جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ 29 March 2024
سه‌شنبه ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ - ۱۱:۵۱
کد خبر: ۵۹۸۵۳

چه عاملی باعث شد زلزله ترکیه و سوریه آنقدر مرگ‌بار باشد؟

در نقاط کانونی و حساس زلزله، وقوع لرزه‌های به معنای واقعی شدید و ویران‌گر، نادر است. شاهد امر اینکه: گسل شرق آناتولی از زمان ظهور سیستم‌های نظارتی مدرن، لرزه‌ای با این شدت را ثبت نکرده است. (قدمت لرزه‌ای با شدت مشابه در این منطقه به یک قرن پیش برمی‌گردد.)
نویسنده :
مونس نظری

در ساعاتی از ششم فوریه ۲۰۲۳، زمین‌لرزه مهیبی جنوب ترکیه و شمال روسیه را لرزاند. زلزله‌ای که در آن هزاران ساختمان با خاک یکی شد و ساکنان‌شان هم زیر آوار گیر افتادند. پس‌لرزه‌های متعددی (که یکی‌اش به همان شدت زلزله ابتدایی بود) به دنبال زلزله ابتدایی منطقه را دوباره گرفتار کرد. عطف به تعدد کسانی که هنوز زیر آوار گرفتار مانده‌اند، شمار قربانیان و مصدومان این زمین‌لرزه هر لحظه رو به افزایش می‌رود.

 

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور گفت: «این کشور با بزرگ‌ترین بحران یک قرن اخیر به خود لرزیده است». اما چرا این لرزه تا این حد مرگ‌بار بود و برای حفظ مردم از چنین رخ‌دادی چه تمهیداتی را می‌شد انجام داد؟

 

زلزله در نتیجه حرکت صفحات تکتونیکی است که رخ می‌دهد. بخش‌های بزرگی از پوسته زمین که توسط جریان‌های همرفتی در گوشته داغ زیرین به اطراف کشیده می‌شوند. این صفحات از نظر اندازه متفاوت هستند...

 

...صفحه خوان دو فوکا در سواحل شمال‌غربی امریکا، تقریباً به اندازه ایالت مجاور اورگان است و صفحه اقیانوس آرام نیز نزدیک به یک‌پنجم سطح جهان را اشغال می‌کند. به طور خلاصه باید گفت که زلزله در نتیجه جابجایی صفحات زمین‌ساختی (تکتونیکی) به وجود می‌آید.

 

ترکیه کانون زمین‌لرزه است. بخشی از آن در صفحه آناتولی واقع است؛ بلوکی کوچک از پوسته فشرده میان چهار صفحه دیگر، از جمله: صفحه عربی در جنوب‌شرقی که به سمت شمال‌غرب پیش می‌رود، و نیز صفحه بسیار بزرگ‌تر اوراسیا در شمال، که در حال حرکت به سوی جنوب‌شرقی است (نقشه را ببینید).

 

 

زمین‌لرزه پدیده رایجی است... هر چند که اغلب آنها در امتداد گسل آناتولی شمالی رخ می‌دهند؛ مرز مشترک با صفحه اوراسیا که در مجاورت استانبول است. آخرین زمین‌لرزه اما در امتداد گسلی متفاوت رخ داده است؛ آناتولی شرقی که با صفحه عربی حرکت می‌کند.

 

عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند تا این زمین‌لرزه آسیب زیادی به بار آورد. که یکی‌اش شدت این زمین‌لرزه بود. بزرگی زلزله اخیر ۷.۸ در مقیاس ریشتر بود و بزرگ‌ترین پس‌لرزه که از پی‌اش آمد نیز ۷.۵ ریشتر قوت داشت.

 

منشأ نسبتاً کم‌عمق این زلزله نیز (تحلیل اولیه نشان داده که تمرکز آن تنها ۱۸ کیلومتر یا ۱۱ مایل در عمق بوده است) مقدار نیروی حس‌شده در سطح را بزرگ‌تر هم کرده بود.

 

این میان عوامل بالای سطح، اوضاع را بدتر هم کرد. زمین‌لرزه اولیه، نیمه‌شب اتفاق افتاد؛ زمانی که مردم در خانه‌هاشان خواب بودند و فرصت کمی برای فرار باقی می‌ماند. سرمای زمستان نیز بقای کسانی را که زیر آوار گرفتار شده‌اند، تهدید بیشتری خواهد کرد. احتمالاً مقامات در تلاش برای ساماندهی واکنشی مؤثر هستند.

 

گرچه هواشناسان می‌توانند بلایایی نظیر سیل یا طوفان را پیش‌بینی کنند، زلزله‌شناسان هنوز قادر به انجام این کار نیستند (البته شایان ذکر است که این حیطه، از فعال‌ترین حوزه‌های تحقیقاتی است). اما بیشترین چیزی که متخصصان این حیطه می‌توانند ارائه دهند، امواج فشار سریع حرکت از زمین‌لرزه‌ای است که اندکی پیش از ظهور امواج برشی قابل پایش است.

 

اما این‌ها نیز حداکثر یک دقیقه یا کمی بیشتر هشدار می‌دهند، و حفظ‌شان نیز پرهزینه است.

 

بهترین کاری که در حال حاضر می‌شود انجام داد این است که برای بدترین‌ها آماده شویم. کشورهای لرزه‌خیزی چون ترکیه، عموماً به ساخت ساختمان‌هایی مقاوم در برابر لرزه نیاز دارند. اما بسیاری از این بناها پیش از تدوین چنین قوانین ساخته شده‌اند و فساد و انحرافات صورت‌گرفته نیز در بسیاری مواقع باعث نادیده‌گرفتن این قوانین از سوی سازندگان می‌شود.

 

اما این میان نکته دیگری نیز هست و آن اینکه در نقاط کانونی و حساس زلزله، وقوع لرزه‌های به معنای واقعی شدید و ویران‌گر، نادر است. شاهد امر اینکه: گسل شرق آناتولی از زمان ظهور سیستم‌های نظارتی مدرن، لرزه‌ای با این شدت را ثبت نکرده است. (قدمت لرزه‌ای با شدت مشابه در این منطقه به یک قرن پیش برمی‌گردد.)

 

 

 

منبع خبر : اکونومیست
منبع: اکونومیست
ارسال نظر
  • تازه‌ها
  • پربازدیدها
پیشنهاد سردبیر

در گفت‌وگوی فراز با ناصر نوبری، آخرین سفیر ایران در شوروی بررسی شد:

برد و باخت ایران در جنگ اوکراین | جمهوری باکو دست‌ساز استالین است

زندگی

هفت‌خوان خرید گوشی‌های اپل در ایران

به دار و دسته آیفون‌دارها خوش آمدید!