دشواری‌ فارس در اتصال به خلیج فارس

حواشی و تنش‌های مربوط به تقسیمات کشوری انگار تمامی ندارد. یک روز بحث نصف شدن مازندران و تشکیل استان‌های غربی و شرقی در میان است و روز دیگر استان‌خواهی و جدایی طلبی یک شهرستان از استانی به استان دیگر، حالا اما به تازگی زخمی قدیمی از جنجال بر سر الحاق استان فارس به خلیج فارس، در حال سر باز کردن است.

تحقق یک شعار پر دردسر

«مصوبه الحاق فارس به هرمزگان را با جدیت پیگیری می‌کنم.» این گفته‌های نماینده مردم لامرد و مهر در مجلس است که به تازگی در گفتگو با ایلنا مطرح شده است. نماینده‌ای از استان فارس که یکی از اصلی‌ترین شعارهای انتخابی‌اش را پیگیری مصوبه الحاق فارس به هرمزگان قرار داده بود. مصوبه‌ای که به گفته او از مسائل مهم منطقه است و پیش از این با دارا بودن مصوبه شورای عالی امنیت ملی و با تلاش و پیگیری‌های چند ساله در مجلس، مصوبه دو دولت را نیز دریافت کرد و به مرحله اجرا رفته بود.

اما پیش از این، موسوی نژاد، نماینده وقت دشتستان بوشهر در مجلس درباره جزییات چگونگی اتصال فارس به دریا توضیح داده بود: «در دولت احمدی‌نژاد طرحی مبنی بر جداسازی برخی روستاهای خالی از سکنه منطقه عسلویه و برخی از روستاهای استان هرمزگان ارائه شد که با مقاومت نمایندگان استان بوشهر تحقق نیافت.» موسوی‌نژاد در ادامه چگونگی اتصال استان فارس به خلیج فارس را افشا کرده و گفته است: «با پیگیری‌هایی که انجام داده‌ایم مشخص شد که ۴ کیلومتر از استان هرمزگان به فارس ملحق شده است.»

بر اساس اطلاعات نماینده دشتسان، اتصال فارس به خلیج فارس از طریق استان هرمزگان اتفاق خواهد افتاد که در صورت تحقق این امر این احتمال وجود دارد که ۴ کیلومتر از کوشکنار از توابع شهرستان پارسیان به استان فارس ملحق شود. کوشکنار به عنوان مرزی‌ترین نقطه فارس با استان هرمزگان شناخته می‌شود و در صورت الحاق فارس به خلیج فارس نیاز است این بخش از استان هرمزگان انتزاع و به استان فارس ملحق شود.

تلاش برای باز کردن زخمی کهنه

سید موسی موسوی، عضو مجلس یازدهم که حالا در تکاپوی عمل به وعده جنجالی انتخاباتی خود است، درباره دلیل اجرایی نشدن این طرح گفته که «مصوبه به استانداران فارس و هرمزگان ابلاغ شد و آن‌ها هم برای اجرا ورود کردند و مسائلی در هرمزگان پیش آمد و این اجرا به تاخیر افتاد و تاکنون اجرا نشده است.» اشاره موسوی به «مسایلی که در هرمزگان» پیش آمد اما اشاره به التهابات پردامنه سال ۹۲ در این استان و در مخالفت با این طرح بوده است. ماجرا اما دو سویه پیچیده دارد، الحاق بخش‌هایی از فارس به هرمزگان و برعکس الحاق بخش‌هایی از هرمزگان به فارس که در نهایت در ذیل طرح کلی‌تر اتصال استان فارس به خلیج فارس مطرح می‌شود. موضوعی که معترض آن، اهالی هرمزگان هستند.

وقتی در ۹ مهر ۱۳۹۲ صادق عابدین، استاندار فارس، خبر از پیوستن روستاهای هرمزگان به استان فارس داد، منجر به بروز اعتراضاتی گسترده در استان هرمزگان شد. بنا بر برخی گزارش‌ها، عصر و شب ۱۶ مهر همان سال، دست کم ۵۰۰۰ نفر از مردم بندرعباس در مقابل استانداری هرمزگان تجمع کردند. تجمعاتی که البته به تنش و زخمی شدن عده‌ای نیز منجر شد. صبح روز بعد مقامات هرمزگان از توقف این الحاق خبر دادند در همان زمان به گزارش سایت خلیج فارس، هادی پژوهش جهرمی معاون سیاسی، امنیتی استانداری فارس گفت: «دولت و شورای عالی امنیت ملی به این نتیجه رسیده اند که فارس به دلایل اجتماعی، امنیتی و اقتصادی باید به دریا متصل شود و این موضوع پس از تصویب و ابلاغ، امروز وارد مرحله اجرایی شده است.»

اما طرح جداسازی بخش‌هایی از شهرستان پارسیان در هرمزگان و الحاق آن به لامرد در فارس یا بازگرداندن دوباره بخش‌هایی از قسمت‌های جداشده از استان فارس در کنار خلیج فارس در اواخر دولت دوم احمدی نژاد به تصویب رسید و در دولت حسن روحانی نیز در حال انجام بوده است. بر مبنای این طرح پنج روستای سورباش، فارسی، اکبری، تمپو جنوبی و تمپو شمالی از بخش کوشکنار تابع شهرستان پارسیان در هرمزگان جدا شده و به دهستان حومه (ترمان) از بخش مرکزی لامرد استان فارس ملحق می‌شود. این منطقه دارای چند اسکله و چند ناحیه ساحلی است که بدین ترتیب این طرح باعث همجواری استان فارس با ۶ کیلومتر از ساحل خلیج فارس و عدم همجواری استان هرمزگان با استان بوشهر و منطقه ویژه اقتصادی پارسیان می‌شود.

باز هم پای آب در میان است؟

«انتقال آب از خلیج‌فارس به استان فارس کار بزرگی است.» این شاه بیت صحبت‌های علی ربیعی، وزیر وقت کار، تعاون و رفاه در سال ۹۷ بود که جنجال بسیاری به پا کرد. در آن زمان، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: «باید در دولت از این طرح حمایت شود چرا که با انتقال آب توسعه ایجاد می‌شود و می‌تواند مسائل بزرگ در مورد اتصال به دریا هم حل شود.» اما همین صحبت‌های کلی و مبهم کافی بود تا احمد مرادی، رئیس وقت مجمع نمایندگان هرمزگان در مجلس شورای اسلامی، واکنش تندی به آن نشان دهد: «بهتر است وزیر کار، رفاه و امور اجتماعی به‌جای اظهارنظر در خصوص انتزاع بخشی از استان هرمزگان و الحاق به استان فارس در جهت اتصال این استان به دریا به دنبال ایجاد راهکارهایی برای حل معضل اشتغال در جامعه باشد.» ربیعی اما اگرچه در واکنش به انتقادات تاکید کرد «نظر من ارتباطی به تقسیمات کشوری انتزاع نقطه ای از جنوب نبوده است.» اما بسیاری پشت پرده طرح را در همین مساله انتقال آب، جستجو کردند.

موافقین این طرح اما از یک سو تأمین امنیت بیشتر دریاهای جنوب، تسریع در توسعه مناطق ساحلی جنوب، بالفعل کردن ظرفیت تجاری این نوار از کشور، با مسمی شدن نام خلیج فارس و افزایش معابر استراتژیک به دریاهای آزاد را از اهداف و دلایل این طرح اعلام کرده‌اند و از سوی دیگر، مخالفان معتقدند دلیل محرومیت منطقه باید ریشه‌ای حل شود نه از طریق انتقال این منطقه به استان فارس.

واکنش‌های نمایندگان پیشین مجلس

حجت الاسلام سید مصطفی ذوالقدر نماینده وقت مردم شرق هرمزگان زمانی گفته بود «نبايد به بهانه توسعه، به استان هرمزگان دست درازي كنند.» نماینده مردم بندر عباس نیز تاکید کرده بود «مصوبه جدایی ۵ روستای هرمزگان از همان ابتدا طرحی غیر کارشناسی و اشتباه بود و حالا هم باید برای همیشه متوقف شود.» محمد آشوری تازیانی، نماینده مردم بندرعباس و عضو هیإت رئیسه مجلس شورای اسلامی در این باره ‌گفت: «نظر جمعی نمایندگان ملت بر این است که این طرح بخشی از مجموعه تصمیمات شتاب‌زده غیرکار‌شناسی دولت دهم در روزهای پایانی آن است که نه تنها نگرانی مردم را در پی داشته، بلکه باعث بروز تنش‌هایی نیز در این مناطق شده و اساسا چنین طرح‌هایی تإمین‌کننده منافع ملی کشورمان نیست.» احمد جباری نماینده مردم پارسیان بندرلنگه و بستک در مجلس شورای اسلامی نیز اظهار کرده بود که «این مصوبه نه تنها هیچ دستاوردی در بهبود وضعیت اقتصادی اجتماعی مردم و حل مشکلات معیشتی آن‌ها نداشته است، بلکه بستر مناسبی برای ایجاد اختلاف بین مردم در استانی آرام و بدون مشکل خواهد بود.»

سال ۹۲ بود که نامه‌ای با امضای ۱۸۶ نماینده مجلس رسید که در آن از رئیس جمهور درخواست شده در راستای توقف و لغو کامل مصوبه انتزاع پنج روستا از پارسیان و الحاق آن به فارس اقدام کند.

مخاطرات فنی و زیست محیطی طرح

در زمان داغ شدن اجرای این طرح بود که علی قاسمی، عضو شورای اسلامی شهر کوشکنار شهرستان پارسیان در نامه‌ای مفصل نسبت به عواقب سرزمینی و مخاطرات زیست محیطی این طرح هشدار داده بود. در بخشی از این نامه آمده بود که با الحاق این پنج روستای مرزی به فارس، استان فارس همجوار استان بوشهر خواهد شد و امتیاز همجواری هرمزگان با پارس جنوبی از دست خواهد رفت و پارسیان و کوشکنار از امتیاز بکارگیری نیروهای بومی وتخصیص اعتبارات عمرانی از طریق پارس جنوبی محروم خواهند شد. همچنین تاکید شده بود که محدوده ساحلی چهار کیلومتری که به فارس ملحق شده دارای ساحلی مرجانی کم نظیر ودر محدوده پارک ملی حفاظت شده نایبند زیر نظر سازمان محیط زیست قرار دارد که خود این پارک زیر نظر پارک‌های بین المللی حفاظت شده است. مسوولین استان فارس بارها اعلام داشته‌اند که هدفشان از الحاق پنج روستا به فارس ایجاد بندر آزاد و منطقه ویژه اقتصادی در این محدوده است. لازمه احداث منطقه آزاد، خاک برداری و خاک ریزی در سطح بسیاروسیع و دگرگونی وسیع درساختارمحیط زیست است که مهم‌ترین آن نابودی پارک ملی نایبند است و این برخلاف مصالح ملی و ارزیابی زیستی محیطی است.

ماجرای الحاق و جداسازی شهرهای یک استان از استانی دیگر، به جنجالی تکراری در سال‌های اخیر تبدیل شده است. موضوعی که انبوهی از توجیهات اقتصادی، فرهنگی و توسعه‌ای در آن مطرح می‌شود اما با این حال به نظر می‌رسد، پیش کشیدن این‌گونه طرح‌ها، بیش از آن‌که مبتنی بر اصول آمایش سرزمینی باشد، مبتنی بر انگیزه‌های محلی و سیاسی است. حال باید دید مجلس جدید، دوباره زخم کهنه این طرح جنجالی را باز خواهد کرد یا خیر؟