کارت اهدای عضو و تجارت اعضای بدن

تنها ۵ درصد جامعه ایرانی، نسبت به دریافت کارت اهدا عضو اقدام کرده‌اند و به نظر می‌رسد با فرهنگ‌سازی  بهتر و گسترده‌تر و اطلاع‌رسانی مسئولان و چهره‌ها، نسبت به اهمیت این موضوع، شاهد روند فزاینده‌تر علاقمندان نسبت به دریافت کارت اهدا عضو باشیم. حدود ۲۵ هزار نفر در نوبت دریافت عضو هستند و این رقم، سالانه میلیاردها تومان به اقتصاد صنعت بهداشت و سلامت کشور آسیب می‌زند. سالانه هزاران نفر در کشور متاسفانه به دلیل تصادفات رانندگی  جان خود را از دست می‌دهند و می‌توان با مدیریت بهینه، نسبت به اهدا عضو آنان به نیازمندان اقدام کرد.

دلالی و واسطه‌گری در خرید وفروش عضو

در سراسر دنیا، بیماران کلیوی زیادی در انتظار پیوند کلیه هستند؛ این پیوند در اغلب کشورها معمولا از طریق افرادی که به مرگ مغزی دچار شده‌اند، صورت می‌گیرد و ممکن است بیماران سال‌های زیادی در صف اهدا منتظر بمانند. اما ایران تنها کشوری است که خریدوفروش کلیه در آن منع قانونی ندارد، نداشتن منع قانونی البته به معنای قانونی بودن این کار نیست! طبعا به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی، افراد زنده‌ای هستند که حاضرند یک کلیه یا بخشی از کبد و یا حتی مغز استخوان خود را برای پیوند، بفروشند. طبیعی است در چنین مواردی، کارچاق کن‌ها، که سهمی از این معامله می‌برند، رشته کار را در دست گرفته و واسطه بیمار و فرد اهدا کننده می‌شوند و در این میان صد البته که پول هم جابه جا می‌شود. این روزها دریافت عضو از فرد زنده برای خودش بازار داغی یافته و با توجه به وضعیت معیشت مردم، رو به گسترش است.

کارت اهدای عضو و عدم ضمانت اجرایی آن

البته هستند افرادی که در زمان زنده بودن خود، کارت «اهدای عضو» دریافت می‌کنند، تا اگر دچار مرگ مغزی شدند، بشود از اعضای آن‌ها برای پیوند استفاده کرد.با وجود هزینه‌های زیادی که برای صدور کارت اهدای عضو(نه برای در خواست‌کننده، بلکه برای انجمن اهدا عضو ایران که طبعا پرسنلی برای انجام این امر مهم دارند) صرف می‌شود، اما متاسفانه هنوز فرهنگ‌سازی گسترده‌ای در مورد آن صورت نگرفته است. چرا که حتی وقتی فردی با داشتن کارت اهدای عضو دچار مرگ مغزی می‌شود، گاهی خانواده وی رضایت به انجام پیوند نمی‌دهند. به همین دلیل شرایط برای خریدوفروش غیرقانونی عضو، به‌وجود می‌آید و تجارت و بازار سیاه و دلالی خاص آن شکل می‌گیرد.متاسفانه وقتی فردی با وجود داشتن کارت اهدای عضو، دچار مرگ مغزی می‌شود، از آن‌جا که این کارت ضمانت اجرایی ندارد، خانواده وی می‌تواند جلوی پیوند را بگیرد. در این رابطه «فراز» گفت‌وگویی داشته است با دکتر امید قبادی، نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایران و بررسی این مسئله مهم و حیاتی.

چرا کارت اهدای عضو وجاهت قانونی ندارد؟

دکتر قبادی در پاسخ به این پرسش به خبرنگار «فراز» چنین توضیح می‌دهد: این صحبت را من در جواب خبرنگاری گفتم که گفته بود در ایران یک باند مافیایی هست که اگر فردی تصادف بکند و کارت اهدای عضوهمراه داشته باشد، دیگر برای احیای بالینی و ادامه درمانش در بیمارستان اقدامی صورت نمی‌پذیرد و اعضایش را اهدا می‌کنند. پاسخ من این بود که کارت اهدای عضو ضمانت اجرایی ندارد و شرط اصلی برای اهدای عضو نیست و باید ولی دم رضایت بدهد.

چرا وقتی کارت اهدای عضو ضمانت اجرایی ندارد، هزینه زیادی برای صدور آن صرف می‌شود؟

در این مورد دکتر قبادی به نکات مهمی اشاره می‌کند؛ وقتی‌که خانواده در بحران از دست‌دادن عزیز قرار می‌گیرد، دو مسئله به میان می‌آید، اول پذیرش مرگ مغزی به‌عنوان مرگ و دوم تمایل به اهدای عضو. در تمام کشورهای دنیا، مهم‌ترین عامل عدم رضایت خانواده‌ها، عدم پذیرش مرگ مغزی به‌عنوان مرگ است و مردم منتظر می‌مانند تا شاید عزیزشان به زندگی برگردد. در بخش دوم، عدم تمایل وقتی اتفاق می‌افتد که طی صحبت با خانواده، آن‌ها مرگ را می‌پذیرند ولی تمایلی به اهدای عضو ندارند. در بحث عدم تمایل مهم‌ترین علتی که موجب می‌شود خانواده‌ها رضایت ندهند، این است که نمی‌دانند نظر متوفی نسبت به اهدای عضو چه بوده و نمی‌توانند به‌راحتی در این مورد تصمیم بگیرند. در این مرحله که خانواده به پذیرش مرگ رسیده، به محض این‌که ما کارت اهدای عضو را به خانواده متوفی نشان می‌دهیم، بیش از ۹۵ درصد خانواده‌ها رضایت به اهدای عضو می‌دهند. اما اگر کارت اهدای عضوی نباشد که به آن‌ها ارائه شود، میزان رضایت به ۴۵ درصد می‌رسد. این اعداد نتیجه پژوهشی است که در کشور ما به‌صورت مستمر انجام شده، در نتیجه کارت اهدای عضو، با این‌که ضمانت اجرایی ندارد، ولی ابزار فرهنگی بسیار بسیار قدرتمندی است برای این‌که خانواده در آن لحظات بحرانی، بتواند تصمیم صحیح بگیرد و اجازه اهدای عضو را بدهد.

وضعیت کشور ما از نظر اهدای عضو در جهان

از ۲۲۰ کشور دنیا، ۷۹ کشور برنامه اهدا و پیوند اعضا را اجرا می‌کنند. از این ۷۹ کشور، مجلس۵۲ کشور قانونی تصویب کرده که می‌شود بدون رضایت خانواده برای اهدای عضو، اعضای مرگ مغزی را اهدا کنند؛ مگر این‌که فرد در قید حیات وصیت کرده باشد که من اگر مرگ مغزی شدم، اعضایم اهدا نشود.مجلس ۴۸ درصد کشورها مثل کشور ما قانونی تصویب کرده که باید حتما رضایت گرفته شود. در تمام این کشورها، باید خانواده درجه یک رضایت بدهند، اما در ایران، باید ولی دم رضایت بدهد که شامل پدر، جد پدری، فرزند ذکوری که به سن قانونی رسیده، و اگر آن‌ها نبودند همسر و مادر و خواهر و دختر می‌توانند رضایت بدهند. منتهی در ایران مانند بسیاری از کشورهای دنیا، تا وقتی که خانواده درجه یک رضایت ندهند، اهدای عضو انجام نمی‌شود، اگر حتی پدر رضایت بدهد، قانون به ما اجازه اهدا می‌دهد ولی ما اهدا نمی‌کنیم مگر این‌که رضایت مادرو بستگان درجه یک را هم جلب کرده باشیم. 

فرایند پیوند عضو زنده و مرگ مغزی

پیوند اعضا به دو صورت انجام می‌شود، اهدای عضو از افراد مرگ مغزی و اهدای کلیه از افراد زنده. در اهدای عضو از افرار مرگ مغزی اصلا امکان خریدوفروش و تجارت وجود ندارد؛ به این دلیل که عضو وقتی از بدن خارج می‌شود، بلافاصله باید پیوند شود و نمی‌شود آن‌را برای صادر کردن و تجارت نگهداشت. دوم این‌که پیوند اعضا در ایران تعدادی متخصص کاملا مشخص دارد که در مراکز دولتی پیوند عضو انجام می‌دهند و جای دیگری برای پیوند اعضا وجود ندارد.سوم این‌که سامانه تخصیص عضو که مشخص می‌کند، کدام عضو باید به چه کسی برسد کاملا انفورماتیک و اپراتوری دیپندنت است؛ یعنی اصلا خود شخص در آن دخیل نیست و بر اساس سه معیار مطابقت گروه خون و آزمایش‌های بالینی فرد اهداکننده با گیرندگان، بر اساس وخامت بالینی حال بیماران لیست انتظار پیوند، و مدت زمان ثبت نام آن‌ها دراین سامانه مشخص می‌کند که آن عضو باید به چه کسی برسد. به همین دلیل به هیچ‌عنوان عضو قابل خریدوفروش نیست و امکان پارتی‌بازی در آن وجود ندارد.

پیوند عضو در ایران کاملا رایگان است

پیوند اعضا از افراد مرگ مغزی در ایران، کاملا رایگان است یعنی نه به اهداکننده پولی داده می‌شود و نه از گیرنده پولی گرفته می‌شود، ایران تنها کشور دنیاست که فرآیند پیوند اعضا از ارگان‌های افراد مرگ مغزی، کاملا رایگان است، و کل هزینه این فرایند توسط دولت پرداخت می‌شود.

کارت اهدای عضو یک اهرم موثر

کارت اهدای عضو هیچ ارتباطی به هیچ‌کدام از این دو موردی که به آنها اشاره شد، ندارد. کارت اهدای عضو اعلام مکنون قلبی یک انسان در زمان حیاتش مبنی براین است که آیا با اهدای اعضایش در صورت مرگ مغزی موافق می‌باشد یا نه. با وجود این‌که ضمانت اجرایی ندارد اما یک اهرم بسیار پرقدرت فرهنگی است و کمک کننده به خانواده در ان لحظات بحرانی.   

تنها ۵ درصد جامعه ایرانی، نسبت به دریافت کارت اهدا عضو اقدام کرده اند و به نظر می‌رسد با فرهنگ‌سازی  بهتر و گسترده‌تر و اطلاع‌رسانی مسئولان و چهره‌ها، نسبت به اهمیت این موضوع، شاهد روند فزاینده‌تر علاقمندان نسبت به دریافت کارت اهدا عضو باشیم. حدود ۲۵ هزار نفر در نوبت دریافت عضو هستند و این رقم، سالانه میلیاردها تومان به اقتصاد صنعت بهداشت و سلامت کشور آسیب می‌زند. سالانه هزاران نفر در کشور متاسفانه به دلیل تصادفات رانندگی  جان خود را از دست می‌دهند و می‌توان با مدیریت بهینه، نسبت به اهدا عضو آنان به نیازمندان در ۳۱ استان کشور اقدام کرد.

دلالی و واسطه‌گری در خرید وفروش عضو

در سراسر دنیا، بیماران کلیوی زیادی در انتظار پیوند کلیه هستند؛ این پیوند در اغلب کشورها معمولا از طریق افرادی که به مرگ مغزی دچار شده‌اند، صورت می‌گیرد و ممکن است بیماران سال‌های زیادی در صف اهدا منتظر بمانند. اما ایران تنها کشوری است که خریدوفروش کلیه در آن منع قانونی ندارد، نداشتن منع قانونی البته به معنای قانونی بودن این کار نیست! طبعا به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی، افراد زنده‌ای هستند که حاضرند یک کلیه یا بخشی از کبد و یا حتی مغز استخوان خود را برای پیوند، بفروشند. طبیعی است در چنین مواردی، کارچاق کن‌ها، که سهمی از این معامله می‌برند، رشته کار را در دست گرفته و واسطه بیمار و فرد اهدا کننده می‌شوند و در این میان صد البته که پول هم جابه جا می‌شود. این روزها دریافت عضو از فرد زنده برای خودش بازار داغی یافته و با توجه به وضعیت معیشت مردم، رو به گسترش است.

کارت اهدای عضو و عدم ضمانت اجرایی آن

البته هستند افرادی که در زمان زنده بودن خود، کارت «اهدای عضو» دریافت می‌کنند، تا اگر دچار مرگ مغزی شدند، بشود از اعضای آن‌ها برای پیوند استفاده کرد.با وجود هزینه‌های زیادی که برای صدور کارت اهدای عضو(نه برای در خواست کننده، بلکه برای انجمن اهدا عضو ایران که طبعا پرسنلی برای انجام این امر مهم دارند) انجام می‌گیرد، اما متاسفانه هنوز فرهنگ‌سازی گسترده‌ای در مورد آن صورت نگرفته است. چرا که حتی وقتی فردی با داشتن کارت اهدای عضو دچار مرگ مغزی می‌شود، گاهی خانواده وی رضایت به انجام پیوند نمی‌دهند. به همین دلیل شرایط برای خریدوفروش غیرقانونی عضو، به‌وجود می‌آید و تجارت و بازار سیاه و دلالی خاص آن شکل می‌گیرد.متاسفانه وقتی فردی با وجود داشتن کارت اهدای عضو، دچار مرگ مغزی می‌شود، از آن‌جا که این کارت ضمانت اجرایی ندارد، خانواده وی می‌تواند جلوی پیوند را بگیرد. در این رابطه «فراز» گفت‌وگویی داشته است با دکتر امید قبادی، نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایران و بررسی این مسئله مهم و حیاتی.

چرا کارت اهدای عضو وجاهت قانونی ندارد؟

دکتر قبادی در پاسخ به این پرسش به خبرنگار «فراز» چنین توضیح می‌دهد: این صحبت را من در جواب خبرنگاری گفتم که گفته بود در ایران یک باند مافیایی هست که اگر فردی تصادف بکند و کارت اهدای عضوهمراه داشته باشد، دیگر برای احیای بالینی و ادامه درمانش در بیمارستان اقدامی صورت نمی‌پذیرد و اعضایش را اهدا می‌کنند. پاسخ من این بود که کارت اهدای عضو ضمانت اجرایی ندارد و شرط اصلی برای اهدای عضو نیست و باید ولی دم رضایت بدهد.

چرا وقتی کارت اهدای عضو ضمانت اجرایی ندارد، هزینه زیادی برای صدور آن صرف می‌شود؟

در این مورد دکتر قبادی به نکات مهمی اشاره می‌کند؛ وقتی‌که خانواده در بحران از دست دادن عزیز قرار می‌گیرد، دو مسئله به میان می‌آید، اول پذیرش مرگ مغزی به‌عنوان مرگ و دوم تمایل به اهدای عضو. در تمام کشورهای دنیا، مهم‌ترین عامل عدم رضایت خانواده‌ها، عدم پذیرش مرگ مغزی به‌عنوان مرگ است و مردم منتظر می‌مانند تا شاید عزیزشان به زندگی برگردد. در بخش دوم، عدم تمایل وقتی اتفاق می‌افتد که طی صحبت با خانواده، آن‌ها مرگ را می‌پذیرند ولی تمایلی به اهدای عضو ندارند. در بحث عدم تمایل مهم‌ترین علتی که موجب می‌شود خانواده‌ها رضایت ندهند، این است که نمی‌دانند نظر متوفی نسبت به اهدای عضو چه بوده و نمی‌توانند به‌راحتی در این مورد تصمیم بگیرند. در این مرحله که خانواده به پذیرش مرگ رسیده، به محض این‌که ما کارت اهدای عضو را به خانواده متوفی نشان می‌دهیم، بیش از 95 درصد خانواده‌ها رضایت به اهدای عضو می‌دهند. اما اگر کارت اهدای عضوی نباشد که به آن‌ها ارائه شود، میزان رضایت به 45 درصد می‌رسد. این اعداد نتیجه پژوهشی است که در کشور ما به‌صورت مستمر انجام شده، در نتیجه کارت اهدای عضو، با این‌که ضمانت اجرایی ندارد، ولی ابزار فرهنگی بسیار بسیار قدرتمندی است برای این‌که خانواده در آن لحظات بحرانی، بتواند تصمیم صحیح بگیرد و اجازه اهدای عضو را بدهد.

وضعیت کشور ما از نظر اهدای عضو در جهان

از 220 کشور دنیا، 79 کشور برنامه اهدا و پیوند اعضا را اجرا می‌کنند. از این 76 کشور، مجلس 52 کشور قانونی تصویب کرده که می‌شود بدون رضایت خانواده برای اهدای عضو، اعضای مرگ مغزی را اهدا کنند؛ مگر این‌که فرد در قید حیات وصیت کرده باشد که من اگر مرگ مغزی شدم، اعضایم اهدا نشود.مجلس 48 درصد کشورها مثل کشور ما قانونی تصویب کرده که باید حتما رضایت گرفته شود. در تمام این کشورها، باید خانواده درجه یک رضایت بدهند، اما در ایران، باید ولی دم رضایت بدهد که شامل پدر، جد پدری، فرزند ذکوری که به سن قانونی رسیده، و اگر آن‌ها نبودند همسر و مادر و خواهد و دختر می‌توانند رضایت بدهند. منتهی در ایران مانند بسیاری از کشورهای دنیا، تا وقتی که خانواده درجه یک رضایت ندهند، اهدای عضو انجام نمی‌شود، اگر حتی پدر رضایت بدهد، قانون به ما اجازه اهدا می‌دهد ولی ما اهدا نمی‌کنیم مگر این‌که رضایت مادرو بستگان درجه یک را هم جلب کرده باشیم. 

فرایند پیوند عضو زنده و مرگ مغزی

پیوند اعضا به دو صورت انجام می‌شود، هدای عضو از افراد مرگ مغزی و اهدای کلیه از افراد زنده. در اهدای عضو از افرار مرگ مغزی اصلا امکان خریدوفروش و تجارت وجود ندارد؛ به این دلیل که عضو وقتی از بدن خارج میشود، بلافاصله باید پیوند شود و نمی‌شود آن‌را برای صادر کردن و تجارت نگهداشت. دوم این‌که پیوند اعضا در ایران تعدادی متخصص کاملا مشخص دارد که در مراکز دولتی پیوند عضو انجام می‌دهند و جای دیگری برای پیوند اعضا وجود ندارد.سوم این‌که سامانه تخصیص عضو که مشخص می‌کند، کدام عضو باید به چه کسی برسد کاملا انفورماتیک و اپراتوری دیپندنت است؛ یعنی اصلا خود شخص در آن دخیل نیست و بر اساس سه معیار مطابقت گروه خون و آزمایش‌های بالینی فرد اهداکننده با گیرندگان، بر اساس وخامت بالینی حال بیماران لیست انتظار پیوند، و مدت زمان ثبت نام آن‌ها دراین سامانه مشخص می‌کند که آن عضو باید به چه کسی برسد. به همین دلیل به هیچ‌عنوان عضو قابل خریدوفروش نیست و امکان پارتی‌بازی در آن وجود ندارد.

پیوند عضو در ایران کاملا رایگان است

پیوند اعضا از افراد مرگ مغزی در ایران، کاملا رایگان است یعنی نه به اهداکننده پولی داده می‌شود و نه از گیرنده پولی گرفته می‌شود، ایران تنها کشور دنیاست که فرآیند پیوند اعضا از ارگان‌های افراد مرگ مغزی، کاملا رایگان است، و کل هزینه این فرایند توسط دولت پرداخت می‌شود.

کارت اعدای عضو یک اهرم موثر

کارت اهدای عضو هیچ ارتباطی به هیچ‌کدام از این دو موردی که به آنها اشاره شد، ندارد. کارت اهدای عضو اعلام مکنون قلبی یک انسان در زمان حیاتش مبنی براین است که آیا با اهدای اعضایش در صورت مرگ مغزی موافق می‌باشد یا نه. با وجود این‌که ضمانت اجرایی ندارد اما یک اهرم بسیار پرقدرت فرهنگی است و کمک کننده به خانواده در ان لحظات بحرانی.