چرا افغانستان حقابه ایران را نمی‌دهد؟

 طرف افغان مدعی است که در چند سال گذشته در این کشور خشکسالی بی‌سابقه رخ داده و آبی برای دادن حقابه ایران وجود ندارد. موضوعی که ایران آن را نپذیرفته و با اسناد و مدارک ادعای طرف افغانستانی را زیر سوال برده است. اما ماجرا وقتی عجیب‌تر می‌شود که بنابر آمار رسمی که نماینده دولت در مجلس اعلام کرده ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار اتباع خارجی در ایران زندگی می‌کنند. این یعنی طالبان حتی حاضر نیست که آب اتباع خود در ایران را هم بدهد.

مذاکرات بی‌نتیجه!

بنابر اعلام وزارت نیرو آخرین مذاکرات ایران با طالبان به نتیجه نرسید. آن هم «به دلیل همراهی نکردن و نبود اراده کافی در طرف مقابل». این مذاکرات در راستای اجرای معاهده ۱۳۵۱ بین ایران و افغانستان برگزار شده، اما بنظر می‌رسد که طالبان هیچ تعهدی نسبت به قرارداد‌های بین‌المللی ندارد. دولت سیزدهم نیز در پاسخ به بی‌اعتنایی طالبان نسبت به دادن حقابه ایران بار دیگر بر «مطالبه جدی» این موضوع تاکید کرده است. کنعانی سخنگوی وزارت خارجه در این زمینه گفت: «حق‌آبه هیرمند مطالبه جدی ایران است و حقوق غیرقابل انکار جمهوری اسلامی ایران از سوی دولت و ملت است و این مطالبه به حق را در گفتگو‌ها با مقامات دولت سرپرستی افغانستان دنبال کرده و می‌کنیم، معتقدیم در این رابطه مقامات افغانستان علاوه بر اظهار نظر باید التزام عملی خود را نشان دهند.» در دو سال گذشته، اما این دست اظهارنظر‌ها در دولت سیزدهم راه به جایی نبرده است. حتی سیدابراهیم رییسی رییس دولت نیز یک بار به طالبان درباره ندان حقابه ایران «اخطار» داد. اما پس از این اخطار نیز تغییری در شرایط ایجاد نشد. تا جایی که ۶۶ روز بعد از این اخطار روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی نوشت: «۶۶ روز از اخطار رئیس جمهور رئیسی به حکام افغانستان درباره حقابه ایران از رود هیرمند گذشته، ولی هنوز خبری از انجام وعده‌های طالبان در این زمینه نشده است.»

۸ میلیون و ۴۰۰ هزار مهاجر و برخورداری از یارانه صد‌ها هزار میلیاردی

در چند سال گذشته افغان‌ها نه تنها حقابه ایران را ندادند بلکه اقدامات گسترده‌ای در راستای سدسازی انجام داده‌اند. تاجایی که حتی در اواخر آبان ماه نیز گفته شد که به دستور رهبر طالبان قرار است سد آبی بزرگی نیز در خاشرود که در ۱۵۰ کیلومتری مرز ایران قرار دارد ساخته شود. این یعنی طالبان قصد دارد بر روی آب‌های بیشتری که به ایران سرازیر می‌شود کنترل داشته باشد و آن‌ها در مثل حقابه هیرمند روی ایران ببندد. در سوی دیگر، اما سیل مهاجران افغان از مرز‌های ایران همچنان برقرار است و جمعیت اتباع به ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسیده است. از این تعداد به گفته رییس سازمان ملی مهاجرت سه میلیون و ۵۰۰ هزار اتباع خارجی با ملیت‌های مختلف در کشور به صورت مجاز ساکن‌اند که دارای کارت شناسایی هستند. البته طبق آمار‌ها بخش بزرگی این جمعیت افغان هستند و تعداد ملیت‌های دیگر بسیار ناچیز است. گفته می‌شود که میزان بهره‌مندی اتباع از یارانه‌های مختلف انرژی از جمله آب به ۲۵۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. با این همه دولت سیاست مشخصی درباره مهاجران قانونی و غیرقانونی ندارد و حتی در برنامه تشکیل سازمان ملی مهاجرت نیز خلاء‌های مهمی در این زمینه دیده می‌شود. محمد سرگزی نماینده زابل اردیبهشت ماه امسال در همین زمینه گفته بود: «امروز بیش از ۷ میلیون تبعه افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند، این افراد مانند مردم ایران، از تمام یارانه‌های آشکار و پنهان بهره‌مند می‌شوند و در بسیاری از مشاغل فعالیت دارند و مردم ما هرگز متعرض آنان نشده‌اند و آنان را پذیرفته‌اند.» نکته اینجاست که از اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ تا مهر ماه آمار اتباع در ایران به ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسید.

چه خواهد شد؟

به نظر می‌رسد که رویکرد دولت سیزدهم در قبال حقابه ایران به نتیجه نرسیده است. هامون همچنان خشک و تشنه می‌ماند و آب به سیستان ایران نمی‌رسد. در این میان کشاورزان و دامداران هر روز ورشکسته‌تر می‌شوند و زیست بوم این منطقه در آستانه از بین رفتن قرار می‌گیرد. در سوی دیگر نیز به نظر می‌رسد که افغان‌ها برنامه‌های گسترده‌ای برای مهار هرچه بیشتر سرچشمه‌های آب دارند تا جلوی ورود آن به ایران را بگیرند.