صنعت چاپ و بستهبندی ایران با دو قرن سابقه فعالیت در کشور این روزها با مشکلات زیادی روبرو شده است. این مشکلات از یکسو افزایش قیمت و کاهش کیفیت مواد اولیه است و از سوی دیگر کاهش سفارش و تعطیلی پیدرپی چاپخانهها چاپخانههایی که تمام سال ٩٨ را در رکود و کمکاری گذراندند و به امید شب عید بودند، اما همین دوران امیدبخش و طلایی با ورود کرونا آن ها را از رمق انداخت. اول با بالارفتن ارز که انگار آتش به انبار کاغذ و مقوا زد و یک باره قیمتها را ٢۰ تا ٣۰ درصد بالا برد به طوری که بسیاری از سفارشات بهویژه آنهایی که تیراژ بالایی داشتند، دست نگه داشتند چراکه نوسان قیمتها آنها را به تردید انداخت. پس از کرونا حتی رفت و آمد به چاپخانه ها هم تعطیل شد، حتی برای مدیران چاپخانهها، حالا نمیتوان گفت آیا شب عید چاپخانهها را کرونا خراب کرد یا گرانی کاغذ و مقوا، اما هر چه باشد این دو دست به دست دادند تا چاپخانهها را به رکود بکشانند.
ضعف آماری در صنعت چاپ
در حالی که در کشوری نظیر آمریکا تعداد پرسنل صنعت چاپ از صنعت بزرگ اتومبیل سازی آ. ها بیشتر بوده و از نظر گردش مالی در جایگاه سوم قرار دارند، در کشورمان حتی آمار به روزی از میزان تولیدات داخلی و ارزش افزوده تولیدات وابسته به صنعت چاپ وجود ندارد. در این زمینه نیازمند اتحادیه های توانمند هستیم، زیرا تا زمانی که آمار متقن نداشته باشیم این صنعت جدی گرفته نخواهد شد. از طرف دیگر به اعتقاد کارشناسان این حوزه، یکی دیگر از مشکلات بزرگ صنعت چاپ کشور، برخوردار نبودن از دانش روز، همچنین ضعف فناوری و صادرات است. به گفته فعالان صنعت چاپ و بسته بندی، این صنعت وابستگی بیش از ٧۵ درصدی در تامین مواد اولیه، ملزومات و ماشین آلات خود دارد و عمده مواد اولیه نظیر مرکب، حلالها، ماشینآلات چاپ و قطعات آن وارداتی بوده و از کشورهایی مانند چین، ژاپن، آلمان، سوئد، سوئیس و ایتالیا وارد میشود. به گفته کارشناسان، این صنعت با گردش مالی بیش از یکهزار میلیارد دلاری در سطح جهان، در جایگاه بالاتری از صنایعی مانند خودروسازی و گردشگری قرار دارد و در کشورمان بنا به آمار منتشر شده بورس، در جایگاه هفتم قرار گرفته است.
تیر خلاص کرونا به واردات
«چاپ در صنعت به مثابه زندگی است. جایگاه چاپ در صنعت بسیار باارزش است. رتبه چاپ در صنعت آمریکا سوم و در اروپا پنجم است، ولی در ایران هیچ جایگاهی ندارد»؛ این را احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانهداران تهران میگوید. او همچنین اظهار می کند که مسئولان کشور درباره این صنعت دچار بیبرنامگی در تصمیمگیری هستند و افزود که «در صنعت چاپ ایران مدیریت از بالا وجود ندارد. کشور ما اسما تحریم است، ولی ما تحریم نیستم بلکه خود تحریم هستیم. اگر هر واحد تولیدی، صادرات نداشته باشد و در بخش صادرات ورود پیدا نکند نمیتواند موفق شود».
رئیس اتحادیه چاپخانه داران تهران با اشاره به وابستگی ٧۵ درصدی مواد اولیه صنعت چاپ به واردات اظهار می کند که ثبت سفارش مواد اولیه صنعت چاپ اکنون با بحران مواجه است. مشکل اما آن جاست که به جز پلیمر که در کشور به وفور یافت میشود، درصدی زیادی از مواد اولیه برای آن از جمله انواع کاغذ و مقوا، کاغذ های تحریر، حلال ها، سیلیکون، رنگ ها، کاغذ های حرارتی، کاغذهای چاپ روی شیشه و پارچه، همچنین تجهیزات و ماشین آلات آن وارداتی است.
مصائب صنعت چاپ که در اولویت نیست
با این حال باید گفت که مشکلات صنعت چاپ ایران تنها افزایش قیمت مواد اولیه نیست و مشکلات دیگری نیز به موانع رونق یافتن این صنعت تبدیل شده است. از جمله فعالان این صنعت میگویند ضوابط و دستورالعملهای وزارت ارشاد درباره نظارت بر محتوای چاپ قدیمی است و بازنگری در این دستورالعملها میتواند زمینه فعالیت صنعتگران را بهبود ببخشید. فعالان این صنف برای به روز نگه داشتن صنعت چاپ در کشور ناچار باید یا ماشینآلات پیشرفته و یا قطعات آن را وارد و در کشور به ساخت ماشینآلات چاپ بپردازند. در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد دستگاههای چاپ فرسوده است، اما زمانی که باید برای خرید یک دستگاه چاپ پنج رنگ معمولی حداقل ۱۵ میلیارد تومان هزینه کرد و این پول با دستمزدهای پایین، ۲۰ سال طول میکشد تا به جیب چاپخانهدار بازگردد، کمتر فردی حاضر به سرمایهگذاری در این زمینه است.
از سوی دیگر ماشینآلات صنایع چاپ اکثراً قدیمی هستند و به روز کردن آن ها نیازمند خرید ماشینآلات از کشورهای خارجی است اما با توجه به درآمد پایین و گرانی ارز، چنین کاری برای بسیاری از صنعتگران امکانپذیر نیست. گرانی مواد اولیه و قدیمی بودن تجهیزات و ماشینآلات در حالیست که دولت هم هیچ برنامهی حمایتی برای این صنعت ندارد. این در حالی است که فعالان این صنعت معتقدند پتانسیل پیشرفت و ارزآوری صنعت چاپ ایران بالا است.
امید ناتمام به انتخابات میدانی ۱۴۰۰
فعالان صنعت چاپ امیدوار بودند در دوره تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ بتوانند بخشی از خسارت کُرونا را جبران کنند اما به نظر میرسد تبلیغات میدانی انتخابات ریاست جمهوری هم به دلیل ادامه بیماری کُرونا ممنوع شود. همه این ها سبب شده سال ۱۳۹۹ سال بسیار سختی برای صنعت چاپ ایران باشد و حتی نگرانیهایی بابت افزایش ورشکستگیها به وجود بیاید. در همین حال پیشبینی میشود اثرات زیانهایی که امسال به صنعت چاپ و بستهبندی وارد شد، در سال ۱۴۰۰ نیز ادامه پیدا کند.
پرسش افکار عمومی به بهانه چالش با کریمی قدوسی
بررسی تامین حقابه هیرمند در گفتگوی فراز با مسعود امیرزاده
اینفوگرافیک
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران