معصومه ابتکار: برخی می گویند زمزمه بازگشت بنزین خطرناک پتروشیمی مطرح شده، اما نمی‌توانم تایید کنم

یکی از متهمان اصلی آلودگی هوا بنزین است اما نه بنزین مرسوم بلکه بنزین های آلوده ای که با دور زدن استانداردها تولید می شود و مشخص نیست در این دوره هم مثل گذشته این اتفاق رخ داده است یا خیر اما برخی شواهد نشانه هایی از این خطر را هشدار می دهند

معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان محیط زیست، درباره پیشینه تولید و مصرف بنزین آلوده به «انتخاب» گفت: قبل از تدوین قانون هوای پاک، یک قانون درباره مقابله با آلودگی هوا وجود داشت که متعلق به قبل از انقلاب بود. در آن قانون هم از اهمیت سوخت صحبت شده بود. از سال 79 در دولت آقای خاتمی مصوب کردیم که کیفیت سوخت باید اصلاح شود و با استانداردهای روز دنیا در زمینه کیفیت سوخت مصرفی خودروها و نیروگاه ها فعالیت کنیم تا آلودگی برطرف شود. این کار از دولت آقای خاتمی شروع شد و حذف سرب از بنزین در آن دوره خیلی سر و صدا کرد. این کار برای وزارت نفت خیلی سخت بود اما بالاخره انجام شد و سرب از سال 80 دیگر از بنزین توزیع در داخل کشور حذف شد. الان در هوا سرب ناشی از بنزین که عمده ترین منبع سرب بود، نداریم، مگر شهر هایی که فعالیت معدنی در نزدیک آن ها وجود دارد. نتیجتا در بحث استانداردسازی بنزین وزارت نفت سال هاست که فعالیت می کند؛ این استانداردها به یورو2 ارتقاء پیدا کرد و همانطور که در دنیا نیز بحث کیفیت بنزین ارتقاء یافت در ایران نیز باید این کار صورت می گرفت. اما از سال 84 به بعد این کار جدی گرفته نشد و در سال 88 هم ایران درگیر تحریم های سنگین بنزین شد.

وی در رابطه با علت تولید بنزین پتروشیمی بیان کرد: واردات از سال 88 بنزین قطع شد. به علت بی برنامگی در آن دوره یک نفر پیشنهاد داده بود که کسری بنزین را از محل ترکیبات بنزین تولیدی در پتروشیمی ها تامین کنیم. آن ترکیب از نظر استاندارد اصلا بنزین نیست و از نظر سلامت بسیار خطرناک است و ترکیبات بنزن و تلوئین در آن بسیار بالاتر از حد استاندارد است. مثلا بنزن یک ترکیب کارتینوژن درجه A است و منجر به سرطان می شود. از این جهت کیفیت بنزین پتروشیمی کاملا روشن است. اما متاسفانه از سال 89 این کار صورت گرفت. یک گزارش خیلی محرمانه از پتروشیمی در آن سال برایم ارسال شد که اصلا باورکردنی نبود. ولی بررسی های ما در شورای شهر نشان داد این موضوع حقیقت دارد و از آقای قالیباف خواستیم که دستگاه های سنجش هوا وارد شود و بعد از چند ماه شرکت کنترل کیفیت هوا اطلاع داد که متاسفانه این مسئله اتفاق افتاده و میزان بنزن در هوای تهران چندصد برابر حد مجاز است. ما در آن دوره به دولت و شهرداری تذکر دادیم که وضعیت هوا چگونه است و زمانیکه فهمیدیم کسی توجه نمی کند من مصاحبه کردم.

او افزود: در سال 92 که دولت عوض شد من به سازمان محیط زیست رفتم و متوجه شدم آنجا نیز گزارش هایی درباره کیفیت بنزین پتروشیمی وجود داشته است اما اجازه نداده بودند که این موضوع علنی شود. گروهی از دانشگاه شهید بهشتی در آن دوره جلسه ای با من گذاشتند و تایید کردند که طی سال های 90 و 91 میزان بنزن در هوای شهر تهران بسیار بالاتر از حدمجاز بوده است. ما فورا با آقای زنگنه صحبت کردیم و خواستیم که سریعا بنزین پتروشیمی از چرخه توزیع حذف شود. آقای زنگنه این درخواست را بررسی کردند و بهمن ماه 92 گفتند که بنزین را چرخه حذف می کنیم و اردیبهشت 93 آن را اجرا می کنیم.

ابتکار درباره اتهامات به وی در رابطه با واردات بنزین گفت: هم زمان با حذف بنزین پتروشیمی، کمپین تخریب من شروع شد و جریان پایداری و دولت قبل که جشن خودکفایی بنزین گرفته بودند و بنزین پتروشیمی را از دست رفته می دیدند؛ فعالیت های منفی بسیاری را شروع کردند. کمیسیون اصل 90 که آقای مختارپور در آن حضور داشت و بعدا مشخص شد جرائمی نیز دارد، در کنار آقای میرکاظمی و آقای حسینیان و چند نفر دیگر هر کاری که می توانستند انجام دادند و ما را متهم به سند سازی کردند. در حالیکه همه چیز روشن بود و مدارک وزارت نفت هم که رسید نشان داد ترکیبات غیرمجاز در بنزین از کدام پتروشیمی ها تولید شده است. این اسناد هنوز هم موجود است و کسی نمی تواند منکر آن شود. آن زمان ما مستندات را به سازمان های مختلف از جمله سازمان بازرسی و رئیس جمهور ارسال کردیم که چنین اتفاقی افتاده است. اما تخریب ها تمام نشد و همسر من را متهم کردند که واردات بنزین انجام می دهد. وزارت نفت پس از آن اعلام کرد هیچ شخصیت حقیقی نمی تواند این کار را بکند و این کار فقط توسط دولت انجام می شود. پس از آن ماجرای جمشید آرین را راه انداختند و گفتند چون نفع ما در بنزین بوده با ماشین برقی او مخالفت کردیم که تمام این داستان ساختگی بود.

نامه ای که آرین مدعی بود ما با آن مخالفت کردیم جعلی بود و دادگاه نیز تایید کرد که آن نامه و سربرگ و امضا جعلی است و جمشید آرین محکوم و متواری شد.

ابتکار در رابطه با تولید بنزین آلوده در حال حاضر گفت: برخی کارشناسان می گویند زمزمه بازگشت بنزین پتروشیمی به جایگاه دوباره مطرح شده و با کمبود بنزین ناچار به این کار شده اند، اما من نمی توانم این ادعا را تایید کنم. ولی تاکید می کنم که ما با برنامه ریزی و استمرار آن در دولت آقای روحانی توانستیم بنزین پتروشیمی را حذف کنیم. نتیجه آن اقدامات این بود که روزهای ناسالم تا حد قابل توجهی کاهش یافت. در آن سال ها بخصوص در دولت اول آقای روحانی که این موضوع خیلی جدی گرفته شد، مقابل مازوت سوزی هم ایستادیم. درباره گازوییل هم، گوگرد گازوییل از 50 هزار قسمت در میلیون به 50 قسمت در میلیون کاهش پیدا کرد. 

حتی در شرایط فعلی، با توجه به اقدامات گذشته در برخی شاخص ها وضعیت بهتر شده است. مثلا با انژکتوری شدن موتورهای بنزینی در کشور که از دولت هفتم شروع شد به این رسیدیم که مونوکسید کربن دیگر آلاینده اصلی شهرها نیست. از بنزین هم سرب حذف شد و سرب آلاینده اصلی نیست. گوگرد هوا نیز که به شدت بالا بود، پایین آمد. این موارد که با برنامه و به شکل پایدار انجام شد باعث بهبود وضعیت شد. اما آنچه امروز آلودگی هوا را تشکیل می دهد ذارت کوچک تر از 2.5 میکرون و 10 میکرون است که منشا آن ها آلودگی سوخت است. همچنین طبق آخرین مطالعات، فرسایش تایرها در تولید این ذرات در کنار گرد و غبار نقش دارد.