وعدهی «محسن پیرهادی»، نایب رییس کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه در مجلس، مبنی بر کاهش مدت زمان سربازی اجباری به ۱۲ ماه، بحث این خدمت نظامی اجباری را دوباره بر سر زبانها انداخت. خبر خوشی برای مشمولان سربازی یا در صفماندههای اعزام به پادگانها که البته بیش از چند ساعت عمر نکرد. تعدادی از خبرگزاریها به نقل از منابع آگاه در نهادهای نظامی اعلام کردند که این وعده اساسا کذب بوده و تصمیمگیری در این مورد، به عهده مقام رهبری و ستاد کل نیروهای مسلح است.
سربازی اجباری در حالی به دغدغه اصلی پسران و مردان جوان کشور تبدیل شده که لحظهبهلحظه این اضطراب، لابهلای وعدههای و وعیدهای انتخاباتی و تبلیغاتی سیاستمردان سپری میشود. وعدههایی که در ادوار مختلف، بارها تکرار شده و هربار به بنبست قانونی خوردهاند. برای مثال، یکی از این موارد در سال ۱۳۸۰ رقم خورد. زمانی که مجلس، طرحی را با عنوان «سرباز روحانی در مناطق اهل سنت ویژه روحانیون اهل سنت» تصویب کرده بود. این طرح در نهایت توسط شورای نگهبان رد شد. در نظریه شورا آمده بود که «ماده واحده طرح سربازی و تبصرههای آن، مغایر با اختیارات ولایت مطلقه فقیه، مصرح در اصل ۵۷ و بند چهارم از اصل ۱۱۰ قانون اساسی و نیز خلاف موازین شرع شناخته شد».
این بار اما، با توجه به افزایش مطالبات عمومی و همچنین کاهش بیسابقه استقبال از اعزام به سربازی اجباری در بین مشمولان وظیفه، مساله کمی فراتر از اینها است. محل اصلی بحث، نه مدت زمان بلکه بنیان و اساس وجودی نظام سربازی اجباری است. مسالهای که هر روز، بیش از دیروز رنگ بحران اجتماعی به خود میگیرد و برای اصلاحش، به اختیاراتی فراتر از اختیارات نمایندگان مجلس نیاز است.
روزنامه اینترنتی فراز در این باره با حشمتالله فلاحتپیشه، نماینده و عضو پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس گفتوگو کردهاست.
فلاحت پیشه در توضیح اختیارات مجلس در مورد سربازی اجباری گفت: «من از زمان مجلس هفتم، همواره طرحی را تحت عنوان حرفهای کردن نظام خدمت سربازی در ایران دنبال کردهام. طرحهای بسیاری در کمیسیون و صحن مجلس مطرح کردم اما مجلس در این موضوع تصمیمگیرنده نیست. یعنی این اختیار را از مجلس سلب کردهاند و ستاد کل نیروهای مسلح در این زمینه تصمیمگیرنده است. حتی برخی موارد و قوانینی که در مورد خدمت سربازی در مجلس شگل گرفته، قوانینی بوده که نگارش آن با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح و یا نمایندگان این ستاد در مجلس صورت گرفته است. در مدت باقیمانده تا انتخابات، آن هم در شرایطی که یکی از دغدغههای اصلی جوانان ذکور کشور موضوع سربازی است، این مباحث توسط نمایندگان مطرح میشود و نتیجهبخش نیز نخواهد بود. با این حال، نشاندهنده وجود یک خواست جدی در کشور است. حداکثر نتیجهای که ما در مجلس از پیشنهاد حرفهای شدن سربازی گرفتیم این بود که فشاری به ستاد کل نیروهای مسلح و سازمان بودجه وارد میشد تا دستمزد سربازان را افزایش دهند. غیر از این نتیجهای حاصل نشد».
او در ادامه گفت: «نمایندگان مجلس اگر میخواستند نتیجه بگیرند، باید از همان ابتدا جریان قانونگذاری را آغاز کرده و نظام سربازی را به سوی خدمت پیمانی یا غیراجباری پیش میبردند. مثل بیشتر کشورهای دنیا که میبینیم امروز، در حال حرکت به همین سمت هستند. خدمت سربازی در ایران اما به هیچ وجه قابل دفاع نیست. امروز جوانان مردم را که با کلی زحمت در خانوادهها بزرگشدهاند، تنها با دو ماه آموزش، در بدترین نقاط کشور به کار میگمارند. از سوی دیگر، مسوولان این کشور اساسا دغدغهای برای خدمت سربازی فرزندانشان ندارند. یا فرزندانشان را به گونه از خدمت معاف میکنند یا آنها را به جاهای ویآیپی برای گذراندن خدمت سربازی میفرستند؛ به جاهایی که فقط نامشان هست و خودشان حضور ندارند».
این نماینده پیشین مجلس ضمن بیان اینکه نظام خدمت سربازی، یکی از مصادیق ناعدالتی در کشور ما است، گفت: «جوانانی که در مناطق دوردست، در مناطق روستایی یا مناطق فقیر شهری پرورش یافتهاند و به اصطلاح پارتی ندارند، در بدترین نقاط مرزی شرق و غرب کشور به خدمت گماشته میشوند. این جوانان، تنها با چند ماه آموزش و بدون آموزش تخصصی به جاهایی فرستاده میشوند که مستلزم به کارگیری تخصصیترین افراد و متخصصترین نظامیها است. لذا میبینیم که معمولا این جوانان قربانی میشوند».
او در ادامه چنین گفت:«در نتیجه به جای این کارها، بهتر است یک نظام خدمت پیمانی شکل بگیرد تا افرادی که به کارهای نظامی علاقه دارند به عنوان پیمانی جذب این نظام شوند. به جای دو یا سه ماه آموزش، یک آموزش تخصصی ببینند. این به سود کشور است. موضوع دیگر این است که فضای ذهنی مسوولان کشور ما با واقعیات زندگی مردم همخوان نیست و این یکی از ضعفهای تصمیمگیری است. گذشت آن زمانی که هر خانواده چندین فرزند ذکور داشت. امروز هر خانواده حداکثر یک فرزند ذکور دارد و همین، مساله خدمت سربازی به ناامنی روانی و ذهنی خانوادهها تبدیل شده است. بنابراین معتقدم راهکار، شکلگیری خدمت پیمانی است».
حشمتالله فلاحتپیشه با اشاره به چرایی بینتیجه بودن مطالبات مبنی بر اصلاح نظام سربازی اجباری در کشور گفت: «با وجود اجازههایی که قانون اساسی به مجلس داده، وقتی نمایندگان وارد مجلس شورای اسلامی میشوند، اجازه ورود به خیلی از مسایل را ندارند و یا اگر ورود کنند، نتیجهای نخواهد داشت. یکی از این مسایل، موضوع سربازی است که تصمیمگیرنده اصلی در آن، ستاد کل نیروهای مسلح است. ستاد کل نیروهای مسلح نیز نه بر اساس نیازهای اجتماعی و خانوادگی در جامعه بلکه بر اساس نیازهای نظامی، امنیتی و انتظامی تصمیم میگیرد. یعنی هرساله اعلام میکند که به فلان تعداد سرباز نیاز دارد. آن وقت دیگر جامعه بر اساس نیازهایی که ستاد کل تشخیص داده، باید سرباز تحویل بدهد».
او در ادامه گفت: «به عبارت دیگر، یعنی خانوادهها فرزندانشان را پرورش میدهند تا در اولین حضورشان در عرصه اجتماعی، به طرحهای امنیتی و نظامی خدمت کنند. یکی از مسایلی که باعث شده رویکرد نظامی در کشور ما، همواره یک رویکرد دارای حق وتو باشد، همین است. یعنی افرادی که نگاه نظامی و امنیتی دارند، همیشه در حوزههای مختلف حق وتو دارند و حتی برای نور چشمهای خانوادههای مختلف نیز وظیفه میتراشند. به این ترتیب، جوان ایران باید اولین حضورش در عرصه اجتماعی را با یک اسلحه در مرزهای خطرناک کشور سر کند».
عضو پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس با اشاره به اینکه این اقدامات، نتیجه عملی ندارند،گفت: «اگر نظام، یک نظام پیمانی باشد، فرایند استعدادیابی و جذب صورت میگیرد و افراد میتوانند به نیورهای مسلح بپیوندند. دو یا سه دهه پیش، فراخوانهای بسیاری برای دورههای افسری و درجهداری داده میشد اما خیلی حاضر نمیشدند. امروز اما استقبال آنقدر افزایش یافته که دستگاههای نظامی و انتظامی، روند سخت گزینشی را گذرانده و از میان داوطلبها گلچین میکنند. یعنی تعداد افرادی که دوست دارند در حوزه نظامی خدمت کنند، کم نیست. البته با آموزش کافی، مزایا و آینده تضمینشده وارد این حوزه میشوند. امروز، دستمزد سربازان را در نتیجه فشارهایی که وارد شد، تا حدودی تعدیل کردهاند اما یک سرباز همچنان با حداقل آموزش و با یک آینده نامشخص وارد طرحهای نظامی و امنیتی میشود».
فلاحت پیشه اضافه کرد: «در دنیای امروز، آنچه اهمیت دارد، حق شهروند است. نکته ناراحتکننده این است که ما داریم این حق را فدای شعارها میکنیم. اگر مساله حرفهای کردن سربازی را مطرح کنید، افرادی که دغدغه خدمت سربازی فرزندانشان را ندارند، با شعارهای ارزشی به جنگ شما میآیند. اولین باری که در مجلس هفتم برای این موضوع در کمیسیون تلاش کردم، طرح من فقط ۶ رأی آورد. مخالفی که صحبت کرد، من را به ضدارزشی بودن متهم کرد. میگفت سربازی یک امر مقدس است و شما دارید این کار مقدس را حرفهای میکنید. من به ایشان گفتم اگر این کار مقدس است، چرا فرزندان خودتان آن را انجام نمیدهند؟ چرا فرزندان محرومترین اقشار کشور مجبورند وارد این عرصه شوند؟ امر مقدس، امری است که افراد با دل و جان پیرو آن باشند. در موضوع سربازی اما وقتی یک فرزند پسر به سن ۱۸ سال میرسد، بزرگترین دغدغه خانوادهاش این است که چگونه فرزندشان را از سربازی معاف کنند. آیا برای یک امر مقدس، چنین اتفاقی میافتد؟»
او در ادامه گفت: «معتقدم حتی افرادی که به فکر امنیت کشور هستند نیز بایستی با طرح حرفهای کردن سربازی موافق باشند زیرا به نفع امنیت کشور است. یک جوان ۱۸ ساله اولین خروجش از خانواده، ورود به پادگان نظامی است. افرادی که با استعداد گلچین شدهاند، با خواست خودشان اعلام حضور کرده و مزایا و به ویژه آموزش لازم را دیدهاند به طور طبیعی میتوانند در حوزه نظامی و امنیتی در مرزهای کشور عملکرد بهتری در خدمت و حتی دفاع داشته باشند. متاسفانه اما مساله سربازی در کشور ما به یک تابو تبدیل شدهاست و هرچیزی که تبدیل به تابو شود، نتیجه مدیریتی لازم را نخواهد داشت».
او در پایان تاکید کرد: «موضوع سربازی و به طور کلی، هرچیزی در هر جامعه زمانی اصلاح میشود که بر اساس نیازها و خواستههای مردم شکل بگیرد. در موضوع سربازی، نیازهای مردم مورد توجه قرار نمیگیرد بلکه بر اساس نیازهایی مورد پیگیری قرار میگیرد که ستاد کل نیروهای مسلح تشخیص بدهد».
پرسش افکار عمومی به بهانه چالش با کریمی قدوسی
بررسی تامین حقابه هیرمند در گفتگوی فراز با مسعود امیرزاده
دیاکو حسینی در گفتوگو با فراز پاسخ موشکی و پهپادی به اسراییل را بررسی کرد
اینفوگرافیک
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران