جو بایدن این هفته که در اولین سفرش به عنوان رئیس دولت امریکا به خاورمیانه بیاید، منطقهای را خواهد یافت که در آن اتحادها و اولویتها و روابط با ایالاتمتحده، از زمان آخرین سفر رسمیاش (در شش سال پیش) تغییر شایان ذکری کرده است.
سفر او با اسرائیل و کرانه باختری، که زمانی مرکز سیاست امریکا در خاورمیانه بود، آغاز میشود. انتظار میرود که این سفر بر تقویت سریع روابط اسرائیل با کشورهای عربی، و نیز مشارکت نظامی اعراب و اسرائیل برای مقابله با تهدیدات ایران تمرکز داشته باشد.
در ادامه سفرش به عربستانسعودی ختم خواهد شد؛ کشوری واقع در خلیجفارس، که غرب از او خواستارِ تولید نفت بیشتر، به عنوان مرهمی بر بحران فزاینده انرژی جهانی (که با جنگ اوکراین آغاز شده) است.
در سال ۲۰۱۶، زمانی که بایدن برای آخرین بار به عنوان معاون رئیسجمهور از اسرائیل بازدید کرد، ایالاتمتحده تنها با دو کشور عربی، یعنی اردن و مصر روابط دیپلماتیک داشت.
اما حالا، پس از عادیسازی روابط میان اسرائیل و سه کشور عربی (که با میانجیگری دونالد ترامپ ممکن شد): یعنی بحرین و مراکش و امارات متحده عربی، به نحوی فزاینده در حال استقراریافتن در اکوسیستم دیپلماتیک خاورمیانه است.
بایدن در کرانه باختری با مقامات فلسطینی دیدار خواهد کرد و احتمالاً وعدههای تازهای از حمایت اقتصادی برایشان داشته باشد. اما تحلیلگران و دیپلماتها گفتند که انتظار تحولات عمده را در روابط میان اسرائیل و فلسطین ندارند.
آلون پینکاس، سرکنسول سابق اسرائیل در نیویورک گفت: «حتی ورود ایالاتمتحده (مداخلهاش که دیگر بماند)، به مناقشه اسرائیل و فلسطین، دیگر جزء اولویتها نیست.»
پینکاس گفت: «برای ایالاتمتحده، یک ائتلاف ضدایرانیِ اسرائیل و خلیجفارس، بسیار مهمتر از حل مناقشه است.»
به گفته مقامات اسرائیلی، انتظار میرود که آقای بایدن و میزبان اسرائیلیاش در مورد تقویت سیستم هماهنگی نظامی میان اسرائیل، و متحدان جدید عربش، و ارتش ایالاتمتحده گفتگو کنند.
این سیستم، به ارتشهای شرکتکننده امکان میدهد در زمان واقعی به تهدیدات هوایی ایران و نیروهای نیابتی آن بپردازند. همان تهدیداتی که پیشتر به سرنگونی چندین پهپاد نیز منجر شده است.
این میان اشاراتی نیز مبنی بر دخالت عربستان در بحث هماهنگی نظامی وجود داشته است؛ که لااقل در حال حاضر هیچ ارتباط آشکاری با اسرائیل ندارد، اما بیارتباط با اختلافاتش با ایران نیست.
توماس آر. نیدز، سفیر ایالاتمتحده در اسرائیل، در پادکست اخیری که توسط روزنامه اسرائیلی Haaretz نشر یافته، گفت: «در این سفر قرار نیست به عادیسازی روابط با عربستانسعودی بپردازیم؛ اما این آغاز روندی خواهد بود که اهمیت امنیتِ این منطقه را گوشزد خواهد کرد.»
از نظر تاریخی، مقامات سعودی گفتهاند که تا زمان تشکیل کشور فلسطین، از برقراری روابط رسمی با اسرائیل اجتناب خواهند کرد. اما رهبران سعودی از سوی دیگر، به طور فزایندهای از رهبری فلسطین انتقاد کرده و دو مفسر سعودی در روزهای اخیر، از عادیسازی روابط با اسرائیل حمایت کردهاند.
رسانههای خبری اسرائیل همچنین از مذاکرات پشتپرده برای افزایش شمار هواپیماهای اسرائیلیِ مجاز به پرواز بر فراز عربستانسعودی خبر دادهاند.
یک وزیر اسرائیلی به نام اساوی فرج نیز روز پنجشنبه گفت که از عربستانسعودی خواسته است که جهت تسهیل سفر زیارتیِ اقلیت مسلمان اسرائیل، به پروازهای مستقیم از اسرائیل به مکه مجوز بدهد.
ایتامار رابینوویچ، سفیر سابق اسرائیل در واشنگتن، گفت: «احتمال نزدیکیِ دوبارهی اسرائیل به خلیجفارس وجود دارد؛ اما آیا ایالاتمتحده میتواند موانع موجود را از سر راه برداشته و با کمکشان چیزی نو بسازد؟»
همچنین سفر بایدن، به ایالاتمتحده این فرصت را میدهد که اختلافات خود را با دولت اسرائیل بر سر نحوه مهار برنامه هستهای ایران از بین ببرد.
از زمان کنارهگیریِ بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر سابق اسرائیل، که یک سال پیش با حزب دموکرات تعاملات نادرستی داشت، روابط میان اسرائیل و ایالاتمتحده بهبود یافته است. هر دو سو از برقراری تعاملاتی گرم و سازنده حرف میزنند و هیچ جدال بزرگ و عمومی میانشان اتفاق نیفتاده است.
و این دینامیک، با وجود فروپاشی اخیر دولت اسرائیل و روی کار آمدن یک نخستوزیر موقت، با نام یایر لاپید، کماکان تداوم یافته است.
با این حال اسرائیل به طور خصوصی با تلاشهای مورد حمایت امریکا برای متقاعدسازی ایران در کاهش برنامههای هستهایاش، در عوض لغو تحریمها مخالفت کرده است. شاید ورود بایدن به اسرائیل تا حدی اطمینان از این مهم باشد که دولت ایالاتمتحده از اسرائیل حمایت خواهد کرد.
آقای نایدز در پادکست گفت: «کسی به توجه و عشق جو بایدن به کشور اسرائیل توجه ندارد. امنیت اسرائیل برای ایالاتمتحده از اهمیت بالایی برخوردار است.»
هرچند مذاکرات آقای بایدن با فلسطین، نگرانکنندهتر به نظر میرسد.
آخرین باری که بایدن از فلسطین بازدید به عمل آورد، آخرین مذاکرات صلح میان اسرائیل و فلسطین، با میانجیگری آخرین دولت دموکرات از بین رفته بود.
و عطف به کمرنگ شدن امیدها برای پایان دادن به اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل، آن هم در آیندهای نزدیک، و با توجه به بیرغبتی امریکا در پیگیری این موضوع، انجام مذاکراتِ مجدد، بعید به نظر میرسد.
مقامات امریکایی و از جمله آقای نایدز تأکید میکنند که دولت بایدن به دنبال راهحل دو دولتی (تحقق کشور مستقل فلسطین، در کنار دولت اسرائیل در غرب رود اردن) برای این مناقشات است.
اما تحلیلگران بر این باورند که تثبیت شهرکهای اسرائیلی در کرانه باختری، و نیز اختلافات درونرهبریِ فلسطین، و بیعلاقگی اسرائیل به مذاکرات صلح، همگی باعث میشوند تحقق «کشور فلسطین» به طور فزایندهای دور از ذهن به نظر آید.
دولت بایدن میگوید که حدوداً ۵۰۰ میلیون دلار اعانه مالی برای فلسطینیها، و از جمله دپارتمان سازمان ملل که پناهندگان فلسطینی را حمایت میکند، منظور شده است.
همچنین از اقداماتی نظیر گسترش شهرکسازی، که راهحلِ دو دولتی را بیشتر از واقعیت دور میکند، انتقاد شده است.
اما دولت بایدن نتوانسته بعضی از اقدامات دونالد ترامپ را که فلسطینیان، به منزله خنثیسازی و تضعیف تلاشهای خودشان میدانستند، به حالت قبل بازگرداند (خنثی کند).
وزارت امور خارجه به طور رسمی، تصمیم دولت ترامپ را مبنی بر مشروعیتبخشیدن به شهرکهای اسرائیلی در کرانه باختری، لغو نکرده است... تصمیمی که از سوی اکثر کشورهای جهان، غیرقانونی تلقی شده است.
این تصمیم به منزله معکوسسازیِ دههها سیاست ایالاتمتحده بوده است.
پس از فشارهای اسرائیل، ایالاتمتحده، کنسولگری خود را به روی فلسطینیان در بیتالمقدس (که در زمان دونالد ترامپ بسته شد) باز نکرده است.
نمایندگی فلسطین در واشنگتن هم که در زمان ترامپ بسته شده بود، کماکان بسته مانده است.
خشم فلسطینیان هفته گذشته بار دیگر شعلهور شد؛ زمانی که ایالاتمتحده به این نتیجه رسید که شیرین ابواکله، روزنامهنگار برجسته فلسطینیامریکایی در ماه می و در کرانه باختری، به احتمال زیاد به ضرب گلولهای «تصادفی» کشته شده است، و نه با گلوله «اسرائیل». ایالاتمتحده هفته پیش اعلام کرد که اسرائیل را وادار به انجام تحقیقات جنایی در مورد هیچیک از سربازانش نخواهد کرد.
تشکیلات خودگردان فلسطین، که بخشهایی از کرانه باختری را اداره میکند، اسرائیل را به کشتن عمدی خانم ابواکله و تعدادی از فسطینیان و نیز خانواده این روزنامهنگار متهم کرد. و اعلان امریکا را تلاشی برای محافظت از اسرائیل در برابر مسئولیتپذیری دانست... ادعایی که البته واشنگتن آن را رد کرده است.
ابراهیم دلالشاه، رابط سابق میان دولت امریکا و رهبری فلسطین، و مدیر مرکز افق (یک گروه تحقیقاتی در کرانه باختری) گفت: «در مجموع از منظر فلسطین، دولت امریکا آنچه را که برای جبران آسیبهای وارده لازم بوده، انجام نداده است.»
و بعید به نظر میرسد که دیدار بایدن به میزان قابل توجهی در این مهم تغییر به وجود آورد.
آقای لاپید، برخلاف سلف خود، نفتالی بنت، به طور گسترده از مفهوم دولت فلسطین حمایت میکند. اما او تنها به طور موقت در این مسند بوده و در انتظار برگزاری انتخابات در پاییز است و فاقد مشروعیت لازم برای تغییر در وضعیت فعلی است.
با این حال مقامات فلسطینی گفتند امیدوارند دولت ایالاتمتحده لااقل بتواند اسرائیل را برای اجراییشدن پروژههای کوچکتری چون شبکه تلفن همراه فورجی در مناطق تحت کنترل فلسطینیان در کرانه باختری متقاعد سازد.
آقای دلالشا گفت: «شاید خیلی زمان مناسبی برای تلاش جهت نیل به راهحل نهایی نباشد.» اما او در عین حال افزود: «این دولت نتوانسته است اسرائیلیان را به انجام برخی اقدامات معنادار و برانگیزاننده اعتماد وادار سازد.»
در گفتوگوی فراز با ناصر نوبری، آخرین سفیر ایران در شوروی بررسی شد:
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران