مقامات امریکایی می‌گویند که هواپیماهای باری روسیه، بی سروصدا اولین هواپیمای بدون سرنشین جنگی ساخت ایران را برای استفاده در جنگ اوکراین تحویل گرفته‌اند.

مطابق اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط ایالات‌متحده و سایر آژانس‌های جاسوسی، هواپیماهای ترابری روسیه در ۱۹ اوت با حمل لااقل دو نوع هواپیمای بدون سرنشین، که هر دوی آنها قادر به حمل مهمات جهت حمله به رادارها و توپخانه‌ها و سایر اهداف نظامی بودند، ایران را ترک گفتند.

اما مقامات امنیتی ایالات‌متحده و یکی از دولت‌های متحد این کشور طی مصاحبه‌هایی اعلام کردند که با وجود تقویتِ قابلِ توجهی که این پهپادها در تلاش‌های جنگی روسیه ایجاد می‌کنند... ولی این انتقال با برخی مشکلاتی فنی روبرو شده است. به گفته‌ی مقامات در آزمایش اولیه‌ی روس‌ها، پهپادهای ایرانی با چالش‌های زیادی مواجه شدند. یکی از مقامات امنیتی متحد که دولتش از نزدیک بر این جابه‌جایی (انتقال) نظارت داشت، گفت: «در سیستم مزبور چند اشکال وجود داشت.»

مقامات دولت بایدن که به سبب حساسیت موضوع خواسته‌اند ناشناس بمانند، گفتند که تحویل اولیه‌ی پهپادهای مهاجر-‌۶ و شاهد به مسکو، اولین بخش از پروسه‌ی برنامه‌ریزی‌شده‌ی انتقالی بوده است که صدها پهپاد ایرانی از انواع مختلف را شامل می‌شود.

ورود پهپادهای ایرانی می‌تواند به بر‌طرف‌ساختن شکاف عمیق و مهمی که در عملیات نظامی روسیه در اوکراین وجود دارد، کمک کند.

روسیه دارای ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ پهپاد نظارتی است؛ اما پهپادهای تهاجمی نسبتاً کمی دارد... منظور پهپادهایی که بتوانند نقاطی را با دقتی خاص و در عمق خاک دشمن هدف بگیرند.

اما در عوض اوکراین از هفته‌های آغازین این جنگ توانسته است با بهره‌گیری از پهپادهای جنگی ساخت ترکیه، به سپاه روسی، و کامیون‌ها و توپخانه‌های آن آسیب‌های جدی وارد آورد.

دولت بایدن در ماه جولای هشدار داده بود که روسیه در حال آماده‌شدن برای دست‌یابی به شمار زیادی از پهپادهای ایرانی، جهت انجام حملات هوا به زمین، و جنگ الکترونیک و هدف‌گیری در میدان نبرد در اوکراین است.

پهپادهای ایران در جنگ اوکراین چقدر موثرند؟

دیوید ایگناتیوس، ستون‌نویس واشنگتن‌پست هفته‌ی گذشته گزارش داد که ایران تحویل پهپادها را آغاز کرده است. اما جزئیات این انتقال، و از جمله انواع پهپادهای ارائه‌شده و عملکردشان پیش‌تر گزارش نشده بود.

مقامات امنیتی ایالات‌متحده و متحدانش گفتند که هواپیماهای روسی، در اواسط ماه آگوست و طی بازه‌ای چندروزه، به یک مرکز نظامی در ایران پرواز کردند تا پهپادهای مزبور را تحویل بگیرند.

این مقام امنیتی گفت که محموله‌ی اولیه شامل دو مدل پهپاد شاهد، شاهد-۱۲۹ و شاهد-۱۹۱ و هم‌چنین مهاجر-۶ است؛ که همگی آنها از برترین پهپادهای نظامی ایران هستند که برای حملات و نیز نظارت طراحی شده‌اند.

به گفته‌ی این مقام امنیتی این قرارداد طی چندین ماه مذاکره، توسط تیمی به رهبری و سرپرستیِ ژنرال بریگ، و حجت‌الله قریشی، رئیس بخش تدارکات وزارت دفاع، منعقد گردیده است.

به گفته‌ی این مقام، مطابق با توافق، کارشناسان فنی ایران برای کمک به راه‌اندازی این سامانه‌ها به روسیه سفر کردند و افسران ارتش روسیه نیز در ایران آموزش دیدند.

ایران به روسیه پهپاد و آموزش می‌دهد

مقامات ایرانی، به ادعاهای امریکا در باب تحویل پهپادهای معلق و در انتظار ارسال، پاسخ مستقیمی ندادند. ناصر کنعانی، سخن‌گوی وزارت امور خارجه ایران، ماه گذشته ضمن اذعان به «همکاری فناوری میان ایران و روسیه»، اعلام کرد که ترجیح تهران، حل دیپلماتیک مسائل است، و نه مناقشه‌ی اوکراین.

دیمیتری پسکوف، سخن‌گوی کرملین، ماه پیش در مورد قرارداد گزارش‌شده در مورد خرید پهپادهای ایرانی گفت که ریاست جمهوریِ روسیه «هیچ نظری در این مورد ندارد.»

مایکل نایتز، کارشناس نظامی و امنیتی در انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک در همین پیوند به واشنگتن پست گفته: با وجودی که ایران، پهپادهای نظامی خود را به گروه‌های نیابتیِ مسلحی نظیر حوثی‌های یمن عرضه کرده است، اما به ندرت (البته اگر موردی وجود داشته باشد) اتفاق افتاده که چنین مدل‌هایی را در برابر انواع مختلف پارازیت‌های الکترونیکیِ پیچیده و سیستم‌های ضدهواییِ مورد استفاده در اوکراین، به بوته‌ی آزمون بگذارد.

نایتز گفت که ایران توانایی انجام حملات پهپادی «گروهی» را پیش‌تر نشان داده است... منظور چندین پهپاد انتحاری که بر یک هدف واحد فرود می‌آیند... و حالا دولت‎‌های غربی با دقت در حال رصدکردن این موضوع‌اند که آیا کشور ایران خواهد توانست عملیاتی مشابه را در یک میدان نبرد شدید هم به انجام برساند یا خیر.

او ادامه داد: این پهپادهای ایران، پیش‌تر هرگز در یک محیط پیشرفته‌ی پدافند هوایی آزموده نشده‌اند. «و نزدیک‌ترین تجربه‌ای که با این موضوع داشته‌اند حمله [حوثی‌ها به] عربستان سعودی و یا علیه پایگاه‌های امریکا در عراق بوده است... بنابراین من تعجب نمی‌کنم که در محیط پیچیده‌تری مثل اوکراین با چالش‌هایی مواجه شوند.»

کارشناسان می‌گویند: «برای روسیه، درگیری اوکراین، شکست این کشور را در توسعه‌ی خطیِ پهپادهای جنگیِ مشابه با هواپیماهایی که توسط ایالات‌متحده طی دو دهه مورد استفاده قرار می‌گرفته است، هویدا کرده.»

سام بندت، تحلیل‌گر نظامی روسی در گروه تحقیقاتی CNA مستقر در ویرجینیا، گفت: «آنها می‌فهمند که زمانی به این پهپادها، آن هم در حجمی وسیع، محتاج بوده‌اند.»

و تنها دو کشور هستند که روسیه بتواند برای «پرکردن شکافی که در پهپادهای رزمی دارد» به آنها مراجعه کند: چین و ایران.

او گفت: «اما چین عمیقاً در زنجیره‌ی تأمین جهانی درگیر است و تمایلی به عرضه‌ی پهپادهای جنگی ندارد... زیرا احتمالاً به تبع انجام این کار با تحریم‌های امریکا مواجه خواهد شد. با در نظر گرفتن این موضوع، تنها ایران باقی می‌ماند... کشوری که ازین منظر، شرایطی مشابه با چین ندارد و توانایی‌هایش نیز داخلی است. و این همان چیزی‌ست که روس‌ها به دنبال آن هستند. ضمن آنکه ایران، متحد روسیه نیز هست... بنابراین، ایران، تنها انتخابِ واقعیِ باقی‌مانده است. این کشور نمونه‌ی جالبی‌ست از یک صنعت داخلی که در بحبوحه‌ی تحریم‌ها رشد کرده است. و این نشان‌دهنده‌ی قابلیت‌های گسترده‌ی این کشور است.»

در ماه ژوئن ایالات‌متحده آغاز به تأمین سیستم موشکی توپخانه با تحرک بالا به اوکراین کرد... تسلیحاتی که معمولاً با عنوان هیمارس شناخته می‌شوند؛ که این قدرت را دارند چندین راکت را از فاصله‌ی نزدیک به ۵۰ مایل، با دقت تمام به سوی اهداف نظامی روسیه پرتاب کنند.

هیمارس به اوکراین امکان داده است که انبارهای مهمات و تجهیزات لجستیکی روسیه را در پشت خط‌مقدم به نابودی بکشاند.

دیمیتری آلپروویچ، رئیس Silverado Policy Accelerator (که اتاق فکری مستقر در واشنگتن است)، گفت: «روس‌ها هیچ راهی برای محدودکردن آسیبی که هیمارس به آنها وارد می‌کند، ندارند.»

راب لی، کارشناس ارتش روسیه و عضو ارشد مؤسسه‌ی تحقیقات سیاست خارجی گفت: «سایر توپخانه‌های دوربرد ناتو، نظیر هویترزهای ام‌۷۷۷، که قادر به پرتاب گلوله‌های هدایت‌شونده‌ی دقیق هستند نیز به چالش‌های فراروی روسیه افزوده‌اند.» لی گفت: «در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین مشکلات روسیه این است که نیروی هوایی آن نمی‌تواند کنترل خوبی بر خطوطِ پشتیِ اوکراین داشته باشد... آنها پهپادهای دوربرد زیادی ندارند که با آنها بتوانند اهدافی را در پشت خطوط دشمن مورد حمله قرار دهند. بنابراین نمی‌توانند از تقویت مواضع اوکراین و ذخیره‌ی مجدد منابع جلوگیری کنند... و بدین ترتیب بسیاری از پهپادهای آنها در جنگ الکترونیکی سرنگون یا گم می‌شوند.»

به گفته تحلیل‌گران در حالی که روسیه به دنبال افزایش تولید داخلیِ چنین هواپیماهای بدون سرنشین است، تحریم‌های غرب و کنترل‌های صادراتی در این مسیر مانع‌تراشی می‌کنند. و بدین ترتیب جریان تراشه‌های نیمه‌هادی ضروری برای تولید چنین سلاح‌هایی متوقف شده است.

آلپروویچ گفت: «آنها متکی به بازار سیاه‌اند؛ اما نیازهایشان هم بسیار گسترده است. شما برای همه‌چیز، از موشک‌های هدایت‌شونده‌ی دقیق گرفته تا هواپیما و تانک، به تراشه نیاز دارید... گذشته از اقلام غیر‌نظامی که در صنایع داخلی مورد نیازند... بنابراین در روسیه تقاضای زیادی برای تراشه وجود دارد و اگر این کشور بتواند پهپادهای تمام‌ساخته‌شده را از ایران تهیه کند، دیگر نیازی به استفاده از تراشه‌های گران‌بهای بازارِ سیاهِ خود برای ساخت پهپادهای خویش ندارد.»

تحلیل‌گران می‌گویند که بعید است انتقال پهپادهای ایرانی، تأثیری بر مذاکرات هسته‌ای که میان ایران و قدرت‌های جهانی در حال انجام است، داشته باشد... این مذاکرات مسیر جداگانه‌ای را طی می‌کنند و هدف متفاوتی نیز دارند...

حال آنکه تحکیم بیشتر روابط نظامی میان ایران و روسیه، به خودیِ خود تحولی نگران‌کننده برای ایالات‌متحده و متحدان این کشور محسوب می‌شود.

کلیفورد کوپچان، رئیس گروه اوراسیا در همین پیوند به واشنگتن پست گفته: «ائتلاف نزدیک‌تر، به تدارکات نظامی روسیه عمق می‌بخشد و این چیزی‌ست که در مسکو از آن استقبال می‌شود. پیام بزرگ‌تر این است که حالا یکی از ارتش‌های جهان، که «پیش‌رو» خطابش می‌کند، ناچار شده است برای فناوری‌های کلیدیِ خویش به ایران روی آورد... مدرکی دال بر اینکه خزانه‌ی کشور روسیه حالا چقدر خالی شده است.»