روزهای بیم و ناامیدی سینماداران ادامه دارد

کم کم موعد پرداخت بدهی‌ها فرا می رسد؛ این بحران اساسی سینماداران کشور است. آن ها که به امید فروش با پخش کنندگان قرارداد بسته و برای هزینه های جاری وام گرفته بودند، به خصوص در سینماهای قدیمی‌تر و خصوصی، حتی هزینه آب و برق شان را نیز نمی‌توانند تامین کنند . از طرف دیگر توقف تولید پروژه‌های مختلف سینمایی و تلویزیونی، تعطیلی طولانی‌مدت سالن‌های سینما و تعدیل و اخراج برخی پرسنل ناوگان نمایشی کشور، بیکاری و مشکلات اقتصادی و معیشتی تعداد زیادی از سینماگران و خسارات مالی فراوان و چندین میلیادری به صنعت سینما، از جمله بحران‌هایی است که سینمای ایران با آن مواجه است و حتی تصمیمات و حمایت‌های مالی سازمان سینمایی در قالب اعطای وام و پرداخت بدهی سینماداران به صاحبان آثار سینمایی و تمهیداتی از این قبیل نیز جبران کامل خسارات را نمی‌کند؛ در همین راستا و طبق آمار منتشر شده از سازمان سینمایی، بیش از ۱۶ میلیارد تومان تنها مبلغ بدهی سینماداران به شرکت های پخش و توزیع کنندگان ثبت شده که با وعده وام ، روز به روز بر مبلغ آن افزوده نیز می شود!

جنجال بدهی های میلیاردی

معضل کرونا جدا از ایجاد رکود اقتصادی در سینما، بسیاری از مشکلات درون صنفی در این حوزه را تشدید کرده است. مصداق بارز این مدعا، ماجرای کهنه اختلاف سینماداران با تهیه کنندگان و دفاتر پخش است. مدت هاست که تهیه کنندگان از سینماداران می‌خواهند، طبق قانون، بخشی از درآمد حاصل از فروش فیلم‌ها را به آن ها پرداخت کنند، اما این فرایند با مشکل انجام می‌شود. از طرف دیگر، از زمان شیوع ویروس کرونا، گرفتاری‌های زیادی نصیب سینماداران نیز شده؛ از تعطیلی‌های پی‌درپی سالن‌های سینما گرفته تا بیکاری کارمندان سالن‌ها که باعث شد سینماداران خواستار حمایت مالی دولت برای جبران ضررهای پیش‌آمده باشند. حال اعتراض دوباره جمعی از تهیه کنندگان که سال قبل فیلمی روی پرده داشتند، مزید بر علت شده که فشار وارده بر سینماداران گسترده و بدهی آن ها افزون شود؛ بدهی که فشار آن بنا بود با ارائه تسهیلات از سمت دولت سرشکن شود.

دولتِ وعده های بعید

در تاریخ ۶ مرداد، روابط عمومی سازمان سینمایی به نقل از محمد مهدی طباطبایی‌نژاد، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی اعلام کرد: «پیرو جلسات متعددی که در خصوص بدهی سینماداران با پخش‌کنندگان داشتیم این لیست نهایی شد که جمع آن شامل سینماهای سراسر کشور، ۱۶.۵ میلیارد تومان می‌شود. این لیست امروز به صندوق اعتباری هنر اعلام می‌شود و مقرر شد از طریق صندوق اعتباری وام ۴ درصدی جهت تسویه حساب پخش‌کنندگان به سینماها پرداخت شود».

در همین گزارش طباطبایی نژاد با بیان اینکه سینماداران متعهد به پرداخت این بدهی می‌شوند ادامه داد: «این پول باید به چرخه تولید برگردد تا برای دست اندرکاران سینما ایجاد شغل کند و زنجیره تولید تا اکران کامل شود». از طرف دیگر طبق آیین نامه‌ای که در سازمان سینمایی موجود است، تمامی سینماداران بعد از اتمام اکران فیلم‌ها تا دو هفته فرصت دارند که با صاحبان آثار تسویه کنند.

دخالت دولت در معضل درون سینمایی

«پس از آن که دولت اعلام کرد بدهی سینماداران را به صاحبان اثر پرداخت می‌کند، وعده دولت باعث شد سینمادارانی که می‌خواستند پول ما را بدهند، کمی عقب بکشند و از پرداخت پول منصرف شوند. اگر دولت برای دادن این بدهی پا جلو نمی‌گذاشت، صاحبان آثار بلد بودند که با مذاکره پول‌های خود را از سینما داران بگیرند»؛ این را سعید خانی تهیه کننده سینما می گوید. طبق ادعای این تهیه کننده وعده های دولت هنوز عملی نشده و سینماداران هم برای گرفتن وام هایشان اقدامی نمی‌کنند. در این میان برخی از سینمادارها می‌گویند پول فروش فیلم‌ها را برای بدهی‌های پیشین فیلم‌ها و نیز امورات مربوط به سالن سینما خرج می‌کنند، اما برخی سینماگرها هم می‌گویند سینمادارها با پول فروش فیلم‌های آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. اگرچه هیچ کدام از این بحث‌ها تا به حال رسمی و تایید نشده، اما نیاز به تغییر در روند پرداخت را ضروری کرده است. این مشکل قرار بود با راه‌اندازی سامانه مدیریت و فروش فیلم (سمفا) برطرف شود که وضعیت بلاتکلیف سینماها در ماه‌های اخیر هنوز مجالی به ارزیابی دقیق از کارایی این سامانه نداده است. در واقع ماجرای بدهی سینماها به دفاتر پخش در حالی حاشیه‌ساز شده است که با توجه به فروش بلیت نقدی، مشخص نیست پول‌ها به ویژه در سازمان‌هایی مثل سازمان سینمایی، حوزه هنری یا دستگاه‌های دیگر در کجا خرج شده اند. البته این مشکل قرار بود با راه‌اندازی سامانه مدیریت و فروش فیلم (سمفا) برطرف شود که وضعیت بلاتکلیف سینماها در ماه‌های اخیر هنوز مجالی به ارزیابی دقیق از کارایی این سامانه نداده است. این جا بود که وزارت ارشاد اسلامی و معاونت سینمایی کشور تصمیم گرفتند که با پرداختن وام و میانجی‌گری میان سینماداران و دفاتر پخش این مشکل را حل کنند؛ اما بیانیه تهیه کنندگان در اعتراص به این بدهی ها که هنوز وصول نشده گویا خبر از عدم حل این مسأله و اختلاف قدیمی دارد. از طرفی با ادامه تعطیلی و شرایط بحرانی سینماها به نظر نمی رسد سینمادارانی که بیش از ۵۰ درصد پرسنل خود را تعدیل کرده اند و علنا فقط هزینه می دهند، توان پرداخت بدهی های خود را داشته باشند . روندی که موج نگران کننده تغییر کاربری را نیز بین سینماداران شدید تر کرده است.

موج نگران کننده تغییر کاربری

سال گذشته درباره برخی سینماها به ویژه آن هایی که تک‌منظوره بوده و با یکی دو سالن فعالیت داشتند، خبرهایی مبنی بر تعطیلی، فروش یا تغییر کاربری بیش از ده سینما منتشر شد از جمله «عصر جدید» که با اعلام تعطیلی موقت آن برای تصمیم‌گیری واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت. همچنین آذرماه سال قبل حکم تخریب سینما «ایران» در لاله‌زار سر و صدای زیادی به پا کرد و البته سرانجام این سینمای قدیمی مشخص نشد. سینما «بلوار» در بلوار کشاورز هم که زمانی یکی از سینماهای مدرن تهران بود، سال گذشته تغییر کاربری پیدا کرد و به مرکز همایش‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران تبدیل شد. سینماهای «پارس» و «مرکزی» با قدمت بیش از ۴۰ سال نیز از سالن‌هایی است که رو به تعطیلی رفته‌اند و احتمالا تغییر کاربری خواهند داد. از طرفی چندی پیش هم سینما «گلریز» که یکی از قدیمی‌ترین سینماهای پایتخت واقع در محله یوسف‌آباد تهران است و سال ۱۳۸۳ در یک مزایده به قیمت حدود ۱۸۰ میلیون تومان به مالک جدید و فعلی‌اش فروخته شد، دچار مشکلاتی بین مالک و مستاجر است که گویا با ورود شهرداری منجر به پلمپ هم شده است و احتمال تعطیلی و تخریب یا تغییر کاربری آن نیز وجود دارد. برآوردها نشان می‌دهد در کل کشور کمتر از ۶۰۰ سالن سینما وجود دارد که از این تعداد برخی نیز به علل مختلف از جمله فرسودگی چندان قابل استفاده نیستند. این در حالی است که ۲۲۰ شهر در کشورمان با جمعیت بالای ۲۰ هزار نفر داریم که سالن سینما ندارند. همچنین ۷۵ شهر با جمعیت بالای ۵۰هزار نفر در کشور ما بدون سینما هستند.

در این میان و در حالی که بسیاری از سینماداران در فکر تغییر کاربری سینماها هستند، بخش قابل توجهی از سینماگران هم استانداردهای تازه‌ای در فیلم‌سازی را با هدف اکران در شبکه‌های خانگی و اینترنتی در پیش گرفته‌اند. اما در همین مسیر، مشکل قاچاق فیلم گریبانگیر آثار سینمایی شده است. به هر صورت در این طوفان کرونایی که حتی آفتاب تابستان نیز حریف آن نمی شود، هر فرد در هر طیف و حوزه ای تلاش می کند به ریسمان های باقی مانده چنگ بیندازد، بلکه راهی برای نجات و بقای خود و سرمایه اش بیابد . امید که ریسمان ها را زخم کهنه رکود نپوسانده باشد.