دلیل خطرناک‌بودن رمز ارزها

مایکل هیرش؛ فارین‌پالیسی

مترجم: مونس نظری

اگر شما هم از دسته‌ی افرادی بودید که نگران پس‌اندازشان هستند _‌مثل تهدید تورم پیش‌رو‌_ آیا پول خود را به الون ماسک می‌سپردید؟

درست است که الون ماسک بنیان‌گذار تسلا و دارای نبوغ ذاتی‌ست، اما خود او هم انسان پر‌نوسانی‌ست و مستعد ایجاد تغییرات ناگهانی و عجیب در تصمیماتش. واقعیت این است که اگر طی هفته‌های اخیر، شما پول‌تان را در بیت‌کوین (یک ارز رمز‌نگاری) گذاشته باشید، در واقع آن را در اختیار ماسک قرار داده‌اید؛ و ماسک کسی‌ست که توئیت‌های عجیب و اظهارات غیر‌معمولش در مورد ارز‌های رمز‌نگاری شده، نظیر بیت‌کوین، که وی سرمایه‌گذار اصلی آن است، منجر به نوسانات غیر‌قابل پیش‌بینی در ارزش این رمز‌ارزها گردیده است. اسکات گالووی، کارشناس بازار‌یابی دانشگاه نیویورک، این هفته به CNBC گفت: «ماسک با توئیت‌های خود، عملاً باعث بالا و پایین شدن 280 کاراکترِ رمز‌ارزهای مبالغ کوچک به طور هم‌زمان می‌شود.»

این، به نوبه‌ی خود، گواه آن چیزی‌ست که برخی مقامات مدت‌هاست راجع بهش حرف می‌زنند: وقتی صحبت از پرچینی مقاوم در برابر تورم می‌شود، ضریب اطمینان بیت‌کوین و رمز‌ارزهای دیگر درست به اندازه‌ی اطمینان از رفتن به فروشگاه رفاه محلی و خرید بلیت قرعه‌کشی از آن‌هاست. این موضوع در هفته‌های اخیر که چین ناگهان اعلام کرد بانک‌های خود را از معاملات رمز‌ارز منع می‌کند، پر‌رنگ‌تر هم شد و به سقوط دوباره‌ی قیمت انجامید.

باری ایچنگرین، اقتصاد‌دان و مورخ پول از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی گفت: اگر ارزش یک ارز رمز‌نگاری‌شده، به تبع تغییر موضع تنظیم‌کنندگان مالی چین و یا اعلامیه‌ی تسلا، تا 30 درصد بالا‌پایین شود، دیگر عباراتی چون «قابل اعتماد» و «حصار تورم» را نباید در یک جمله جای داد.

قطعاً ارزهای رمز‌نگاری‌شده تورم‌زا هستند، چون هیچ اتصالی با بانک‌های مرکزی که پول چاپ می‌کنند، و اکنون نیز در حال چاپ مقادیر زیادی از آنها جهت حفظ اقتصادهای بزرگ پس از کووید 19 هستند، ندارند. سهام و معاملات آتی جهانی، کاهش داشته‌اند، چون افزایش نگرانی‌ها در مورد تورم، نشان از آن دارد که شاید فدرال‌رزرو و بانک‌های مرکزی مجبور شوند نرخ بهره را بالا ببرند. قیمت‌های مصرف‌کننده در ایالات‌متحده در ماه آوریل بالا رفت، بزرگ‌ترین جهش از سال 2009.

در ظاهر ممکن است رمز‌ارزها، سپری امن به نظر برسند. اما مشکلات زیاد دیگری وجود دارد؛ مثل همین شیفتی که طی روزهای اخیر از رمز‌ارزها به سوی طلا اتفاق افتاد. و باعث شد در اواسط هفته، بهای ارزهای رمز‌نگاری‌شده تا یک تریلیون دلار کاهش داشته باشد. فقط خودِ نام «ارز رمز‌نگاری‌شده» هویدای این است که ارزش بیت‌کوین تا چه حد می‌تواند نامعلوم باشد: این ارزها، در حالی که به عنوان بخشی از یک سیستم تجارت غیر‌متمرکز، جدا از پول‌های واقعی به حساب می‌آیند و ارزش‌شان معادل همان مبلغ روزانه‌ای است که بازار بهشان اختصاص می‌دهد، مبتنی بر سیستمی پیچیده‌اند که با عنوان بلاکچین شناخته می‌شود؛ نوعی «دفتر توزیع‌شده» (که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.)

اما ارزهای رمز‌نگاری‌شده نیز از بین نمی‌روند. برعکس، آنها با تهدید به حذف واسطه‌های سنتی در معاملات، چه بانک‌های خصوصی باشند، چه وکلا، و چه حتی بانک‌های مرکزی، به انقلاب مالی کمک می‌کنند.

در نتیجه، بانک‌ها سعی می‌کنند با یک مفهوم رقابتی جدید یعنی «استیبل‌کوین»، از رمز‌ارز‌ها پیشی بگیرند. این‌ها ارزهای دیجیتال هستند که از برخی جهات به ضرب سکه شباهت دارند، اما به جای اینکه مثل بیت‌کوین که توسط دولت نظارت و تنظیم نمی‌شود، حالت غیر‌متمرکز داشته باشند، به طور کامل توسط دارایی‌های امن ارزهای داخلی مورد پشتیبانی قرار می‌گیرند. در حال حاضر، حدود 80% از کشورهایی که توسط بانک تسویه‌ی حساب‌های بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، در حال بررسی نسخه‌های پولی ثابت و آن‌چیزی هستند که تحت رهبری چین و سوئیس، با عنوان «ارز دیجیتال بانک مرکزی» (CBDCs)، شناخته شده است.

لائل برینارد، فرمان‌دار فدرال‌رزرو در سخنرانی ماه اوت گذشته اشاره کرد که ظهور بیت‌کوین در سال 2008، به ایده‌ی استیبل‌کوین انجامیده، و این موضوع به نوبه‌ی خود موجب افزایش تمایل به حفظ پول رایج به عنوان لنگر‌گاه سیستم پرداخت کشور شده است.

بانک‌های مرکزی در رقابتی نا‌امید‌کننده با مبتکران رمز‌نگاری هستند، رقابتی که شاید در نهایت در آن شکست بخورند.

با این حال به نظر می‌رسد مقامات تا حدی درک کنند که بانک‌های مرکزی در رقابتی ناامید‌کننده با مبتکران رمز‌نگاری قرار دارند؛ رقابتی که احتمالاً دست‌آخر ناچارند شکست‌شان را در آن بپذیرند. این چالش جدید طی چند ماه افزایش یافته است:براساس داده‌های کوین‌مارکت‌کپ (CoinMarketCap)، که یک شرکت رد‌یابی بازار است، از سال 2013، ارزش تمام رمز‌ارزها از 1.6 میلیارد دلار به بیش از 1.6 تریلیون دلار رسیده است.

و 1.4 تریلیون دلار ازین مقدار تنها طی یک سال اخیر به آن افزوده شده است.

کارول الکساندر، متخصص رمزارزها از دانشگاه ساسکس انگلستان گفت: «آنها دارند فایننس را بازتعریف می‌کنند. و این خودش نوعی قرار‌گرفتن زیر رادار ثبت است. آنها از محصولات استاندارد استفاده نمی‌کنند. آنها از پروتکل‌های داد‌و‌ستد استاندارد هم استفاده نمی‌کنند… این انقلابی‌ست که به رهبری جوانان راه افتاده.»

این موضوع دارد باعث ایجاد وحشت در واشنگتن و سایر پایتخت‌ها می‌شود. به موازات گسترش ارزهای دیجیتال، نگرانی دولت‌ها نیز رو به فزونی‌ست؛ چون این روش راه در‌رویی برای فرار از مالیات است. بر شمار معامله‌گران ارزهای رمز‌پایه افزوده شده و این گروه به سمت مبادلات ارزی‌ای نظیر بینانس، که رتبه‌ی یک دنیاست و از چین آغاز شده حرکت می‌کنند. روز پنجشنبه، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اعلام کرد سیاست‌های جدیدی جهت سرکوب بازار‌ها و معاملات ارز‌های رمز‌نگاری‌شده اتخاذ کرده، با بیان اینکه هر‌گونه انتقال رمز‌ارزِ 10 هزار دلار یا بیشتر، نیازمند ارائه‌ی گزارش به خدمات درآمد داخلی است. و گری گنسلر، رئیس جدید کمیسیون بورس و اوراق بهادار، متخصصی که دوره‌ی آموزش رمز‌ارز را در مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست تدریس کرده است، اظهار کرد که یک چارچوب نظارتی کاملاً جدید مد‌نظر اوست. روز جمعه، زمانی که مقامات چینی خواستار سرکوب استخراج و تجارت رمز‌ارز‌ها شدند، سهام بیت‌کوین بار دیگر مورد حمله قرار گرفت.

موفقیت‌های رمزهای ارزپایه همچنین، اشتیاق جهانی را برای سوق پیدا‌کردن به سمت ارز دیجیتال برانگیخته است. این روند با همه‌گیری کووید 19، که میزان فزاینده‌ای نقدینگی روانه‌ی خانه کرده، تسریع نیز گردیده است. این مشکل طی سال گذشته معلوم شد؛ زمانی که دولت‌ها نتوانستند پول را به اقشار فقیر جمعیتی که فاقد کارت‌های اعتباری یا حساب بانکی بودند، انتقال دهند. برینارد در ماه آگوست سال گذشته، با اعلام حمایت از مطالعه‌ی مشترک CBDC‌ها توسط فدرال‌رزرو بوستون و MIT گفت: «بحران کووید 19، یادآوری چشم‌گیری‌ست از اهمیت زیر‌ساخت‌های پرداخت مقاوم و قابل اتکا که برای تمام امریکایی‌ها قابل دسترسی‌ست.» ایچنگرین خاطر‌نشان کرد که همه‌ی مشکلات توزیعی قابل رفع‌شدن است. او به یک کیف پول الکترونیکی فدرال‌رزرو اشاره کرد که می‌توان دلار دیجیتال را به آن واریز نمود.

این مشکل جهانی‌ست. توماسو مانچینی گروفولی، رئیس واحد پول و سرمایه‌گذاریِ صندوق بین‌المللی پول، گفت: «این‌جا پول پذیرفته نمی‌شود. و این خود نشان‌دهنده‌ی کاهش چشم‌گیر استفاده از پول نقد در برخی کشورهاست.»

پول البته می‌تواند همیشه منبع دارای ارزشی باشد که رویش توافق وجود دارد، درست مثل طلا. طلا، به عنوان فلزی نادر که دچار خوردگی نیز نمی‌شود، طی قرون متمادی، خواسته و نا‌خواسته به تبع ارزش عمومی‌ای که بهش اطلاق کرده‌اند، نقش پول را داشته است. بسیاری سرمایه‌گذاران برای بیت‌کوین ارزشی مانند طلا قائل شده‌اند، دلیلش هم نادر‌بودن آن است. _‌در حالی که 18.7 میلیون بیت‌کوین در گردش است، و تنها 21 میلیون بیت‌کوین برای معامله وجود دارد‌_ و دلیل دیگر این‌که به لطف فناوری امن بلاکچین، قابلیت هک‌شدنش هم وجود ندارد؛ چون تأیید معاملات، نیاز به قدرت‌های بالای محاسباتی و نیز تیمی از استخراج‌کنندگان بیت‌کوین دارد. و این همان «اثبات کار» است.

الگوریتم «اثبات کار» چیست؟ بلاکچین‌ها متشکل از «بلوک» داده‌ای هستند که به عنوان دفتر رایانه‌ای معاملات به هم «زنجیر» می‌شوند. هکرها و مجرمان قادر نیستند تغییری در آن ایجاد کنند، چون هر بلوک دارای یک مهر زمان‌ست که گاه‌شماری برگشت‌ناپذیر از داده‌های ورودی ایجاد می‌کند. تمام کاربران، به طور جمعی کنترل را حفظ کرده‌اند و تنها کسانی که قدرت محاسباتی لازم را دارند، می‌توانند شرکت کنند. هر‌گونه دست‌کاری به راحتی قابل پایش و مشاهده است: تمام «گره/nod»‌ها، کل تاریخ معاملات بیت‌کوین را در خود ثبت کرده‌اند. به طوری که این گره‌ها می‌توانند به یکدیگر رجوع و اطلاعات نادرست همدیگر را شناسایی کنند. بنابراین بلاکچین، شکل جدید از ارزش یا پول مشترک را می‌سازد، و دلیل باارزش‌بودنش هم این است که قابل نقض‌شدن یا زیر‌سؤال‌رفتن نیست. به عبارت دیگر نوعی طلای دیجیتال محسوب می‌شود.

بلاکچین به نوعی طلای دیجیتال محسوب می‌شود.

اما در مورد بیت‌کوین، این بدین معنی‌ست که جهت «استخراج» آن در اینترنت از مقدار زیادی برق استفاده می‌شود. طبق تخمین صندوق بین‌المللی پول، انجام میلیون‌ها محاسبه‌ای که برای استخراج بیت‌کوین نیاز است، از مصرف سالانه‌ی انرژی شیلی، انرژی بیشتری می‌بَرد. در نتیجه، حتی ماسک نیز در مورد خسارات وارده‌ی آب‌و‌هوایی که از سوخت‌های فسیلی منتج شده، ابراز نگرانی کرده است. چرا که این سیستم‌های کامپیوتری غول‌پیکر نیازمند شرایط مساعدی برای اجرا و خنک‌شدن دارند. (این یکی از دلایلی‌ست که ماسک در چند هفته‌ی اخیر، جور دیگری بازار را دست گرفته. اول اینکه اعلام کرده تسلا، بیت‌کوین را به عنوان عوارض اتومبیل قبول می‌کند‌_‌که موفقیتی بزرگ برای ارز‌های رمز‌نگاری‌شده محسوب می‌شود. بعد عقب‌گرد کرده و گفته است: تسلا خرید با بیت‌کوین را به دلیل نگرانی در مورد «افزایش سریع استفاده از سوخت‌های فسیلی برای استخراج بیت‌کوین» متوقف کرده است.)

گرچه بیت‌کوین در حال حاضر یک فناوری پیر محسوب می‌شود. _‌از برخی جهات دایناسور ارز رمز‌نگاری‌شده‌_ اما کماکان با ارزش بیش از 1 تریلیون دلار، هم‌چنان بزرگ‌ترین ارز رمز‌نگاری‌شده است. انواع جدید ارزهای رمز‌پایه‌ی بلاکچین، نظیر آنها که توسط اتریوم به کار گرفته شده است، از برق استفاده نمی‌کنند، زیرا آنها به جای «اثبات کار» مبتنی بر «اثبات سهام» هستند ‌_‌اینکه فرد چه مقدار پول سرمایه‌گذاری کرده است. اتریوم، برخلاف بیت‌کوین _‌که تنها به عنوان طلای دیجیتال شناخته شده و ازین منظر، ارزش نگه‌داری پیدا می‌کند‌_ همچنین یک بستر مبتنی بر بلاکچین برای توسعه‌دهندگان است که می‌توانند برنامه‌هایی بسازند که ارائه‌دهنده‌ی «قراردادهای هوشمند» برای محصولات مالی نظیر بیمه و وام باشند؛ اتریوم‌ها این کار را بدون نیاز به عوامل میانجی نظیر کار‌گزاری‌ها یا بانک‌ها انجام می‌دهند. اتریوم و سایر به اصطلاح بلاکچین‌های عمومی، «رمزهای غیر‌قابل معاوضه»‌ (nonfungible tokens) ارائه می‌دهند که به هنرمندان، نوازندگان، و حتی جمع‌کنندگان کارت‌های بیس‌بال، این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به واسطه‌هایی نظیر بانک، برچسب‌های ضبط، ناشران و یا وکلا، محصولات خود را در اختیار عموم قرار دهند.

الکساندر گفت: «تهدید واقعی بانک‌ها از همین‌جا ناشی می‌شود. همین‌طور تهدیدی که متوجه وکلا و شرکت‌های بیمه و نیز برای تمام تأسیسات چاق و حریص وجود دارد. دیگر راهی برای توقف این روند وجود ندارد.»

الکساندر و دیگر کارشناسان می‌گویند این نوآوری‌ها به وفور در همان‌جایی هستند که آینده‌ی مالی جهان در آن قرار گرفته است. ویتالیک بوترین، خالق اتریوم، اوایل این هفته به CNN گفت: «به نظر می‌رسد رمز‌ارزها دارند وارد جریان اصلی می‌شوند؛ مسیری که تمامِ چهار سال پیش در آن نبوده‌اند. رمز‌ارز دیگر یک وسیله‌ی بازی نیست.»

طبق گفته‌ی موتلی فول، که یک کمپانی تحلیل بازار است، در سال گذشته اتریوم ارزش 1600 درصد را در مقایسه با 300 درصد بیت‌کوین در بازار کسب کرده است. بانک سرمایه‌گذاری اروپا، بازوی وام‌دهنده‌ی اروپا، در ماه آوریل، برای اولین بار از فناوری اتریوم برای انتشار 121 میلیون دلار اوراق قرضه‌ی دیجیتال استفاده کرد.

گریفولی و دیگر متخصصان می‌گویند ارز رمز‌پایه و فناوری زیر‌ساختی‌اش، به تغییر طرز فکر دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در مورد ماهیت پول کمک می‌کنند. راه‌حل آنها «استیبل‌کوین» (یا ارز دیجیتال پایدار) است. استیبل‌کوین، بسیاری از مزایای دارایی‌های رمز‌نگاری را دارد؛ ازین جهت که شما می‌توانید به راحتی آن را میان همتایان جابه‌جا کنید. اما استیبل‌کوین همچنین برخی مزایای ارز فیات، نظیر «ثبات» را نیز داراست. گریفولی گفت: «وعده‌ای که داده‌شده این است که این‌ها از دارایی‌های رمز‌نگاری، پایدار‌ترند.»

استدلال بانک‌های مرکزی این است که بدون اطمینان نمی‌توان به فناوری دفتر توزیع خصوصی اعتماد کرد، چرا که در یک بحران، در صورت ورشکستگی نیز برای دارنده‌ی ارزهای رمز‌نگاری‌شده امکان جبران وجود خواهد داشت. بانک‌های مرکزی چنین ضمانت‌هایی را به همراه نقدینگی لازم برای جبران خسارت وارده ارائه دهند.

این تنها بانک‌ها نیستند که می‌توانند از سیستم مالی خارج شوند. مارتین انلوند از بانک نوردیای دانمارک، در مقاله‌ی 14 آوریلش نوشت: «رشد رقابت‌ها میان ارزهای رمز‌پایه، می‌تواند به کاهش ظرفیت پولی ایالات‌متحده بینجامد.» اما او همچنین اشاره کرد که تهدید بزرگ‌تر از سوی ارز دیجیتال چین در حال وارد‌شدن است. او نوشت: «هم‌چنان که رشد ناخالص داخلی چین و نقش آن در تجارت جهانی در حال افزایش است، طبیعی است که کشورهای همسایه تمایل بیشتری برای استفاده از ارزهای چینی، چه به عنوان شاخص اقتصادی و چه واحد پولی داشته باشند.»

بیت‌کوین در حال حاضر یک فناوری پیر به حساب می‌آید _‌از برخی جهات همان دایناسور ارز رمزنگاری‌شده.

چین در حال حاضر در تلاش برای یافتن راهی جهت حفظ وضعیت ذخیره‌ی جهانی ارز از ایالات‌متحده با آزمایش یوان دیجیتال است؛ و احتمالاً تا سال آینده نیز به همین وضعیت ادامه خواهد داد. برخی نگرانند که ادامه‌ندادن این روند توسط ایالات‌متحده، باعث شود که سهولت استفاده از ارز دیجیتال چین، موقعیت دلار ایالات‌متحده را به عنوان ارز غالب بین‌المللی، در معاملات ارزی تضعیف کند. (در حال حاضر، ارز چین تنها 2 درصد از پرداخت‌های مرزی جهان را تشکیل می‌دهد که در مقایسه با 38 درصد دلار امریکا، سهم کمی به حساب می‌آید.)

اکثر کارشناسان معتقدند که پکن سعی در جلوگیری از پول‌شویی که نقش قابل توجهی در بیت‌کوین و سایر ارزهای رمزپایه بازی می‌کند، دارد. با این حال، مقامات مالی ایالات‌متحده، به درجه‌ای از نگرانی رسیده‌اند که خصوصاً به دنبال سیاست تهاجمی چین در ارزهای دیجیتال، بررسی‌های گسترده‌ای را روی این موضوع آغاز کرده‌اند.

در اواخر ماه فوریه، جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو، و جانت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات‌متحده گفتند که ایالات‌متحده به سختی در حال بررسی این موضوع است. همچنین پاول به کنگره گفت ارز دیجیتالی تولید‌شده توسط فدرال‌رزرو، «یک پروژه‌ی دارای اولویت بالا» برای ماست.

گرچه ایالات‌متحده کماکان در حال بررسی این موضوع است، اما سایر بانک‌های مرکزی در حال پیش‌روی هستند. همراه با برنامه‌های آزمایشی بانک مرکزی چین، بانک‌های مرکزی تایلند و هنگ‌کنگ نیز در حال حاضر در پروژه‌ای یکسان برای انجام معاملات مشترک _‌نظیر دلار یا یورو‌_ با استفاده از دفترهای توزیع‌شده مانند بلاکچین هستند. بانک ملی سوئیس نیز یک برنامه‌ی فعال در دست اجرا دارد. سایر بانک‌های مرکزی، مانند آنهایی که در کشورهای کمتر توسعه‌یافته نظیر دریای کارائیب یا جاهای دیگر قرار دارند نیز با این فناوری‌ها پیش می‌روند.

در همین حال، سرمایه‌گذاری‌های خصوصی جدیدی وجود داشته که سعی دارند از بیت‌کوین فراتر رفته و با ارز سنتی متحد باشند. از جمله‌ی استیبل‌کوین‌هایی با پتانسیل دسترسی جهانی، لیبرا (یا همان ارز دیجیتال فیس‌بوک) است که از یک فروشگاه دیجیتال متصل به چندین ارز واقعی، تبدیل شده است به مفهومی جدید با عنوان Diem. فیس‌بوک قصد دارد در اواخر سال جاری، Diem را به عنوان یک دلار مبتنی بر دلار امریکا با 26 شرکت تجاری و سازمان غیر‌انتفاعی راه‌اندازی کند.

برای دیجیتالی‌شدن، مشکلاتی وجود دارد. گرچه دلارهای دیجیتال می‌توانند هزینه‌ی انتقال‌های مرزی را تأمین کنند، ایچنگرین اخیراً برای پروژه‌ی سندیکا نوشت: «ممکن است دولت‌های خارجی تمایلی نداشته باشند به شهروندان‌شان اجازه نصب کیف پول دیجیتال فدرال‌رزرو را بدهند. زیرا این کار می‌تواند جلوی کنترل‌گری بر سرمایه‌هاشان را از آنها بگیرد.» وی افزود: «همین‌طور که اگر افراد پس‌اندازهای خود را از بانک به کیف پول دیجیتال منتقل کنند، توانایی وامی بانک‌ها با مشکل مواجه خواهد شد.» برخی بانک‌ها تعطیل خواهند شد و مشاغل کوچک نیز که برای دریافت اعتبار به بانک اعتماد داشتند، مجبورند به جاهای دیگر مراجعه کنند. اشکال دیگر وام، باید به وجود بیایند _‌شاید به صورت دیجیتالی.

اما این اتفاقی‌ست که احتمال دارد بعد از یک جهش انقلابی بیفتد.