دولتهای پیش از سال ۶۱ شامل دولت موقت، دولت شورای انقلاب، دولت نخست وزیری رجایی و دولتهای ریاست جمهوری رجایی، مهدویکنی و دولتهای نخست وزیری باهنر و موسوی میشوند.
در این دولتها در مجموع ۶ وزیرخارجه به روی کار آمدند که عبارتند از: کریم سنجابی، مهدی بازرگان( با حفظ سمت) و ابراهیم یزدی در دولت موقت مهدی بازرگان، ابوالحسن بنی صدر( با حفظ سمت) و صادق قطبزاده در دولت شورای انقلاب، محمد علی رجایی( با حفظ سمت ) و نهایتا میرحسین موسوی در پایان دولتهای شهید رجایی و مهدوی کنی و شهید باهنر.
البته با وجود تعدد وزرای خارجه، در طول ۴ سال نخست پس از انقلاب ۵۷، دستگاه سیاست خارجی کشور تنها شاهد حضور سه سخنگو در وزارت خارجه بود. منوچهر ظلی نخستین سخنگوی دستگاه سیاست خارجی ایران بود که در سال ۵۷ بر مسند کار نشست. براساس اسناد موجود، این طور به نظر میرسد که ظلی در ماههای پیش از پیروزی انقلاب در قامت معاون سیاسی وزارت امور خارجه در این وزارت خانه حضور داشته است و با پیروزی انقلاب نیز تا دو سال عهده دار سمت سخنگویی دستگاه سیاست خارجی کشور بود. او در سال ۱۳۶۱ به عنوان سفیر ایران راهی پاکستان شد.
باقر نصیرالسادات سلامی از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ در کسوت سخنگویی وزارت خارجه حضور داشت. او پیش از حضور در جایگاه سخنگویی دستگاه سیاست خارجی کشور، به عنوان نخستین سفیر ایران در ایتالیا راهی رم شده بود. سلامی بعدها به صف مخالفین جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور پیوست. اما رضا علوی طباطبایی که از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱ در قامت سخنگوی دستگاه دیپلماسی مشغول فعالیت بود، تنها برای یکسال در این کسوت حضور داشت و البته از دوران پیش و پس از سخنگویی او اطلاعات چندانی در دست نیست.
مرتضی سرمدی که سالها بعد او را در جایگاه قائم مقام وزارت خارجه محمد جواد ظریف مشاهده کردیم، نخستین سخنگوی وزارت خارجه ایران در دولتهای میرحسین موسوی و پس از آن نیز اکبر هاشمی رفسنجانی بود که وزیرخارجه هر دو این دولتها نیز علی اکبر ولایتی بود.
سرمدی از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۰ و برای نزدیک یک دهه سخنگوی وزارت خارجه کشورمان بود. او از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶ به صورت همزمان در قامت معاون ارتباطات وزیرخارجه نیز فعالیت میکرد که پس از پایان ماموریت در کسوت سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشور، در همان معاونت ارتباطات وزارت خارجه باقی ماند و به عنوان رئیس این بخش و معاون وزیر به فعالیت پرداخت و در نهایت در سال ۱۳۷۶ به عنوان معاون اروپا، آمریکا و کشورهای مشترک المنافع وزارت امور خارجه انتخاب شد.
پس از سرمدی، منوچهر محمدی از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۸ ردای سخنگویی دستگاه سیاست خارجی کشور را بر تن کرد و حتی در دو سال نخست روی کار آمدن دولت سید محمد خاتمی نیز در این جایگاه حضور داشت. او پیش از حضور در جایگاه سخنگوی دستگاه دیپلماسی سفیر ایران در بریتانیا بود و با سر آمدن زمان ماموریتش در وزارت خارجه به عنوان سفیر ایران در تونس راهی پایتخت این کشور یعنی شهر تونس شد.
با تغییر دولت و روی کار آمدن سیدمحمدخاتمی، کمال خرازی وزیرخارجه دولت اصلاحات شد. همانطور که پیشتر نیز اشاره شد منوچهر محمدی در دو سال نخست دولت هفتم همچنان در کسوت سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشور حضور داشت اما در سال ۱۳۷۸ با انتخاب حمیدرضا آصفی، به عنوان سخنگوی جدید وزارت خارجه او راهی محل جدید ماموریت خود در تونس شد. حمیدرضا آصفی تنها سخنگوی دولت اصلاحات بود که ۶ سال به صورت مداوم در قامت سخنگویی وزارت خارجه مشغول فعالیت بود و حتی با روی کار آمدن دولت اصولگرای محمود احمدی نژاد نیز برای یکسال در این کِسوت باقی ماند. آصفی پیش از دوران سخنگویی خود، سفیر ایران در فرانسه بود و با پایان ماموریت سخنگوییاش در قامت سفیر ایران راهی امارات متحده عربی شد.
دولتهای نهم و دهم محمود احمدی نژاد که پس از انتخابات جنجال برانگیز سال ۸۸ به روی کار آمدند، پس از دولتهای بیثبات سالهای ابتدایی انقلاب، تنها دولتهایی در نظام جمهوری اسلامی هستند که تا کنون، با دو وزیرخارجه شکل گرفتند. منوچهر متکی از سال ۱۳۸۴ تا آذر ۸۹ و سیدعلی اکبر صالحی از آذرماه ۸۹ تا مردادماه سال۹۲ در این سمت حضور داشتند. حضور دو وزیرخارجه در دولتهای بهاریون به سبب اختلاف نظرهای عمده و بسیار زیاد محمد احمدی نژاد با منوچهر متکی بود که منجر به برکناری جنجال برانگیز او از جایگاه وزیرخارجه شد. اما سخنگویان وزارت خارجه متکی عبارت بودند از: سیدمحمد حسینی، حسن قشقاوی و رامین مهمانپرست که حسینی برای دو سال از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷، قشقاوی برای یکسال از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸ و رامین مهمانپرست برای چهار سال از ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲عهده دار جایگاه سخنگویی وزارت خارجه بودند.
حسینی پیش از دوران سخنگویی، مدیرکل ارزیابی و نظارت وزارت خارجه بود و پس از فراغت از شغل سخنگویی به عنوان سفیر ایران راهی ایتالیا شد.
قشقاوی پیش از کسوت سخنگویی، سفیر ایران در سوئد بود و پس از این دوران در قامت معاون کنسولی، مجلس و ایرانیان وزارت خارجه فعالیت خود را آغاز کرد.
مهمانپرست هم پیش از حضور در جایگاه سخنگوی وزارت خارجه، سفیر ایران در قزاقستان بود که بعد از این دوران، برای مدت ۵ ماه به عنوان رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانهای وزارت امور خارجه انتخاب شد اما با روی کار آمدن دولت روحانی به عنوان سفیر ایران در لهستان عازم این کشور شد. جالب است که علی اکبر صالحی که سه سال از عمر وزارت خود را با سخنگویی رامین مهمانپرست سپری کرده بود در سال پایانی وزارت خود و تنها سه ماه پیش از تحویل دولت، سیدعباس عراقچی را به عنوان سخنگوی وزارت خارجه انتخاب کرد.
بیشترین تعداد سخنگوی وزارت خارجه تا کنون به دولت حسن روحانی تعلق داشته است. در دولت ۸ ساله تدبیر وامید که محمدجواد ظریف در کسوت وزیرخارجه آن قرار داشت ۵ سخنگو انتخاب شدند. در این دولت سنت انتخاب سخنگوی مرد نیز شکسته شد و برای اولین بار یک زن (مرضیه افخم) به عنوان سخنگو انتخاب شد. سخنگویان وزارت خارجه دولت روحانی به ترتیب عبارت بودند از سیدعباس عراقچی (با روی کار آمدن دولت روحانی برای ۶ ماه در سمت خود ابقا شد) مرضیه افخم، صادق حسین جابری انصاری، بهرام قاسمی، سیدعباس موسوی و سعید خطیبزاده .
عباس عراقچی پس از انتخاب مرضیه افخم به عنوان سخنگوی دستگاه دیپلسی کشور در قامت معاون حقوقی و بینالملل وزیر امور خارجه مشغول فعالیت شد؛ عراقچی همزمان در کسوت مذاکرهکننده ارشد ایران در مذاکرات ایران و۱+۵ که منجر به توافق جامع هستهای ایران-برجام- شد نیز حضور داشت. مذاکرهکننده ارشد ایران پیش از دوران سخنگویی، سفیر ایران در ژاپن بود.
پس از عراقچی، مرضیه افخم از شهریور سال ۱۳۹۲ تا آبان ماه سال ۱۳۹۴ به عنوان سخنگوی وزارت خارجه مشغول فعالیت بود؛ افخم پیشتر رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانهای وزارت خارجه بود و پس از دوران سخنگویی نیز به عنوان سفیر ایران راهی مالزی شد.
صادق حسین جابری انصاری، سومین سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشور بود که از آبان ماه ۹۴ تا خرداد ۹۵ در سمت خود حضور داشت و پس از آن نیز در کسوت معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه مشغول فعالیت شد. جابری انصاری پیش از دوران سخنگویی، مدیر کل خاورمیانه عربی و شمال آفریقا دستگاه سیاست خارجی کشور بود.
اما چهارمین سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشور بهرام قاسمی بود که از خرداد سال ۱۳۹۵ تا فروردین ماه سال ۱۳۹۸ به فعالیت پرداخت و بعد هم به عنوان سفیر ایران در فرانسه انتخاب شد. قاسمی پیش از کسوت سخنگویی، معاون بینالملل مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.
پنجمین سخنگو سیدعباس موسوی بود که فروردین سال ۹۸ تا مردادماه سال ۹۹ در جایگاه خود حضور داشت و بعد هم در قامت سفیر کشورمان در آذربایجان، راهی باکو شد. عباس موسوی پیش از حضور در جایگاه سخنگوی وزارت خارجه، معاون امور سخنگویی و اطلاعرسانی مرکز دیپلماسی عمومی و رسانهای وزارت خارجه بود.
سعید خطیبزاده هم آخرین سخنگوی دولت تدبیر وامید بود که در مرداد سال ۹۹ و در روزهای پایانی دولت حسن روحانی به این سمت انتخاب شد و یکسال بعد از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی کماکان در این سمت حضور داشت. خطیبزاده پیشتر، معاون پژوهشی و مطالعاتی مرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت خارجه بود.
انتظار میرفت که با آغاز فعالیت دولت ابراهیم رئیسی، جایگاه سخنگویی دستگاه سیاست خارجی کشور که کماکان در اختیار سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت خارجه دولت روحانی قرار داشت به سخنگوی منتخب دولت سیزدهم سپرده شود که با گذشت نزدیک به یکسال از حضور حسینامیرعبدالهیان در قامت وزیرخارجه دولت رئیسی، نهایتاً این جایگاه در تیرماه سال ۱۴۰۱ به ناصر کنعانی، رئیس دفتر سابق حفاظت از منافع ایران در قاهره واگذار شد.
گفته میشود که سعید خطیبزاده به عنوان سفیر بعدی ایران در ژاپن از سوی وزارت خارجه به مراجع ذی ربط معرفی شده است تا پس از اعمال ارزیابیهای لازم و موافقت این دستگاهها و البته پذیرش صلاحیت او در دولت، به عنوان سفیر جدید ایران در توکیو به مسوولان ژاپنی معرفی شود. کشور ژاپن یکی از کشورهای مهم در روابط سیاسی و اقتصادی ایران است که چهرهها و شخصیتهای تأثیرگذاری چون محمدحسین عادلی، مرحوم حسین کاظم پور اردبیلی، منوچهر متکی، علی ماجدی (دو دوره) و سیدعباس عراقچی به عنوان سفیر ایران در این کشور حضور داشتهاند.
آخرین سفیر ایران در توکیو، مرتضی رحمانی موحد بود که از سال ۱۳۹۷ در این کشور حضور داشت و با پایان دوره ماموریتش چندی است که به کشور بازگشته است.
در گفتوگوی فراز با ناصر نوبری، آخرین سفیر ایران در شوروی بررسی شد:
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران