به نظر می‌رسد پس از دهه‌ها تنش و تلاطمات سیاسی و نظامی در منطقه قره باغ آرامش نسبی در این منطقه حکمرفا شده باشد؛ با خروج ارمنی‌ها از منطقه قره باغ که بخشی از خاک آذربایجان تلقی می‌شود و چشم پوشی باکو نسبت به ادعا‌های ارضی نسبت به استان سیوینک ارمنستان، دو کشور در حال انجام مذاکراتی به منظور دست یابی به صلحی پایدار در این منطقه هستند. اما استقرار این صلح تا چه اندازه شدنی است و آیا می‌توان نسبت به استمرار طولانی مدت آن امیدوار بود.

زمستان ۳۲ سال پیش، در چنین روزهایی کشور جدیدی متولد شد.

تخلیه و فرار ارمنی‌‌تبارها از منطقه قره‌باغ ادامه دارد. منطقه‌ای که روزگار نه چندان دوری اکثریت ارمنی‌‌تبار در آن زندگی می‌کردند اما حالا در حال تبدیل شدن به اقلیت هستند و یکی پس از دیگری خانه‌ها را ترک می‌کنند تا به ارمنستان بروند. حتی تصاویری هم از آتش‌ زدن خانه‌ها پیش از ترک آن‌ها منتشر شده که نشان می‌دهد جمهوری آذربایجان سرانجام با زور اسلحه استیلای خود را بر این منطقه برقرار می‌کند.

طی روزهای اخیر، تصاویری از انتقال جنگ‌افزارهای باکو به مناطق مرزی با ارمنستان در فضای مجازی دست به دست شده که نشان از افزایش تحرکات نظامی در این منطقه است؛ همین، تحولات قفقاز را بار دیگر در مرکز توجه‌ها قرار داده است. افزایش تنش‌های نظامی، خبر از وقوع جنگ سوم قره‌باغ می‌دهد؟ باید منتظر تغییرات در ژئوپولیتیک منطقه باشیم؟ واکنش ایران به این تحولات چه خواهد بود؟

انجمن های تالش ساکن در روسیه در روز ۷ آگوست با شرکت برخی مقامات روس سی امین سالگرد تاسیس جمهوری تالش مغان را در شهر یوکاترینبورگ جشن گرفتند. در این مراسم بر نقض سیستماتیک حقوق تالشان طی سه دهه اخیر، نفی نژادی زبانی تالشان، شکنجه و قتل عام رهبران تالش، لزوم استمرار حرکت مدنی فرهنگی تالشان تا احقاق حقوقشان در جمهوری تاکید شد.

این تصور که فکر کنیم مماشات با باکو و یا مماشات با الهام علی‌اف در آینده موجب کاهش روابط باکو با اسرائیل شده و یا به تعدیل این همسویی روابط منجر می‌شود انتظار بی‌جا، اشتباه و خطای استراتژیک و راهبردی ما است که در سال‌های گذشته هم، آزموده شده است.

در سال‌هایی که جنگ بین آذربایجان و ارمنستان ادامه داشت اسرائیل از باکو از طریق ارائه موشک‌های «استینگر» و ادوات جنگی حمایت نظامی به عمل آورد. در حقیقت رژیم اسرائیل با در اختیار قرار دادن سلاح‌ها و پهپاد‌های پیشرفته موجبات تقویت هرچه بیشتر آذربایجان در مقابل ارتش ارمنستان را فراهم ساخت که خود در تحکیم هرچه بیشتر روابط آذربایجان و اسرائیل تأثیر بسزایی داشته است.

ایران دارای مرز مشترک با ارمنستان و آذربایجان است اما ترکیه تنها با نخجوان مرز دارد در منطقه «قره سو» ایران می‌تواند مدعی آن باشد-براساس قراداد مرزی که در سال ۱۳۱۰ میان ایران و ترکیه به امضا رسید باریکه یازده کیلومتری قره سو تعیین تکلیف شد. این منطقه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار بود و از سال‌ها قبل محل منازعه ایران، روسیه تزاری و عثمانی بود زیرا امکان اتصال به قفقاز و ارمنستان را فراهم می‌آورد- ایران می‌تواند بگوید پیش از انقلاب بلشویکی ما با روسیه معاهداتی را در رابطه با ترکمنچای و گلستان داشتیم. یعنی می‌توان در این زمینه ادعا‌هایی مطرح و دعوی حقوقی پیرامون آن را دوباره زنده کند؛ با این روش می‌تواند مرز مشترک ترکیه با نخجوان را به چالش بکشد. متأسفانه در جنگ قره باغ ترکیه همواره تلاش کرده است تا از پشت صحنه کنترل اوضاع را در دست داشته باشد. یعنی به آذربایجان کمک می‌کرد تا با اشغال منطقه زنگزور، این منطقه را به خاک آذربایجان متصل کند تا میان آذربایجان و ترکیه حائلی وجود نداشته باشد و به صورت مستقیم به یکدیگر وصل شوند. اما دیدیم که ایران عکس العمل به موقعی نشان داد و با کمک ارمنستان در منطقه سیونیک کنسولگری خود را افتتاح کرد؛ تهران مترصد آن است که اگر ترکیه و آذربایجان بخواهند با استفاده از زور و بر هم زدن نظم منطقه تغییری در جغرافیای سیاسی این منطقه به وجود آورند سریعاً واکنش نشان دهد. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که اگر آذربایجان مدعی می‌شود و می‌گوید این سرزمین‌ها به لحاظ تاریخی به ما تعلق داشته است ایران نیز می‌تواند ادعای قوی‌تری را مطرح کند و بگوید از پیش از سال ۱۸۱۳ تمام این زمین‌ها به ایران تعلق داشته است. یعنی اگر قرار باشد زمین‌هایی به موقعیت تاریخی خودشان بازگردند ایران هم می‌تواند در این زمینه ادعا‌های خود را راجع به قفقاز مطرح کند. شاید برهمین اساس باشد که ترکیه نیز اخیراً در رابطه با کریدور زنگزور چندان موضعگیری نمی‌کند

براساس اعلام وزارت امور خارجه دولت باکو از تاریخ دوم تیرماه ۱۴۰۲‌، روند صدور روادید فرودگاهی برای اتباع ایرانی در فرودگاه‌های بین‌المللی این کشور متوقف خواهد شد.

فاریز رضایف معاون وزیر خارجه دولت باکو ضمن بیان این که «در مناقشات دیگر کشورها مداخله نمی‌کنیم»، گفت باکو به اسرائیل اجازه حمله از خاک خود به ایران را نخواهد داد. رضایف در ادامه سخنانش گفت: «متاسفانه روابط با ایران در سطح بسیار پایینی قرار دارد. ما به عنوان یک کشور سکولار قاطعانه با وارد کردن تعصب مذهبی به روابط بین‌الملل مخالف هستیم».

آیهان حاجی‌زاده سخنگوی وزارت خارجه جمهوری آذربایجان گفت‌وگوی تلفنی وزیر خارجه این کشور با همتای ایرانی خود را مثبت ارزیابی کرد.

ارتش باکو با ادعای تهدید این کشور از سوی ایران، در منطقه جبراییل و نزدیک مرزهای ایران مانور نظامی برگزار می‌کند!

رسانه‌های باکو به نقل از وزارت امور خارجه این کشور مدعی شدند که باکو با احضار سفیر کشورمان، ۴ دیپلمات سفارت ایران را به عنوان عنصر نامطلوب معرفی کرده و خواستار آن شد که ظرف ۴۸ ساعت خاک باکو را ترک کنند.

اخیرا روزنامه اسرائیلی هاآرتص نوشته بود؛ اسرائیل در طول دو دهه گذشته یک اتحاد استراتژیک با آذربایجان داشته است و به این کشور تسلیحات به ارزش میلیاردها دلار فروخته است. باکو در ازای آن منابع نفتی اسرائیل را تأمین می‌کند و اجازه دسترسی اسرائیل به ایران را می‌دهد. این رونامه نوشته بود از سال ۲۰۱۶، هواپیماهای آی‌ال-۷۶ شرکت «سیلک وی» (Silk Way) دست‌کم ۹۲ بار در فرودگاه عوودا -این مقصد غیرعادی برای هواپیماهای باری غیرنظامی- فرود آمده‌اند که هدف آنها انتقال تسلیحات از اسرائیل به باکو بوده است.

باکو ، همواره بر سر دوراهی بوده‌است. گرفتار بین قدرت‌طلبی‌های ایرانی‌ها، روس‌ها و ترک‌ها، قرن‌ها تحت سلطه یکی از این تمدن‌ها قرار گرفت. این شهر و کشورش حالا، در حال تجربه فرایند گذار است؛ فرایندی درهم‌تنیده با یک حاکمیت مستبد، فراز و نشیب‌های اقتصاد نفتی و چالش ادغام آداب اسلامی با سکولاریسم مدرن غربی؛

اگر وقتی رییس جمهوری کشور همسایه، مردم کشور را «هم‌وطن‌های جدا افتاده‌اش» خوانده، مناسب‌ترین زمان برای عرض اندام عالی‌ترین مقام دیپلماسی کشور نیست، باید پرسید که آقای «امیرعبداللهیان» منتظر چه اتفاق دیگری است تا خودی نشان دهد؟

روزنامه جمهوری اسلامی نوشت: حساسیتی که این روز‌ها در مرز‌های شمال غرب و جنوب کشورمان به لحاظ امنیت ملی احساس می‌شود، از اهمیت زیادی برخوردار است.

وزیر امور خارجه در گفت‌وگوی تلفنی با همتای آذربایجانی آزادی ۲ راننده ایرانی را اقدامی سازنده خواند و گفت ایران مصمم به توسعه و تعمیق هر چه بیش‌تر روابط دوجانبه با جمهوری آذربایجان است

پس از پیگیریهای بسیار و رایزنی های صورت گرفته از سوی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در نخجوان، دو شهروند ایرانی زندانی در این جمهوری خودمختار آزاد و به کشورمان بازگشتند.

" فاضل مصطفی " نماینده مجلس ملی جمهوری آذربایجان گفت : ما علاقمند به روابط خوب همسایگی با جمهوری اسلامی ایران هستیم .