انگلیس، عمان و قطر؛ ماموریت هر میانجی چیست؟

انتشار این توئیت از سوی رسانه منصوب به علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی کشورمان نشان می‌دهد که با وجود توقف مذاکرات احیای برجام اما گفت و گو‌ها برای دستیابی به توافقاتی که در حاشیه احیای توافق جامع هسته‌ای در حال انجام بود، همچنان در دستور کار کشور‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای قرار دارد. توافقاتی که در راستای آزادی زندانیان دو تابعیتی ایرانی- انگلیسی و ایرانی- آمریکایی زندانی در ایران وهمچنین آزادی ۷میلیارد دلار پول‌های ایران در بانک‌های کره جنوبی صورت گرفته است.

 انگلیس و قطر واسه گران آزادی زندانیان دو تابعیتی

اما کدام کشور‌ها در حال رایزنی برای آزادی زندانیان دوتابعیتی در ایران و همچنین رفع بلوکه از پول‌های ایران در بانک‌های کره جنوبی هستند؟ با بررسی‌های صورت گرفته به نظر می‌رسد از میان کشور‌های منطقه‌ای قطر و کشور‌های فرا منطقه‌ای انگلیس در تلاش برای دستیابی به این مهم هستند؛ با توجه به اینکه «مراد طاهباز» یکی از زندانی‌های دو تابعیتی زندان‌های ایران دارای تابعیت مضاعف انگلیس و آمریکا است از همان زمان روی کار آمدن «جو بایدن» در آمریکا، دولت انگلیس مسوولیت رایزنی با مقامات ایران را برعهده گرفت.

علاوه بر طاهباز، سیامک نمازی و عماد شرقی نیز دو زندانی دیگر دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی هستند که در پروسه مذاکرات مقامات ایرانی و انگلیسی قرار دارند. البته باقر نمازی نیز یکی دیگر از زندانیان دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی بود که با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته از سوی «گوترش» دبیر کل سازمان ملل در مهرماه سال جاری برای ادامه روند معالجه خود در خارج از کشور آزاد شد؛ همان زمان نیز اینطور عنوان می‌شد که با آزادی همزمان باقر و سیامک نمازی دسترسی به پول‌های بلوکه شده ایران در بانک‌های کره جنوبی میسر خواهد شد که مقامات غربی با رد این خبر عنوان کردند که دسترسی تهران به پول‌های بلوکه شده در بانک‌های کره جنوبی تنها زمانی امکانپذیر است که دو شهروند دیگر ایرانی-آمریکایی یعنی عماد شرقی و مراد طاهباز نیز شامل پروسه این مبادله شوند.

در حال حاضر پروسه آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی نیز، با وساطتت‌امیر قطر در رایزنی با مقامات آمریکایی در حال انجام است. به نظر می‌رسد سفر غیرمنتظره محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیرخارجه قطر که کمتر از بیست روز پیش و در نهمین روز از بهمن ماه سال جاری انجام شد نیز در همین راستا صورت گرفته باشد. در همین رابطه نیز عنوان می‌شود که مذاکرات پیرامون مبادله زندانیان دو تابعیتی در ایران با پول‌های بلوکه شده کشورمان نزد بانک‌های کره جنوبی به لحاظ فنی به پایاه رسیده است و طرفین وارد تصمیم‌گیری سیاسی پروسه مبادله شده‌اند.

در زمان معافیت کره‌جنوبی از تحریم‌های نفتی آمریکا، پول واردات نفت ایران به کره‌جنوبی و صادرات محصولات کره‌ای به ایران از طریق حساب‌هایی با پول ملی کره جنوبی پرداخت می‌شد. اما با این حال در سال ۲۰۱۹ معافیت کره جنوبی از تحریم نفتی آمریکا علیه ایران به پایان رسید و از آن زمان تا کنون حدود ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران نزد دو بانک کره‌ای بلوکه شده است. تهران تلاش بسیار زیادی را برای آزادسازی این ارز‌ها صورت داده است. به صورتی که همزمان با برگزاری ادوار ششم، هفتم و هشتم مذاکرات هسته‌ای در وین، تیمی نیز متشکل از مقامات ایرانی و آمریکایی در حال رایزنی نسبت به دستیابی به دیدگاه مشترک برای انجام پروسه مبادله اتباع دو کشور و آزادسازی پول‌های ایران بودند.

 عمان کجاست؟

اما نکته قابل توجه این است کشور عمان که در پروسه آزادی «باقر نمازی» ایفاگر نقش اصلی بود و این زندانی دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی هم پس از خروج از ایران ابتدا به مسقط و سپس به واشنگتن رفت این بار در پروسه آزادی دیگر زندانیان دوتابعیتی نقشی را عهده دار نشده است. به نظر می‌رسد مقامات کشورمان اینبار مسوولیت رایزنی با مقامات کی یف پیرامون ادعای استفاده روسیه از پهپاد‌های ایرانی در جنگ با اوکراین را به مقسط سپرده اند. یعنی قرار است مقامات عمان از جانب ایران، مذاکراتی را با مقامات  اوکراینی انجام دهند؛ ادعای استفاده روسیه از پهپاد‌های ایرانی در جنگ با اوکراین یکی از مشکلات این روز‌های تهران در روند ادامه مذاکرات احیای برجام است.

موضوع فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه نخستین بار از سوی جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا عنوان شد که گفت: «برنامه روسیه برای خرید صد‌ها پهپاد جنگی از ایران نشانگر نیاز فوری مسکو به تجدید قوا پس از چهار ماه جنگ در اوکراین است.» در همین رابطه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در کنفرانسی خبری مدعی شد: «ایران برنامه حمایت نظامی از روسیه را در جنگ اوکراین دارد؛ اطلاعاتی در دست داریم که نشان می‌دهد ایران در حال آماده‌شدن برای آموزش نیرو‌های روس در این زمینه است. » با وجود اینکه مقامات کشورمان بار‌ها و بار‌ها ادعای همکاری ایران با روسیه در جنگ با اوکراین را رد و استفاده از پهپاد‌های تهران در جنگ مسکو علیه کی یف را به معامله‌ای پیش از آغاز جنگ اوکراین مرتبط می‌دانند اما نمایش این پهپاد‌ها در شبکه های روسی نشان می‌دهد که مسکو بی‌میل برای به میان کشیدن پای تهران به جنگ اوکراین نیست.

گوینده شبکه «روسیه ۲۴» در یکی از برنامه‌های این شبکه با نمایش فناوری پیشرفته پهپاد‌های ایرانی (تصاویر احتمالاً به جنگ اوکراین تعلق دارند) اینطور عنوان کرد که «این پهپاد‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ردیابی آن‌ها در رادار عملاً غیرممکن یا حداقل به شکل باورنکردنی سخت است؛ در این گزارش به پهپاد‌های شاهد-۱۳۶ و مهاجر-۶ اشاره می‌شود که عرصه را برای آخرین مدل از رادار‌های ناتو تنگ کرده‌اند.» در این برنامه به صورت تلویحی استفاده پهپاد‌های ساخت ایران در جنگ اوکراین تأیید شد.

جای خالی مذاکرات احیای برجام

جالب است که در کشاکش مذاکره با اوکراین با وساطتت عمان و رایزنی با کره جنوبی و آمریکا با میانجیگری قطر و انگلیس هنوز خبری از اصل جریان مذاکرات احیای توافق جامع هسته‌ای ایران نیست. کمتر از سه هفته دیگر نشست فصلی شورای حکام برگزار می‌شود و به نظر می‌رسد اینبار نیز یکی از موضوعات مورد بررسی در این نشست، گزارشی از پروسه فعالیت‌های هسته‌ای ایران باشد. بنا بر رایزنی‌های صورت گرفته قرار بود تا پایان ماه فوریه سال جاری (یازدهم اسفندماه) رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کشورمان سفر کند. او در این رابطه گفته بود: «برای گفت‌وگو در خصوص گفت‌وگو‌های سیاسی‌ای که بسیار ضروری هستند در ماه فوریه به تهران می‌روم.» سفری که نتایج آن می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر خروجی نشست اسفندماه شورای حکام و به دنبال آن از سرگیری مذاکرات احیای برجام داشته باشد. هر چند که کشور‌های غربی مدعی هستند که پس از مشخص شدن نقش ایران در میانه جنگ اوکراین و روند وقایع ماه‌های اخیر ایران در برخورد با معترضان هزینه هر گونه توافقی با ایران افزایش پیدا کرده است و هیچ یک از این کشور‌ها در این برحه تمایلی برای نشستن پای میز مذاکره با ایران ندارند.