سهمیه های مجهول بنزین و وعده های ناتمام

وقتی طرح شش ماهه سهمیه بندی بنزین از آبان امسال آغاز شد، کسی تصور نمی‌کرد طرح فاصله گذاری اجتماعی و ممنوعیت تردد‌های نوروزی، یک هراس جدید برای شهروندان ایجاد کند. حالا میلیون‌ها نفر با نزدیک شدن به پایان ۶ ماهه این طرح، نگران سهمیه مازاد خود و سوخت رفتن آن هستند.

سردرگمی در سیاست‌ها

سوم خردادماه 94 بود که دولت بنزین را به دلیل فساد آور بودن بنزین دونرخی، تک‌نرخی و 1000 تومانی کرد. بیژن زنگنه، وزیر نفت در تاریخ 5 اردیبهشت ماه سال 95 در گفت‌وگو با رسانه رسمی وزارت نفت (شانا) با اشاره به این که موافق بنزین دو نرخی نیست، اعلام کرد: «دو نرخی بودن قیمت بنزین فساد می آورد و وزارت نفت نه تنها به دو نرخی بودن قیمت بنزین بلکه با دو نرخی بودن هیچ فرآورده نفتی موافق نیست.»

دولت پس از حذف سهمیه بندی بنزین، به دنبال حذف کارت سوخت از نظام عرضه بنزین افتاد، اما مقاومت مجلسی‌ها و تأکیدات بسیار کارشناسان مانع حذف کارت سوخت از نظام توزیع بنزین شد. در سال‌های بعد اما با افزایش کارت سوخت‌های جایگاه‌داران و با وجود تک‌نرخی بودن بنزین، استفاده از کارت سوخت شخصی تقریبا به صفر رسید.

زنگنه در مورد کارت سوخت و سامانه هوشمند سوخت در تاریخ 7 تیرماه 95 در گفت‌وگویی با تاکید بر لازم نبودن استفاده از کارت سوخت در مورد بنزین، عنوان کرد: «نکته جالب این است که سال گذشته در زمان مشابه ما از کارت سوخت و بنزین سهمیه ای استفاده می کردیم که الان هیچ کدام از آنها را نداریم و در این مدت نیز گفته می شود که یک میلیون خودرو به سامانه حمل و نقل کشور اضافه شده است و این درحالی است که تنها 1.7 درصد مصرف بنزین رشد پیداکرده است و این آمار به این معنا است که مردم به صورت معقول بنزین مصرف میکنند و کارت سوخت هیچ گونه تاثیری در کنترل مصرف سوخت ندارد.»

مهرماه سال گذشته بود که طبق اطلاعیه خردادماه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، عرضه بنزین در جایگاه‌های سراسر کشور از تاریخ بیستم مرداد ماه سال جاری صرفا با ارائه کارت هوشمند سوخت خودرو امکان پذیر بود. در ادامه، با دو روز تأخیر نسبت به تاریخ اعلامی قبلی، در روز 22 مردادماه، اعلام شد که استفاده از کارت سوخت شخصی از امروز (22 مرداد) الزامی شده است و مردم موظف هستند در مراجعه به جایگاه‌های عرضه بنزین، از کارت سوخت شخصی خود استفاده کنند.

وجود کارت‌های سوخت جایگاه‌داران در جایگاه‌ها به طوری که این کارت‌ها بر روی هر نازل سوخت نصب شده و به سهولت در دسترس است، موجب شد که در ابتدا کمتر از 5 درصد مردم از الزام استفاده از کارت سوخت شخصی پیروی کنند، که وزارت نفت به منظور تشویق مردم به استفاده از کارت سوخت شخصی، ظرفیت سوخت‌گیری با کارت جایگاه‌داران را از اول شهریورماه در هر نوبت به 30 لیتر کاهش داد. با وجود محدودسازی سوخت‌گیری در هر نوبت با کارت جایگاه‌دار به 30 لیتر در فاصله زمانی اول شهریورماه تا 15 مهرماه، اقبال مردمی از کارت سوخت شخصی به طور محسوسی افزایش نیافت و باز هم مردم استفاده از کارت جایگاه‌ها را به استفاده از کارت شخصی ترجیح می دادند. به طوری که هنوز 950 هزار نفر، با وجود آنکه کارت سوخت‌شان صادرشده و در باجه‌های پستی معطل است، برای دریافت کارت سوخت خود مراجعه نمی‌کنند.

یک ماه بعد، به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در ۲۵ آبان بنزین در کشور سهمیه‌بندی شد. طبق اعلام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران هر کارت سوختی که در این تاریخ شارژ شده باشد می‌تواند تا ۶ ماه سوخت خود را ذخیره کند. یعنی در پایان هر ماه سهمیه‌ واریز شده به کارت‌های سوخت نمی‌سوزد. طبق برآوردها حالا زمان سوخت این سهمیه‌های ذخیره شده ۲۵ اردیبهشت ماه سال ۹۹ به پایان می‌رسد و به قول معروف این سهمیه‌ها می‌سوزد. این درحالی است که میلیون‌ها نفر به خاطر ورود کرونا به کشور، عملا امکان استفاده از سهمیه خود را نداشته‌اند.

کرونا علیه سهمیه‌های سوخت

با ورود کرونا و ایجاد طرح فاصله گذاری اجتماعی و منع تردد‌های بین شهری عملا بسیاری از تردد‌ها کاهش یافت. به گزارش پایگاه خبری ایسنا، طبق اعلام قرار است که سهمیه ۶۰ لیتری ماهانه بنزین افراد در صورت عدم استفاده به صورت خودکار به ماه بعد منتقل شود. البته با این توضیح که سقف بنزین موجود در کارت ۳۶۰ لیتر بوده و پس از شش ماه و در صورت عدم استفاده افراد از سهمیه ۳۶۰ لیتر، دیگر کارت سوخت آنان شارژ نخواهد شد؛ مگر اینکه که فرد از سهمیه بنزین خود استفاده کند. به عبارت دیگر اگر فردی در طول این شش ماه مثلا ۳۰ لیتر از سهمیه بنزین خود استفاده کند، در ماه هفتم به جای سهمیه ۶۰ لیتر فقط ۳۰ لیتر در کارت سوخت وی واریز می شود.

پرس و جوهای فراز از برخی شهروندان نشان می‌دهد، که عده‌ای قصد داشتند از سهمیه بنزین خود در ایام نوروز و برای سفر استفاده کنند، اما ویروس کرونا برنامه های سفر را لغو کرده و نگرانی‌هایی برای سهمیه استفاده نشده به وجود آورده است. این افراد حالا برای از دست ندادن سهمیه خود تدارک سفر ببینند و به نظر می‌رسد بخشی از افزایش حجم سفرهای روزهای اخیر مربوط به همین موضوع باشد. شهرام رضایی، مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی گفت: «در حال حاضر مشکلی وجود ندارد؛ چراکه سهمیه بندی از آبان ماه آغاز شده و تا آخر فروردین نیز ذخیره بنزین افراد حفظ خواهد شد.»

او در پاسخ به اینکه آیا بهتر نیست برای رفع نگرانی این افراد، زمان شش ماهه در نظر گرفته شده برای این منظور افزایش یابد؟ گفت: «اگر قرار باشد تصمیمی مبنی بر تغییر شرایط فعلی اتخاذ شود، آن را اجرایی خواهیم کرد و هیچ مشکلی از نظر فنی برای تغییر میزان ذخیره در کارت سوخت وجود ندارد.»

در ابتدای شیوع کرونا نیز ایسنا گزارش داد که علت وجود صف‌های طولانی بنزین باورهای غلط در افکار عمومی است، عده‌ای گمان می‌کنند اگر سهمیه بنزین خود را در همان ماه استفاده نکنند احتمالا پس از اتمام آن ماه سهمیه در نظر گرفته شده برای آن خودرو از بین می‌رود و یا اینکه ممکن است قوانین جدیدی به وجود ‌آید که فرآیند سوختگیری را به مخاطره اندازد. در این باره فاطمه کاهی، سخنگوی شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی گفت: «برای خودروهای شخصی سواری، سهمیه بنزین به شرط عبور نکردن از 360 لیتر در کارت ذخیره می‌شود و قابل انتقال به ماه‌های بعد است و هیچ جای نگرانی برای ذخیره سوخت خودروها وجود ندارد.»

او با تاکید بر اینکه سهمیه ۶۰ لیتری ماهانه بنزین افراد در صورت عدم استفاده به صورت خودکار به ماه بعد منتقل می‌شود، اظهار کرد: «البته باید توجه داشت که پس از شش ماه، مازاد ۳۶۰ لیتر از کارت سوخت شخصی افراد حذف می‌شود؛ بدین معنا که پس از این زمان، هر چه بیش از ۳۶۰ لیتر در کارت سوخت افراد وجود داشته باشد، حذف خواهد شد. به عبارت دیگر اگر فردی در طول این شش ماه مثلا ۳۰ لیتر از سهمیه خود استفاده کند، در ماه هفتم سهمیه ۶۰ لیتر به او تعلق نخواهد گرفت، بلکه این عدد به ۳۰ لیتر می‌رسد.» کاهی افزود: ممکن است فردی تا پایان ماه هفتم از سهمیه سوخت موجود در کارت سوخت شخصی خود استفاده نکند که در این شرایط ذخیره کارت وی همان ۳۶۰ لیتر باقی می‌ماند و موجودی کارت او افزایش پیدا نمی‌کند.

در نهایت فشار باعث شد تا سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران اعلام کند: افزایش سه ماهه سقف ذخیره سازی کارت سوخت موقتی نیست و سقف ذخیره سازی سهمیه بنزین در کارت‌های سوخت از ۶ ماه به ۹ ماه افزایش پیدا کرده است.

او درباره تمدید این مدت، گفت: «این تصمیم به منظور جلوگیری از افزایش تردد خودروها در راستای مقابله با کرونا اتخاذ شده اما اعلام نشده که موقتی خواهد بود.» به گفته کاهی، با این تصمیم امکان ذخیره ۵۴۰ لیتر بنزین در کارت های سوخت خودروهای شخصی وجود دارد وی البته تاکید کرد: ممکن است در پایان این سه ماه، با توجه به شرایط کشور و بیماری کرونا، تصمیمات جدید گرفته شود.

حالا باید دید میان این سیاستگذاری سوختی و رفع دغدغه از مردم برای حفظ سلامت در بحران کرونا با کاهش ترددهای غیر ضروری، چه تصمیمی در پایان این دوره، گرفته خواهد شد؟