4 هکتار جنگل هیرکانی خاکستر شد

فراز- الهه موسوی: همان زمان که محیط بان ها و همیاران محیط زیست در پارک ملی گلستان مشغول خاموش کردن آتش بودند، شکارچیان با لبخندی مرموز برلب، به فروش گوشت و شاید هم«تروفه»خود فکر می کردند. آن ها می دانستند محیط زیست آنقدر نیرو ندارد تا بتواند همزمان هم آتش را خاموش کنند و هم مراقب شکارچی ها باشد؛ پس بهترین راه برای از سر راه برداشتن محیط بان ها و ایجاد حیات خلوت شکار، مشغول کردن آن ها به خاموش کردن آتش است.

محیط بانان نیز می دانستند؛ اما چه چاره ای داشتند و چطور می توانستند حیله شکارچی ها را بی اثر کنند، وقتی در بالاترین مرجع تصمیم گیری دولتی، کسی به فکر افزایش ظرفیت ها و مجوز جذب نیرو و نیز بودجه سازمانی که به آنها حقوق می دهد و متولی حیات وحش مملکت است، نبود؟!این بار هم آتش درست در همان نقطه ای اتفاق افتاد که سال های گذشته و حتی یک ماه پیش رخ داده بود. شاید همین نکته احتمال عمدی بودن آن را برای شاهدان عینی و آنهایی که همواره در خط مقدم آتش هستند بیشتر کرد.اگر چه گرمای چند روز اخیر و پایان پاییز و خشکی برگ های درختان، زمینه این آتش سوزی را به راحتی فراهم کرد؛ اما این نکته ای است که شکارچیان نیز آن را خوب درک کردند تا مخاطبان و ماموران و مسوولان محیط زیست به آنها شک نکنند و به راحتی فضا برای شکارشان فراهم شود.

خاموش کردن آتش با نیروی کم و ناکافی و نیز دست خالی و بدون بالگرد و یا حتی ماشین هایی که می توانند در مکان های صعب العبور رفت وآمد کنند بسیار زمان بر است و روزهای متمادی طول می کشد و همین خود یکی دیگر از فرصت هایی است که نبود این امکانات، برای شکارچیان متخلف در مناطق چهارگانه ایران ایجاد می شود. نکته ای که باز هم شکارچیان از آن خبر دارند.

«مهدی تیموری» رییس «پارک ملی گلستان» در اوایل تابستان در اینباره هشدار داده بود. هشداری که همچنان از سوی مسوولان بالادست و نیز تعیین کنندگان بودجه و دولت تدبیر که نام «محیط زیستی ترین دولت تاریخ ایران» را بر خود گذارده با بی توجهی مواجه شده است. او گفته بود:«اگر مشکل جذب نیروهای حفاظتی کافی به سرعت حل نشود پارک به شدت در معرض آسیب های متعدد از جمله آتش سوزی قرار خواهد گرفت و اگر می خواهیم پارک ملی گلستان به آن درجه حفاظتی ایده آلی که همه تلاش داریم برسانیم باید مشکل کمبود نیروهای حفاظتی را به شکل جدی حل کنیم.» تیموری تاکید کرده بود که« البته این اتفاق باید به سرعت بیفتد و ما وقت زیادی نداریم؛ چرا که علف های پارک خشک شده اند و در معرض آتش سوزی قرار دارند و اگر برای این حادثه قریب الوقوع چاره ای نیندیشیم بحران آتش پارک را خواهد بلعید.»

تیموری می گوید:« از 120 ردیف پستی این پارک ملی، فقط 45 پست آن نیرو دارد و بقیه خالی است. یعنی حتی نصف ردیف های پستی آن نیز پُر نیست و این موضوع، کار حفاظت را بسیار دشوار می کند.»

او همچنین گفته است:«در 12 پاسگاهی که در پارک داریم تنها 35 محیط بان حضور داشته و مشغول کار حفاظت هستند. این یعنی با نگاه خوشبینانه در هر شیفت 15 محیط بان داریم؛ یعنی هر پاسگاه با یک نیرو اداره می شود و نهایتا برخی پاسگاه ها با 2 نیرو. چون نیروها در محیط زیست شیفتی کار می کنند و نیمی از آنها در شیفت و نیم دیگر در استراحت هستند. این در حالی است که برای برخی پاسگاه ها مانند "میرزابایلو" که نیاز به پاس شبانه روزی دارند و ناگزیریم که شب ها نیز کنار جاده پاس بدهیم، نیاز به نیروهای بیشتری داریم. در برخی گردنه ها و ایستگاه ها، نیروهای ما بسیار کم هستند؛ مخصوصا مناطقی که دسترسی آسان و زیستگاه های فراوان داریم با آنهمه شکار غیرمجاز و تعداد زیاد گردشگر و بازدیدکننده، حفاظت با 2 نفر نیرو بسیار سخت و طاقت فرسا است.»

گردشگری بی رویه

در این میان نقش گردشگران بی توجه را در آتش سوزی های متعدد قدیمی ترین پارک ملی کشور نمی توان نادیده گرفت؛ چنان که سال هاست بی مبالاتی آن ها در خاموش نکردن آتش و یا در جای نامناسب روشن کردن آن، به راحتی صدها و حتی هزاران هکتار از ناب ترین جنگل های هیرکانی چندمیلیون ساله منطقه را خاکستر کرده است. گردشگرانی که مدام از آن ها به عنوان عوامل افزاینده درآمد و شاخص توسعه یافتگی در استان های شمالی مخصوصا گلستان یاد می شود؛ اما مسولان ترجیح می دهند این بخش ماجرا را به روی خود نیاورند و یا چشمان خود را بر خسارت های جدی «گردشگری بی ضابطه» در طبیعت به ویژه در مناطق 4گانه حفاظتی محیط زیست ببندند و تنها فریاد «اشتغالزایی» و «توسعه» و «پیشرفت» هایی را سردهند که به قول خودشان گردشگری می تواند در مناطق طبیعی فراهم کند.

آتش در جان پارک ملی «یحیی مرادی» مسوول روابط عمومی پارک ملی گلستان به «فراز» گفته است که « آتش در منطقه دره شمالی روستای ‍تنگه راه" بخش "لُوِه" شهرستان گالیکش در شرق استان گلستان رخ داده که با حضور نیروهای اداری پارک ملی گلستان، محیط بانان و همیاران محیط بانی های "تنگه راه"، "قوش چشمه" و "تنگه گل" و مردم محلی در حال مهار و اطفا است.» او می گوید:«براساس برآوردهای اولیه در حدود ۴هکتار از اراضی جنگلی پارک ملی گلستان در آتش سوخته است»؛ رقمی که شاید به زبان ناچیز باشد اما کافی است کمی به مساحت و واحد اندازه گیری آن و نیز ارزش های زیستی جنگل فکر کنید تا میزان این خسارت و عمق فاجعه دست تان بیاید. ارزش هایی که برای درک آن باید کمی فراتر از قیمت چوب و محصولاتی که با چوب جنگلی ساخته می شود را لحاظ کرد. از ذخیره و تامین آب شهرها و اکوسیستم های طبیعی گرفته تا تامین اکسیژن و جذب کربن و مقابله با سیل و ریزگرد و طوفان و هزار و یک بلایای گفته و ناگفته دیگر که اتفاقا اینروزها دامن ایران را گرفته و مردمان را در جای جای کشور دچار بیچارگی و بدبختی کرده است. نکته ای که اغلب از سوی سیاست گذاران و برنامه ریزان و مسوولان «سازمان مدیریت و برنامه ریزی»و «سازمان برنامه و بودجه» نادیده گرفته می شود و نتیجه اش می شود کمبود بودجه، ناکافی بودن تجهیزات و کم بودن تعداد نیروهای حفاظتی محیط بان و جنگل بان و در آخر خاکستر شدن بهترین ریه ها و مخازن آب کشور در اثر آتش سوزی های انسانی عمدی و غیرعمدی؛خواه شکارچی و خواه گردشگر!

موضوعی که در بودجه جدید دوباره تکرار شده و همین نشانگر این است که تراژدی خاکستر شدن جنگل های هیرکانی ایران همچنان ادامه دارد؛ و خیال هیچکدام از مدیران آشفته می شود. اما شکارچیان با زیرکی همچنان از کمی بودجه و کمبود نیروهای محیط بان و جنگل بان و نیز ضعف تجهیزات سواستفاده می کنند تا شکارشان را به پول تبدیل کنند و به ریش قانون بخندند.

آیا برنامه نویسان و تعیین کنندگان بودجه سالانه، خود می دانند با بی توجهی به محیط زیست و محیط بان ها و جنگل بان ها چه فرصت طلایی را به شکارچیان و نابودگران طبیعت ایران هدیه می دهند؟ آیا هرگز برای یک لحظه فکر کرده اند بخش های بزرگی از سیلاب هایی که اگر چه از شمال ایران شروع شده اما حالا دیگر مهمان نیمی از استان های کشور است و میلیاردها تومان خسارت را به بودجه عمومی تحمیل کرده و جان هزاران نفر را گرفته و خواهد گرفت و خانواده ها را متلاشی خواهد کرد، در اثر بی توجهی آنها به اهمیت محیط زیست و اختصاص ارقام کافی در لوایح بودجه سالانه برای حفاظت از طبیعت ایران است؟!

«پارک ملی گلستان»که پیش از این، هم پارک ملی و هم «ذخیره گاه زیستکره جهانی» بوده، ۱۳۵۰ گونهٔ گیاهی و ۳۰۲ گونهٔ جانوری، از جمله نیمی از گونه‌های پستانداران ایران را در حدود ۹۰۰ کیلومتر مربع مساحت خود جای داده‌است. این پارک ملی اکنون به درجات بالاتری از حفاظت رسیده و یکی از مناطقی است که با نام "جنگل های هیرکانی" در لیست یونسکو به عنوان "میراث جهانی بشری" ثبت شده است. این منطقه جنگلی-مرتعی-کوهستانی که اقلیم های متفاوتی در آن قرار دارند بدون تردید ارزشمندترین منطقه ایران از لحاظ کمیت و تنوع حیات جانوری و گیاهی است. تنوع زیستی پارک ملی گلستان حتی فراتر از برخی کشورهای اروپایی است که صدها برابر این پارک وسعت دارند. از مجموع جانوران موجود در این پارک ملی، ۱۹ گونه در خطر انقراض است که هما، بالابان، گیلان‌شاه خال‌دار و روباه ترکمنی از جمله آن‌هاست. مرال، شوکا، کل و بز، و قوچ و میش هم از جمله گونه‌هایی اند که بیشتر مورد شکار غیرمجاز قرار می‌گیرند و پلنگ نیز از جمله گوشتخوارانی است که در این پارک زندگی می کند و گونه ای است که به دلیل شکار بی رویه در ده های پیشین، در لیست گونه های حمایت شده قرار دارد.