وقتی هومن سیدی ممنوع‌کاری را با پرکاری اشتباه می‌گیرد!

سال ۹۲ بود که پس از دریافت جایزه ویژه هیات داوران در جشنواره سی‌ و دوم فیلم فجر، آن را به حسن روحانی، رئیس جمهور وقت ایران تقدیم کرد. به مردی که به زعم او «با آمدنش لبخند روی لب‌ها نشاند». برخی می‌گویند همان تقدیم هدیه، برای هومن سیدی سکوی پرتابی ساخت تا از شش فیلم کارنامه‌اش، چهار فیلم را در همان دولت که امروز مایه «ننگ و انزجار» او شده، بسازد! امروز و در حالی که بیش از یک سال از پایان دولت دوازدهم گذشته، سیدی پس از ناآرامی‌های اخیر کشور و موضع‌گیری اهالی سینما، ابتدا با گرفتن جانب احتیاط سعی کرد روغن ریخته را نذر امامزاده کند و نوک پیکان انتقاداتش را به سویی بگیرد که کمترین عواقب را برای خود و فیلمش که می‌خواست پیراهن نمایندگی اسکار به تنش بپوشاند، داشته باشد. فیلمی که ظاهرا بدون رعایت قوانین، راهی اسکار و البته در نهایت از فهرست پذیرفته‌شدگان اسکار نیز خط خورد.
 

در دولت‌های قبلی ممنوع‌الکار بودم!

سیدی یکی از پرکارترین سینماگران دهه‌ اخیر، در گفتگو با نشریه‌ امریکایی، اعلام کرده که: «در دولت‌های قبلی ممنوع‌الکار» بوده است. این‌جا رواست یک‌بار برای همیشه هومن سیدی را به یاد هومن سیدی آوریم و کارنامه‌ کاری او را برایش بازخوانی کنیم.

سیدی در سال ۸۳ وارد سینما شد. در واقع شاید بتوان مهم‌ترین فیلم‌های او در مقام بازیگر را در بازه زمانی یک ساله از سال ۸۳ تا ۸۴ جست و جو کرد؛ «یک تکه نان»، «پابرهنه در بهشت» و «چهارشنبه سوری». پس از آن سیدی به بازی در آثار تلویزیونی و دست چندم در سینما روی آورد تا اینکه در سال ۸۹، اولین ساخته سینمایی خود در مقام کارگردان، با نام «آفریقا» را کلید زد. فیلمی که البته موفق به دریافت پروانه نمایش از وزارت ارشاد وقت نشد و بعدها در شبکه نمایش خانگی توزیع شد. پس از آن سیدی فیلم دوم خود «سیزده» را در سال ۹۱ ساخت که البته یک سال بعد موفق به اکران شد. در بازه زمانی بین سال‌های ۹۲ تا ۱۴۰۰، بیش از بیست و دو فیلم و سریال که سیدی در آن‌ها در مقام بازیگر یا کارگردان ظاهر شد، ثبت شده است. عددی که در بازه زمانی بین سال‌های ۸۴ تا ۹۲ به نصف این تعداد یعنی عدد ده می‌رسد. همچنین ۴ فیلم از ۶ فیلمی که سیدی آن‌ها را کارگردانی کرده از وزرات ارشاد دولت‌‌های یازدهم و دوازدهم مجوز ساخت و نمایش گرفته است. سیدی در این دوره تقریبا هرسال یا مشغول به ساخت فیلمی بوده و یا بازی در آن‌. پس گزاره «ممنوع‌الکاری» در دولت‌های پیشین، طبق کارنامه کاری که از او ثبت شده، کمی دور از واقعیت به نظر می‌رسد.

سینمای سیدی چقدر مستقل است؟

شاید اگر به طور دقیق به روند سرمایه‌گذاری در آثار هومن سیدی تمرکز نکنیم او را نیز یکی از فیلمسازان جریان مستقل سینمای ایران قلمداد کنیم. اما طبق داده‌ها، او با عنوان مستقل، فرسنگ‌ها فاصله دارد. اولین فیلم سینمایی سیدی با عنوان «آفریقا»، با سرمایه موسسه شهید آوینی و تهیه‌کنندگی مجتبی امینی ساخته شد‌. امینی که از مهاجمان به سفارت‌خانه بریتانیا بود که پس از آن در عناوین متفاوت مدیریتی در سینما و تهیه‌کنندگی آثار خاص، جانمایی شد. فیلم دوم او «سیزده» نیز با سرمایه بابک‌ زنجانی، ساخته شد‌. البته سیدی بعدها اظهار کرد از چگونگی فرآیند مالی زنجانی اطلاع نداشت و فکر می‌کرد او اسپری می‌فروشد! جالب‌تر آنکه تهیه‌کننده این فیلم سعید سعدی، از کارکنان پیشین نهادهای خاص بود‌. مانند جوادنوروزبیگی که او نیز تهیه فیلم «اعترافات ذهن خطرناک من» سیدی را به عهده داشت! فیلم آخر سیدی یعنی «جنگ جهانی سوم» نیز علیرغم ادعای او مبنی بر ساخت توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی، با سرمایه‌گذاری بنیاد سینمایی فارابی ساخته شده است‌؛ همان بازوی دولتیِ همیشه در صحنه سینما! به این ترتیب می‌توان سیدی را شمایلی متفاوت از یک فیلمساز غیرمستقل و حتی ارگانی دانست. احتمالا همین حمایت‌ها بود که آخرین ساخته سیدی را بدون رعایت قوانین اکران، راهی اسکار کرد. پروژه‌ای که البته با پذیرفته نشدن «جنگ جهانی سوم» در اسکار، شکست خورد.

بی‌قانون در راه اسکار؟
 

فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی که پیش از این و پس از اولین رونمایی رسمی در جشنواره ونیز موفق به دریافت دو جایزه بهترین بازیگری و بهترین کارگردانی از بخش افق‌های این رویداد شده بود، چندی پیش به‌عنوان نماینده ایران برای اسکار معرفی شد؛ فیلمی که یکی از شروط اسکار یعنی اکران عمومی را نداشت! براساس قواعد اسکار فیلمی که به عنوان نماینده یک کشور برای رقابت در بخش بین‌الملل معرفی می‌شود، باید حداقل یک هفته در کشور مبدا به اکران عمومی گذاشته شود. بر همین اساس هفته پیش بود که شورای صنفی نمایش اعلام کرد «جنگ جهانی سوم» قرار است از ۱۴ مهرماه و به صورت محدود تنها در پردیس مگامال تهران اکران شود. که هم شرط آکادمی انجام شود و هم فیلم، فرصت تبلیغ برای نمایش گسترده‌تر داشته باشد. عجیب آنکه این فیلم در هیچکدام از سایت‌های بلیت‌فروشی، فروش آنلاین نداشت اما در دو سالن و طی ۱۰ سانس ۲۰۰ میلیون تومان فروخت!

سینما زنده است

سیدی در بخشی از مصاحبه اخیر خود اظهار کرده که «سینما زنده است». نگارنده نیز قصد نقض این جمله را ندارد اما به نظر می‌رسد سینما برای سیدی در هر دوره و دولتی، به فراخور سیاست‌های آن زنده می‌ماند‌ و سیدی برای حفظ هرچه فراتر فرصت‌های کاری و مالی، از تظاهر به زیر پرچم جریانی خاص رفتن تا اعلام برائت از همان جریان حمایتگر، فروگذار نخواهد کرد. چنین است که اگر گزند‌های سیاسی و جریان‌های اجتماعی، سینما و سینماگران را متاثر کند، در سینمای سیدی و امثال او هرگز آب از آب تکان نخورده و زندگی همواره جاری است!