بمب های عمل نکرده؛ پسماندهای بیمارستانی

شیوع کرونا در ایران، ذهن‌ها را متوجه طیف گسترده‌ای از مسائل کرده است. از کم شدن رونق کسب و کارهای کوچک و بزرگ تا سیاست‌های درمانی کنترل شیوع ویروس تا کمبود کالاهای ضروری و تجهیزات درمانی.

اما با افزایش مراجعه مردم به بیمارستان ها، حالا بحران پسماند بیمارستانی خطری جدی است که پشت درهای بیمارستانی جا خوش کرده است.

«سهیل اولاد زاد» ، فعال و کارشناس محیط زیست در گفتگو با «فراز» می گوید: «زباله‌های خانگی مردم، این روزها جزو زباله‌های ویژه و بیمارستانی هستند و اگر مدیریت پسماند درست عمل نکند، مانند بمبی عمل نکرده به شیوع ویروس دامن می‌زنند.»

پسماند‌های عفونی و چرخه واگیر

موضوع مدیریت پسماند‌های بیمارستانی یکی از معضلات جدی سیستم درمان کشور بوده است. هرچند که مدیریت پسماند در ایران با آسیب‌هایی جدی در حوزه‌های تفکیک از مبدا، تجهیزات مدرن زباله سوز و بحران محل دپو زباله‌ها رو به روست اما با این حال نمی‌توان اهمیت مدیریت پسماند‌های بیمارستانی را با توجه به شرایط فعلی و موضوع گسترش ویروس کرونا با سایر زباله‌های خانگی یکسان دانست.

براساس آمارهای جهانی بین 10 تا 52 درصد زباله‌های بیمارستانی عفونی هستند و حتی در صورت بازیافت نیز ممکن است باعث انتقال بیماری‌های واگیردار شوند. بیش از 80 درصد پسماندهای بیمارستانی در صورت عدم اختلاط با پسماندهای خطرناک و تفکیک در مبدا،‌ زباله عادی و بی­ خطر هستند. این آمار بیش از همیشه اهمیت موضوع تفکیک زباله های بیمارستانی را در شرایط فعلی روشن می کند. تا سال گذشته سرانه تولید پسماند عفونی در 90 درصد مناطق کشور بیشتر از استانداردهای جهانی بوده است. «سهیل اولاد زاد» فعال و کارشناس محیط زیست در این رابطه به فراز گفت:«تا پیش از این بیمارستان‌ها دستگاه‌های مخصوص خنثی کننده و زباله سوز داشتند اما بسیاری از این دستگاه‌ها هم از رده خارج شده و اصلا برای این‌ حجم از زباله بیمارستانی ظرفیتی وجود ندارد و برخی از آن‌ها پیش از این نیز جوابگوی یک بیمارستان در شرایط عادی نیز نبوده است.»

این کارشناس محیط زیست همچنین هشدار داد: «اگر مدیریت نباشد، پسماند‌های امحا نشده این روزهای بیمارستان‌ها وارد محل‌های دفن زباله می‌شوند و با توجه به اینکه در بسیاری از شهرستان‌ها، این محل‌ها در کنار جنگل‌ها و‌ روستا و شهر‌ها قرار دارد، این خطر ورود شیرابه به فاضلاب شهری و شیوع بیشتر ویروس را افزایش می دهد.»

چه کسانی مسئولیت دارند؟

مسئولیت نظارت بر مدیریت پسماندهای بیمارستانی و چگونگی بی‌خطرسازی این پسماندها با وزارت بهداشت است. مسئولیت تشخیص حد آلایندگی زیست محیطی پسماندهای بیمارستانی اما بر عهده سازمان محیط زیست است. اختلاف نظر بین نهادهای متولی، مدیریت پسماندهای بیمارستانی را با مشکل مواجه کرده است. لزوم اصلاح سازوکارهای قانونی و شیوه های کنونی مدیریت پسماندهای بیمارستانی از مهمترین ضرورت‌های این‌حوزه است. اما مهم ترین بار بر دوش شهرداری هاست. به عنوان وظیفه ذاتی مدیریت پسماند در شهر‌ها.

اولادزاد در رابطه با نقش شهرداری‌ها در مدیریت پسماند، گفت: «به جای ضد عفونی کردن نمادین خیابان‌ها که چندان کارایی هم ندارد، بهتر است به وظیفه ذاتی خود عمل کنند و با فرهنگ سازی به شهروندان توصیه کنند تا زباله‌هایی مثل ماسک و دستکش را به صورت بسته بندی در سطل‌ها قرار دهند.»

اولادزاد علت نگرانی از وقوع بحران احتمالی ناشی از زباله‌های بیمارستانی و افزایش شیوع کرونا را این گونه توضیح داد: «آنقدر در حوزه مدیریت پسماند شهری عقب هستیم که با نبود زیرساخت‌ها و عمل نکردن به توصیه‌ها در سال‌های قبل از این، در مواقع بحران‌های این چنینی، معضلات زیادی به بار می‌آید.»

از مهم‌ترین این توصیه شاید بتوان به تجهیز دستگاه‌های زباله سوز، فرهنگ سازی برای تفکیک زباله از مبدا و مهم‌تر آن در نظر گرفتن مکان‌هایی سازگار برای دفن و دپوی زباله‌ها اشاره کرد. توصیه‌هایی که به آن‌ها عمل نشد و اکنون با شیوع بیماری مسری کرونا در کشور، شاید زباله‌ها خود عاملی برای گسترش ویروس شوند. هراسی که با دست به کار شدن به موقع سازمان‌های مختلف، تا حد زیادی قابل پیش گیری است.