بازار چقدر تشنه نفت ایران است؟

توافق هسته‌ای ایران می‌تواند بهای نفت را به ۶۵ دلار برساند؛ اما آیا ارزشش را دارد؟

حالا پس از ماه‌ها پروسه‌ی رفت و برگشتی، توافق هسته‌ای جدید ایران بیش از همیشه محتمل به نظر می‌رسد.

و در حالی که این موضوع می‌تواند خبر خوبی برای جهانی باشد که با کمبود نفت و گاز دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، اما برخی منتقدان به خطرات ژئوپلتیکیِ متعاقب این توافق اشاره می‌کنند.

با این حال ایران صنعت نفت خویش را برای بهبود سریع (آن هم به تبع توافق) آماده ساخته است.

در حالی که قیمت نفت در سال جاری به صورت تصاعدی افزایش یافته است، و چندین کشور در سراسر جهان با کمبود نفت و گاز مواجه شده‌اند، اما ایالات‌متحده و دیگر قدرت‌های بزرگ به دنبال تضمین عرضه‌ی نفت هستند؛ در عین‌حال که سعی دارند از اتکای خویش به نفت روسیه نیز بکاهند.

همین عامل آخر نیز امریکا را واداشته است که موضع خود را در قبال توافق هسته‌ای مورد تجدید نظر قرار دهد... و بدین‌ترتیب به ایران مجال دهد صادرات نفتی خود را در مقیاس بزرگ بار دیگر از سر بگیرد.

گزارش‌های اوایل هفته حاکی از آن بودند که توافق هسته‌ای جدید میان ایالات‌متحده و ایران قریب‌الوقوع است... گزارش‌هایی که با بازخوردهای مثبت مذاکره‌کنندگان ایران پس از دور اخیر مذاکرات نیز عجین شده بود. {این خوش‌بینی البته اکنون تا حد زیادی از بین رفته است}

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق امریکا در سال ۲۰۱۸ توافق هسته‌ای را ترک گفت و با این کار به تحریم‌های نفتی ایران و توقف سریع صادرات این کشور انجامید.

در آغاز امر، ایران نیز پای‌بند تحریم‌ها ماند و در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ تولیدات نفتی خویش را به شدت کاهش داد.

اما طی سال گذشته درآمدهای نفتی این کشور به شدت افزایش یافته است. چرا که ایران در سال‌های اخیر توانسته با ترفندهایی، روابط خویش را با چندین شریک تجاری در سراسر جهان، و به ویژه ونزوئلا ارتقا دهد.

البته طی ماه‌های اخیر، کشورهای بیشتری، در مواجهه با ناامنی انرژی، تحریم‌های امریکا را نادیده گرفته‌اند... و همین موضوع منجر به افزایش ۵۸۰ درصدی درآمد نفت و میعانات ایران از ماه مارس تا ژوئیه (در مقایسه با مدت مشابه سال پیش) شده است.

تقویت مجدد صنعت نفت ایران می‌تواند تغییرات گسترده‌ای را در چشم‌انداز نفت جهان ایجاد کند.

تاماس وارگا، تحلیل‌گر شرکت پی‌وی‌ام اویل اسوشیتس در لندن گفت: «با بازگشت ایران به بازارهای نفتی جهان، اوپک به راحتی می‌تواند تا ۳۰.۵ میلیون بشکه در روز نفت تولید کند.»

او اضافه کرد: «مدل من، بر مبنای این سناریو، نشان داده است که برنت در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ به ۶۵ دلار در هر بشکه کاهش خواهد یافت... و این مقدار، کاهش چشم‌گیری از ۹۴ دلار در هر بشکه است (که مقدار قیمت در این هفته بوده است).»

معرفی مجدد نفت ایران به بازار، از اتکا به برخی از قدرت‌های نفتی نیز خواهد کاست... زیرا تحریم‌های نفتی روسیه، ایالات‌متحده را واداشته که در ماه‌های اخیر برای عرضه‌ی نفت بیشتر، به کشورهایی مثل عربستان‌سعودی رو بیاورد.

ورود ایران به بازار نفت جهانی، قیمت نفت را رقابتی‌تر کرده و این معنا را می‌رساند که عربستان‌سعودی و عراق، دو قدرت مسلط در منطقه‌ی خاورمیانه نیستند.

ایران در ماه‌های اخیر به تدریج ذخایر نفتی خود را افزایش داده است و این کشور در صورت دست‌یابی به توافق، آماده صادرات است.

به بیان شرکت نفتی کپلر، حدود ۹۳ میلیون بشکه از نفت خام و میعانات گازیِ ایران در کشتی‌های خلیج‌فارس موجود است... گرچه برآوردهایی دیگر ممکن است این مقدار را ۶۰ تا ۷۰ میلیون بشکه تخمین زده باشند.

به گفته کپلر، ذخایر نفتی دیگری در حدود ۴۸ میلیون بشکه مازاد نیز وجود دارد.

ایران در موقعیت قدرتمندی برای قدم نهادن در بازاری قرار دارد که شدیداً نیازمند جانشین برای نفت روسیه است... و حالا کشور ایران آماده‌ی آن است که عنوان خود را به مقام یک غول نفتی پس بگیرد.

اما علی‌رغم گام‌های محکمی که به سوی توافق هسته‌ای و از سر‌گیری صادرات نفتی ایران برداشته شده است، همه هم بر این باور نیستند که این ایده، کارآیی داشته باشد.

جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی ترامپ، معتقد است که لغو تحریم‌ها احتمال دارد که ایران را به مشارکت با روسیه تشویق نماید.

او تصریح کرده که: «من فکر می‌کنم پیامد فوری و آشکار: آزادسازی میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران خواهد بود. دارایی‌هایی که این کشور را قادر خواهد ساخت با صلاح‌دید خویش آن را صرف برنامه هسته‌ای خود و حمایت از تروریسم بین‌الملل کند.»

او اضافه کرده که: «این اشتباهی فاحش از سوی دولت بایدن خواهد بود.»

اسرائیل هم که منطقی مشابه دارد، با گرم‌شدن فصل انتخابات، لفاظی‌های خود را علیه این توافق افزایش داده است.

یایر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل دیدگاه‌های خود را با این عبارت عنوان کرده است: «این توافق، معامله‌ی خوبی نیست. در سال ۲۰۱۵ که امضا شد هم معامله خوبی نبود... و حالا خطراتش بیشتر هم شده است.»

افزایش فشار اسرائیل بر امریکا ممکن است یکی از دلایل کاهشِ خوش‌بینی‌های اخیر در مورد توافق هسته‌ای باشد.

با وجودی که این واکنش افراطی است؛ اما عطف به گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دال بر اینکه ایران کماکان به غنی‌سازی اورانیوم ادامه می‌دهد، شاید خیلی هم نگرش نادرستی نباشد.

با این حال جمعه‌ی گذشته، منتقدان اندکی و شاید به طور موقت امیدوار شده باشند؛ چرا که ایالات‌متحده، آخرین پیشنهاد ایران را با عبارت «سازنده نیست» پاسخ گفته است.

با نزدیک‌شدن بیشتر ایالات‌متحده به توافق هسته‌ای جدید با ایران، و افزایش امیدها به آغاز مجدد واردات نفت خام این کشور نفت‌خیز، نقدها گویای آن‌اند که بهره‌گیری امریکا از تولیدات نفتی ایران، منوط به برقراری رابطه‌ای مناسب با ایران است.

نگرانی‌هایی که حالا از تمایل ایران به سمت روسیه به وجود آمده است، بسیاری از کشورها را به فکر شراکت با این کشور تحریم‌شده تا پیش از دست‌یابی به توافق هسته‌ای انداخته است.