غیر‌سیگاری‌ها چطور سرطان ریه می‌گیرند؟!

محققان به دنبال درک مکانیزمی بودند که از طریقش احتمال ایجاد سرطان ریه سلولی غیر‌کوچک از راه آلودگی هوا وجود داشته باشد.

آنها دریافتند که ذرات ریز باعث ایجاد التهاب در ریه‌ها می‌شوند و نتیجتاً سلول‌های ریه با جهش‌های از‌پیش‌موجود، شروع به تشکیل تومور می‌کنند.

این یافته جدید شاید راه را برای رویکردهای بالقوه جدید جهت پیشگیری از سرطان ریه هموار کرده و اهمیت کاهش آلودگی هوا را برای حفظ سلامتی انسان برجسته نماید.

مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی، سرطان ریه شایع‌ترین علت مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان در سال ۲۰۲۰ بوده که عامل مرگ ۱.۸ میلیون نفر را در سراسر جهان فراهم کرده است.

بسته به اندازه سلول‌های سرطانی، ۲ نوع اصلی سرطان ریه وجود دارد:

سرطان ریه سلولی کوچک (SCLC) و سرطان ریه سلولی غیر‌کوچک (NSCLC).

که در این میان، نوع دوم یعنی NSCLC، شایع‌تر بوده و از هر ۱۰ مورد سرطان ریه، ۸ مورد را به خودش اختصاص داده است.

این واقعیتی اثبات‌شده است که سیگار، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد. با این حال مطابق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از سرطان‌های ریه در افرادی اتفاق می‌افتد که هرگز در عمر خویش لب به سیگار نزده‌اند، و یا کمتر از ۱۰۰ نخ سیگار کشیده‌اند.

هنگامی که تیمی از محققان مؤسسه فرانسیس کریک (FCI) و دانشگاه کالج لندن (UCL)، به بررسی مبتلایانی پرداختند که سیگاری نبودند، دریافتند که سرطان ریه سلولی غیر‌کوچک در آن گروه از غیر‌سیگاری‌هایی اتفاق می‌افتد که در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که میزان آلودگی هوا در آن از دستورالعمل‌های WHO فراتر رفته است.

در حالی که بررسی‌های دو دهه اخیر، به اثبات رسانده که آلودگی هوا با سرطان ریه در ارتباط است؛ اما مکانیزم دقیقی که از طریق آن ذرات آلاینده کوچک باعث ایجاد سرطان در ریه می‌شوند، شناسایی نشده‌اند.

حالا تیم محققان UCL و FCI با کمک بودجه تحقیقات سرطان انگلستان، مکانیزم سرطان ریه سلولی غیرکوچک را شناسایی کرده‌اند که توسط ذرات ریز (PM۲.۵) ([ذراتی که قطرشان ۲.۵ میکرون یا کمتر است... این ذرات معمولاً در اگزوز وسایل نقلیه و دود ناشی از سوخت‌های فسیلی یافت می‌شوند]) هدایت می‌شوند.

محققان بر این باورند که PM۲.۵ باعث ایجاد التهاب در ریه شده و موجب می‌شود سلول‌های ریه، با جهش‌های از‌قبل‌موجود، آغاز به تشکیل تومور کنند.

دکتر سوانتون این یافته‌ها را در دهم سپتامبر در کنگره ESMO  سال ۲۰۲۲ ارائه داد.

دکتر هاوارد ال وست، متخصص انکولوژی قفسه سینه و دانش‌یار بالینی در انکولوژی پزشکیِ مرکز سرطان شهر امید، این مطالعه را به عنوان «نقطه عطفی در درک‌مان از کمک‌های محیطی به سرطان ریه در افرادی که هرگز سیگار نمی‌کشند» توصیف کرده است.

دکتر راس کمیدج، مدیر انکولوژی قفسه سینه در دانشگاه کلرادو، به ما گفت:

«بیش از یک‌دهه پیش، آلودگی هوا توسط سازمان بهداشت جهانی، به عنوان عاملی شناسایی شد که باعث بروز سرطان ریه در افراد غیرسیگاری می‌شود. اما آیا این بینش به تغییر اساسی در رویکردها هم ختم شد؟ نه! اما در صورت قوی‌بودن مکانیزم‌ها، شاید گزینه‌های پیشگیری را به روشی تازه مورد مطالعه قرار دهیم.»

اثبات اینکه آلودگی هوا باعث سرطان ریه می‌شود

محققان کار خود را با بررسی وضعیت سلامتی در ۴۶۳ هزار و ۶۷۹ نفر در انگلستان و کره جنوبی و تایوان شروع کردند.

آنها دریافتند که قرار‌گرفتن در معرض ذرات ریز (در بالا بهشان اشاره شد)، با خطر جهانی سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند مرتبط است.

پس از شناسایی ارتباط میان آلودگی هوا و سرطان ریه، محققان تصمیم گرفتند از طریق مطالعات آزمایشگاهی بر روی موش‌ها، علت را تعیین کنند.

آنها دریافتند که قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا، باعث افزایش چشم‌گیر شمار، شدت و درجه سرطان در موش‌هایی می‌شود که جهش‌هایی از‌قبل‌موجود در ژن‌های EGFR و KRAS داشته‌اند.

همین یافته نشان می‌دهد که آلودگی نه‌تنها با سرطان ریه در ارتباط است، بلکه در واقع عامل ایجاد آن نیز هست.

آلودگی چطور باعث سرطان می‌شود

محققان هیچ مدرکی دال بر جهش DNA ناشی از عوامل محیطی در ژنوم سرطان ریه افراد غیر‌سیگاری پیدا نکردند. بنابراین به دنبال درک این موضوع بودند که آلودگی هوا چطور می‌تواند بدون ایجاد جهش DNA به سرطان بینجامد.

آنها دریافتند که قرارگیری در معرض آلودگی هوا، هم در موش و هم در انسان، منجر به ایجاد پاسخی التهابی شامل اینترلوکین ۱ بتا (IL۱B) می‌شود که در سلول‌های اپیتلیال ریه تغییر به وجود آورده و آنها را به حالت سلول‌های بنیادی پیش‌ساز در‌می‌آورد.

چنان‌چه سلول بنیادی دارای جهش EGFR یا KRAS باشد، خطر آغاز تومور افزایش پیدا می‌کند.

مطابق یافته‌های یک کارآزمایی بزرگ بالینی محققان دریافتند که مسدودسازی IL۱B با کاناکینوماب (یک آنتی‌بادی مونوکلونال)، آغاز سرطان ریه را در موش‌ها مهار می‌کند.

دکتر لیشیا سیکوئیست، از دانشکده پزشکی هاروارد و متخصص سرطان ریه که در این مطالعه شرکت نداشت، به محققان بابت این دستاورد بزرگ، که محققان و بیماران سرطانی را به درک چگونگی ایجاد سرطان ریه نزدیک‌تر می‌کند، تبریک گفت.

جهش‌های EGFR و KRAS

از آنجا که تومور تنها در صورتی آغاز می‌شود که سلول بنیادی، جهش KRAS یا EGFR را تجربه کند، لذا محققان به دنبال آن بودند که منشأ این جهش‌ها را بفهمند.

آنها بیوپسی ریه را در افرادی انجام دادند که هرگز در معرض مواد سرطان‌زای ناشی از کشیدن سیگار یا آلودگی هوا قرار نداشتند. آنها متوجه شدند که حتی با وجود سالم‌بودن ریه‌ها، ۱۸ تا ۳۳ درصد از نمونه‌های بافت ریه، حاوی جهش‌های محرک سرطان در ژن‌های KRAS یا EGFR هستند.

محققان بر این باورند که جهش‌های سرطانی با افزایش سن در ریه‌های افرادی که هرگز سیگار نمی‌کشند، افزایش می‌یابد. آنها تخمین می‌زنند که حدود ۱ در ۶۰۰ هزار سلول در ریه دارای یک جهش عامل سرطان است.

ارتباط آب‌و‌هوا و سلامت انسان

دکتر سوانتون در مصاحبه‌ای در کنگره ESMO گفت:

«دگردیسیِ یک سلول مناسب، آن هم در زمان مناسب و مکان به‌جا، نیازمند آلودگی است. گمان من این است که در عین حال که این موضوع شاهدی بر نادربودن این بیماری است... اما خطری بنیادی را هم تذکر می‌دهد و آن آلودگی در جهان امروز است.»

سازمان بهداشت جهانی در آوریل ۲۰۲۲ هشدار داد که تقریباً کل جهان (۹۹ درصد افراد) در معرض سطوح ناایمن آلودگی هوا هستند.

دکتر سوانتون گفت که عطف به یافته‌های این مطالعه، کاهش سطح آلودگی هوا، مستلزم «ابلاغ دستوری فوری» است... زیرا که پر‌واضح است «بهداشت آب‌و‌هوا و سلامتی انسان در ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر قرار دارند.»