آمریکا می‌تواند «نورد استریم» را متوقف کند؟

ادوارد فیشمن-فارین پالیسی- مترجم: مونس نظری

نورد استریم­2، خط لوله­ گازی که روسیه و آلمان را از زیر دریای بالتیک به هم وصل می­‌کند، امروز به سوژه­‌ای مورد توجه در واشنگتن تبدیل شده: یک پارادوکس آزاردهنده.

ماه گذشته، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، این معامله را «یک معامله بد» خواند و هشدار داد «وجود هر چیزی در خط لوله‌­ی نورد استریم­2، تحریم‌های امریکا را به خطر می‌­اندازد و باید فوراً کار در آن خط لوله را رها کرد.» در همین حال، دو تن از قانون‌­گذاران برجسته جمهوری‌­خواه، در یادداشتی کوتاه در فارین پالیسی، خطاب به بایدن نوشتند که دست از تعلل بردارد و تمام کشتی‌­ها و شرکت­‌هایی را که در حال حاضر در حال تکمیل خط لوله­‌ی نورد استریم­2 هستند توقیف کند.

دیگر زمان زیادی برای توقف پروژه­‌ای که تقریباً 95 درصدش به اتمام رسیده، باقی نمانده است. اما راه‌­حلی که اغلب خواهان آن هستند، یعنی «اعمال تحریم» در این مورد راه مناسبی نیست.

دلیلش هم این است که تنها دو گروه از عهده نابودکردن نورد استریم­2 برمی‌­آیند: دولت‌­های روسیه و آلمان. تشدید تحریم­‌های واشنگتن علیه این خط لوله، باعث عقب­‌نشینی بسیاری از شرکت‌­های بین‌­المللی شده است. همان‌­طور که برلین پیش‌تر گفته است: اگر نورد استریم2 تنها یک «پروژه‌­ی تجاری» بود، خطر تحریم‌­های امریکا قطعاً تاکنون باعث متوقف شدن آن می‌­شد. اما دولت‌‌های روسیه و آلمان برای ادامه­ کار پروژه وارد عمل شده‌­اند. روسیه، برای کار در نورد استریم2، کشتی آکادمیک چرسکی (Akademik Cherskiy) را که یک کشتی لوله‌­کشی است، جایگزین یک کشتی سوئیسی کرده. در آلمان نیز، ایالت مکلنبورگ­‌پامرانیا (Mecklenburg-Western Pomerania) غربی، جایی که در آن خط لوله به خشکی رسیده است، بنیادی برای محافظت از پیمانکاران آلمانی در مقابل تحریم‌­ها، بنا کرده. بنابراین واشنگتن برای دستیابی به اهداف خود باید بتواند عقاید کرملین و صدراعظم آلمان را تغییر دهد. همکاری مسکو بعید به نظر می‌­رسد؛ چون علی­‌رغم تحریم­ شدن یکی از کشتی‌­هایش، کماکان دارد برای به سرانجام ­رسیدن این پروژه تلاش می‌­کند. برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌­جمهوری روسیه، نورد استریم­2، اهرمی­‌ است برای تداوم وابستگی اروپا به گاز روسیه. ­اتحادیه اروپا در 40 درصد از منابع گازی خود به روسیه وابسته است. این پروژه از سویی باعث تضعیف اوکراین می­‌شود؛ چون در حال حاضر با قطع هزینه‌­های حمل­‌و­نقلِ صادراتی که از قلمرواش عبور می‌­کند، می­‌تواند میلیاردها دلار درآمد کسب کند. حالا برلین تنها امید واشنگتن برای نابودی این پروژه است.

حال سؤال این­جاست که چگونه باید این اتفاق بیفتد. تحمیل تحریم بر شرکت‌­های آلمانیِ درگیر در پروژه، قطعاً به آن آسیب می­‌رساند. اما تضمینی وجود ندارد که این کار باعث تغییر سیاست برلین شود. تحریم­‌های امریکا قدرتمند است، چون این کار دسترسی به سیستم مالی ایالات متحده را قطع می‌­کند. ­دسترسی‌­ای که نقش اساسی در فعالیت یک شرکت جهانی دارد. با این حال، تحریم‌­ها قدَر ­قدرت نیستند: مثلاً نمی‌­توانند باعث توقف لوله‌­گذاری در دریا شوند و یا جلوی جریان گاز را بگیرند. آن‌ها بیشتر با عنوان تهدید شناخته می‌­شوند: کارکردن‌­تان روی خط لوله، عواقب اقتصادی خواهد داشت.

ایالات متحده با اعمال مجازات تحریم بر شرکت­‌های آلمانی درگیر در نورد استریم2، انگیزه­ این شرکت‌­ها را برای توقف فعالیت‌‌های‌شان در پروژه کم می‌­کند. خطر تحریم ایالات متحده، خطری مشخص و شناخته‌­شده است. حالا دیگر هر شرکتی که روی خط لوله کار می‌­کند، به این نتیجه رسیده که اتمام این پروژه، به مجازات‌­های بالقوه‌­ای که در پی خواهد داشت، می‌­ارزد. علاوه‌بر این، این شرکت­‌ها که به تأیید برلین در حال مشارکت در پروژه­ نورد استریم­2 هستند، به احتمال زیاد از حمایت‌­های دولت آلمان برخوردار می‌­شوند و البته تحت تحریم‌­های ایالات متحده نیز قرار می‌­گیرند. چنین تحریم‌­هایی احتمالاً باعث ایجاد شکافی جدی در روابط آلمان و ایالات متحده می‌­شوند، افکار عمومی را در برلین علیه دولت بایدن تغییر می‌­دهند و عزم عمومی برای اتمام خط لوله به وجود می­‌آید.

اینکه دولتی در یک کشور تحت فشار باشد، برای هیچ یک از ساکنان آن کشور مطلوب نیست. تحریم‌­ها علیه شرکت‌­های آلمانی، می‌­تواند آلمانی‌­ها را به تجمع­ کردن دور پرچم‌­شان وا دارد {باعث افزایش تمایلات ملی‌گرایانه بشود} و در عین حال در جامعه آلمان دودستگی ایجاد کند یعنی گروهی از آن‌ها را به مخالفت علیه نورد استریم­2 و تمایل به تن دادن به خواست­ه‌ای امریکا بکشاند و در نتیجه به اختلافاتی دامن بزند که از دیدگاه سیاسی کاملاً سمی هستند. در واقع ایالات متحده، با اعمال تحریم‌­ها علیه آلمان، تنها انگیزه داخلی لازم برای تحقق نورد استریم­­2 را فراهم می­‌کند. همچنین که می‌­تواند به برلین انگیزه پیدا کردن راه‌­حلی برای مقابله با سیستم مالی ایالات متحده بدهد و نتیجتاً تمام برنامه­‌های تحریمی امریکا را در بلند مدت تضعیف کند.

بنابراین تحریم‌­ها علیه آلمان می‌­تواند نتیجه­‌ای کاملاً معکوس داشته باشد. خوشبختانه راه بهتری برای متوقف ­کردن نورد استریم­2 وجود دارد: متوقف­ کردن این پروژه تا بعد از انتخابات آلمان، که قرار است در ماه سپتامبر برگزار شود.

دو عامل نشان می‌­دهند که تأخیر، عاقلانه‌­ترین گزینه­ سیاسی واشنگتن است. اولین مورد آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان است که بعد از 16 سال، از ریاست کناره‌­گیری خواهد کرد. مرکل خودش از حامیان نورداستریم­2 بوده، که بعد از مسمومیت الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان روسیه در سال گذشته، موضوع خاتمه­‌دادن به آن‌را به اطلاع عموم رسانده بود. آنگلا مرکل، میراثی افتخارآمیز دارد، ایستادن در برابر تجاوزات کرملین. به او همچنین به‌دلیل حمایتش از سیاست‌­های سبز لقب «رئیس اقلیم» (Climate Chancellor) را داده‌­اند.

مرکل تمایل نداشت برای از بین‌­بردن نورد استریم­2 سرمایه سیاسی صرف کند. منافع تجاری آلمان به شدت مدافع خط لوله هستند و دولت وی اصرار دارد که این یک «پروژه تجاری» است. اما باورش سخت است که مرکل می­‌خواهد به عنوان یکی از آخرین اقداماتش در مقام صدر اعظم آلمان، روبانی را در مراسم جشن تکمیل یکی از طولانی‌­ترین خطوط انتقال گاز دریایی پاره کند. شاید تأخیرکردن برای مرکل هم بد نباشد.

عامل دوم، حزب سبز آلمان است که با فاصله نزدیک از اتحادیه دموکراتیک مسیحی مرکل ایستاده و احتمالاً در دولت بعدی می­‌خواهد نقش «پادشاه» را بازی کند. در ماه مارس، سبزها یک ستون به پلتفرم خود اضافه کردند: «نورد استریم­2 به دلایل ژئوپلتیکی و آب­‌و­هوایی باید متوقف شود.» اگر سبزها، بخشی از ائتلاف جدید حکومتی آلمان باشند، که به نظر می‌­رسد همین‌­طور هم هست، کار خط لوله تمام است. همه این‌ها حاکی از آن است که بهترین امید واشنگتن برای توقف پروژه نورد استریم­2 این است که جلوی تکمیل آن تا پایان ماه سپتامبر را بگیرد.

راه‌کار، تحریم شرکت­‌های آلمانی (که می‌­تواند حتی نتیجه معکوس هم داشته باشد) نیست. این کار تنها با برقراری مذاکرات آرام با برلین انجام­‌پذیر است؛ تشویق دولت آلمان به اینکه تا می‌تواند این پروژه را به تأخیر بیندازد.

آتش­بس بنامیدش: در ازای توقف احداث خط لوله و اعمال مصوبات نظارتی، تا پایان سال از سوی آلمان، واشنگتن موافقت می‌­کند که در این بازه زمانی، هیچ شرکت آلمانی را تحریم نکند.

به سرانجام رسیدن این امر تنها یک شرط دارد؛ داشتن هنری که مدت­هاست توسط دولت پیشین امریکا، یعنی دولت ترامپ، به نابودی کشیده شده است. هنر دیپلماسی؛ هنری که بایدن متعهد به پایبندی به آن شده است. در اینجا شانس با بایدن است.