اگر برجام زنده نشود چه باید کرد؟

محمد خزاعی، نماینده اسبق ایران در سازمان ملل در رابطه با برون رفت وضعیت اقتصادی کشور از شرایط فعلی در حالی که ما هنوز به FATF نپیوسته‌ایم و نتوانسته‌ایم به توافقی در زمینه احیای برجام با اعضای گروه ۱+۴ و آمریکا دست پیدا کنیم، گفت: برای پاسخ به سووال شما نخستین نکته مهمی که به نظرم می‌رسد این است که صرفنظر از روابط دوجانبه‌ای که طبیعتا ما باید با کشور‌های همسایه و دیگر کشور‌های جهان داشته باشیم-ضرورتی است و خوشحال هستم که دولت بر این قضیه تأکید دارد- باید نقشه راهی هم برای آن بیاندیشیم که این نقشه راه شامل مراودات مرزی و تجاری ما در بازارچه‌ها و همچنین بهره‌گیری از مشارکت همسایگانمان در اخذ‌آرایی می‌شود که در سازمان‌های بین‌المللی به آن‌ها نیاز داریم و این رویه باید ادامه پیدا کند. ( یعنی باید در زمان تنظیم مناسبات اقتصادی‌مان به پتانسیل موردنیاز اهداف سیاسی کشور هم توجه داشته باشیم. )

وی افزود: ما به صورت کلی از بابت همسایگان‌مان در یک منطقه کاملاً متنوع و چند فصل قرار داریم که در ابعاد سیاسی و اقتصادی و جغرافیایی قابل بررسی هستند. مثلاً بعضی از همسایگان ما Land Lock هستند و هیچ دسترسی به دریا ندارند. برخی از همسایگان‌مان که در رابطه با تقسیم‌بندی دریا با آن‌ها گفت و گو‌هایی داریم در مرز‌های شمالی کشور قرار دارند و تعداد دیگری از همسایگانمان هم به آب‌های آزاد و اقیانوس‌ها دسترسی دارند.

خزاعی تصریح کرد: از منظر سیاسی هم، هر یک از این همسایگان از وضعیت خاصی برخودارند. به طور مثال اوضاع افغانستان به یک شکل است، عراق وضعیت دیگری دارد و اوضاع در روسیه هم به ترتیب دیگری است. در همین راستا کشور‌های واقع در مرز‌های شمالی ایران در وضعیت متفاوتی از مرز‌های غربی و شرقی ایران قرار دارند و کشور‌های جنوبی ایران و حاشیه جنوبی خلیج فارس که عمدتاً دارای رابطه‌های نسبتاً خوب و قابل تاملی با ما هستند، در عین حال مناسبات در خور توجهی با آمریکا و بعضی از دشمنان مان دارند.

به گفته نماینده اسبق ایران در سازمان ملل، ما در یک فضای کاملاً رنگارنگ سیاسی و اقتصادی از جهت مرز‌های جغرافیایی‌مان قرار داریم و در این فضای سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی نمی‌توانیم به صورت تصادفی و لحظه‌ای تصمیم بگیریم و عمل کنیم.

وی تأکید کرد: برهمین اساس هم معتقدم که حتماً باید یک برنامه‌ریزی مدون در رابطه با جغرافیای مناسبات اقتصادی‌مان داشته باشیم و با توجه به آن، مراودات همسایگی‌مان را تنظیم کنیم.

خزاعی اظهار کرد: همکاری‌های ما می‌تواند در حوزه انرژی باشد و یا هر مسأله و موضوع دیگری. ما حتی می‌توانیم در رابطه با مبحث آب که جزء مباحث بسیار مهم روز است نیز گفت و گو‌هایی با همسایگان و کشور‌های دیگر داشته باشیم.

وی ادامه داد: حالا که به این موضوع فکر می‌کنم می‌بینم که در رابطه با موضوع آب، طی سال‌های گذشته اقدام در خور توجهی در روابط ما با همسایگانمان صورت نگرفته است. معمولاً اینطور بوده است که ما براساس نیاز‌هایی که داشتیم وارد مراوده با همسایگانمان می‌شدیم یعنی یک روز با نیازی که به برق داشتیم قیمت گاز موردنیاز کشوری که باید سوآپ می‌کردیم را بالا بردیم و زمانی هم احساس می‌کردیم در مرزی نیازمند امنیت هستیم و برهمان اساس بر مراوداتمان در آن بخش پافشاری داشتیم.

دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی معتقد است رویه پیشین ایران در تنظیم ارتباطات و مناسبات با کشور‌های دیگر در مسیر درستی در جریان نبوده است و در این رابطه نیز گفت: ما نیازمند یک نقشه راه برای جغرافیای مناسباتمان با همسایگانمان هستیم و برآن اساس هم باید روابط‌مان را تنظیم کنیم.

وی تصریح کرد: ممکن است برای کشوری صرفاً سفیری با نگرش‌های سیاسی و امنیتی تعیین کنیم، همانطور که کشور‌های دیگر با ما به همین شکل رفتار می‌کنند و برخی از سفرای خارجی حاضر در تهران سابقه کاملاً امنیتی و اطلاعاتی دارند.

خزاعی اظهار کرد: یا در رابطه با کشور دیگری سفیری را با تجربه فرهنگی منصوب کنیم. در کشور دیگری هم با رویه و برنامه‌های اقتصادی. این‌ها موضوعاتی است که بهتر است در رابطه با مناسبات‌مان با کشور‌های دیگر باید به آن‌ها توجه داشته باشیم.

سفیر اسبق کشورمان در سازمان ملل با بیان این مطلب که خوشبختانه روندی که برای گسترش روابط با همسایگان در دستورکار مقامات کشور قرار گرفته است، در مسیر درستی در حال حرکت است، افزود: فکر می‌کنم ضرورت دارد که نقشه جغرافیای مناسبات را هم ما تنظیم کنیم و البته آن را به رابطه با دیگر کشور‌های جهان نیز تعمیم دهیم.

وی در پاسخ به این سووال که از چه مسیری می‌توانیم علی رغم نپیوستن ایران به FATF و احیا نشدن برجام به اهداف اقتصادی‌مان دست پیدا کنیم نیز گفت: یک واقعیتی در این زمینه وجود دارد و آن هم این است که حتی در صورت نتیجه گرفتن از احیای برجام ما دعوایمان با آمریکا و کشور‌های دیگر همچنان در جریان خواهد بود و این کش مکش تنها محدود به بحث هسته‌ای نیست. اگر زمانی موضوع برنامه هسته‌ای ما حل شود، بحث‌هایی چون حقوق بشر و بعد از آن بحث (عدم پذیرش) اسرائیل مطرح می‌شود.

نماینده اسبق ایران در سازمان ملل گفت: بعد هم بحث‌های پیرامون برنامه موشکی ما به میان می‌آید. یعنی مادامی که ما جمهوری اسلامی هستیم اختلاف نظر‌ها و دیالوگ‌ها همچنان به قوت خود باقی هستند چرا که ما منش و روش خاص خودمان را داریم و برهمان اساس هم انقلاب کرده‌ایم و در همان راستا هم حرکت می‌کنیم.

وی تصریح کرد: لذا ما باید بپذیریم که در این محیط و در این فضا زندگی می‌کنیم. وضعیت ما مانند یک فضای ابری است که گاهی اوقات ابر‌ها کمتر و گاهی اوقات بیشتر می‌شود. دیپلماسی اقتصادی ما و مناسبات‌مان هم باید با توجه به این واقعیت‌ها تنظیم شود؛ ما باید دیدگاه رئالیستی داشته باشیم ونه یک نگاه ایدئالیستی.

به گفته خزاعی ما باید براساس واقعیات عمل کنیم و ببینیم که در آینده چه اتفاقی می‌افتد و موازنه قدرت‌ها به چه صورتی پیش خواهد رفت چرا که معتقدیم موازنه قدرت‌های خارجی در حال تغییر است و این موضوع در آینده ایران نیزنقش بسیار مهمی خواهد داشت.

وی ادامه داد: الان چین در حال ورود به صحنه است، روسیه در صحنه حضور دارد و من به شما می‌گویم درگیری‌هایی که در بحث انرژی ایجاد شده است ابعاد جدی‌تری به خود می‌گیرد. مباحثی که حالا در رابطه با استفاده از سوخت‌های فسیلی مطرح می شود را ببینید، اینها موضوعاتی هستند که در گذشته همه آن‌ها را رد و مطرود می‌کردند و حالا در حال بازگشت به عرصه هستند.

دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی تأکید می‌کند: حتی همین اواخر بحث‌های مربوط به موضوع تغییرات اقلیمی و محیط زیستی به رای‌گیری گذاشته شد و مخالفت با آن رای نیاورد و لذا می‌خواهم بگویم تمامی مباحث دنیا در حال تغییر است و ما الان باید برنا مه‌هایمان را با فرض بر اینکه وضعیت برجام در همین شکل باقی خواهد ماند تنظیم کنیم و معتقدم که اگر بدون توجه به این واقعیت بخواهیم حرکت کنیم قطعا صدمه خواهیم دید.