آپنه خواب، یا وقفه تنفسی در خواب چیست؟

آپنه خواب، وضعیتی است که بر نحوه تنفس فرد در خواب تأثیر گذاشته و می‌تواند خطر ابتلا به چندین مشکل سلامتی را افزایش دهد. با این حال کارشناسان هنوز خطرات دقیقی که این اتفاق بر جسم می‌گذارد، درک نکرده‌اند.

نتایج حاصل از سه مطالعه مختلف که در کنگره بین‌المللی ۲۰۲۲ انجمن تنفسی اروپا (ERS) به اشتراک گذاشته شد، گویای آن بودند که آپنه خواب با افزایش خطر سرطان، کاهش ظرفیت‌های ذهنی و لخته‌شدن خون در ارتباط است.

آپنه خواب وضعیتی‌ست که در آن تنفس فرد در طول خواب به صورت دوره‌ای قطع می‌شود. در آپنه‌ی انسدادی خواب (OSA)، تنفس بدین علت متوقف می‌شود که راه هوایی فوقانی مسدود شده است.

برخی افراد بیشتر در معرض آپنه انسدادی خواب قرار می‌گیرند؛ مثل آنها که چاق‌اند، یا الکل مصرف می‌کنند و یا سیگار می‌کشند. آپنه خواب می‌تواند مشکلات سلامتی دیگری نیز ایجاد کند؛ مثلاً بر سطح اکسیژن بدن تأثیر بگذارد... که می‌تواند خطرناک باشد.

دکتر کوین پستول، دندان‌پزشک و عضو آکادمی دندان‌پزشکی اختلال خواب، به برخی از خطرات سلامتی مرتبط با آپنه خواب اشاره کرده است:

«بیماران احتمال دارد که در طول روز گرفتار خواب‌آلودگی شوند؛ پدیده‌ای که می‌تواند منجر به تصادفات رانندگی بیشتر گردد. سلامت روانی در آن گروه بیماران که خواب کافی ندارند و به نوبه خود افسردگی و اختلالات خلقی را نیز تجربه می‌کنند، کاهش پیدا می‌کند. بیمارانِ مبتلا به فشار خون بالا، اگر آپنه خواب خود را درمان نکنند، وضعیت فشارشان بحرانی‌تر نیز خواهد شد. بدین ترتیب بیماران بیشتری مستعد سکته و حملات قلبی خواهند شد... خصوصاً که در مواقع خواب، فشار خون‌شان تحت کنترل نیست.»

خطرات آپنه خواب

اطلاعاتی که در مورد خطرات این معضل وجود دارند، رو به افزایش است. در تازه‌ترین کنگره بین‌المللی ERS، کارشناسان یافته‌های منحصر‌به‌فرد سه‌مطالعه را در باب تأثیرات آپنه انسدادی خواب بر سلامت به اشتراک گذاشته‌اند.

• ارتباط با سرطان

اولین مطالعه مربوط می‌شد به ارتباط میان سرطان و آپنه انسدادی خواب. این بررسی، که یک مطالعه مقطعی و مبتنی بر جمعیت بود، بیش از ۲ هزار شرکت‌کننده‌ی مبتلا به آپنه انسدادی خواب و سرطان را شامل می‌شد... که با یک گروه کنترلِ مبتلا به آپنه انسدادی خواب، که سرطان نداشتند، هم‌سان شده بود.

محققان در این مطالعه دریافتند که آپنه انسدادی خواب با افزایش خطر ابتلا به سرطان در ارتباط است.

دکتر آندریاس پالم، محقق و مشاور ارشد در دانشگاه اوپسالا، سوئد، که نویسنده این مطالعه نیز هست، نتایج این بحث را در کنگره به اشتراک گذارده و در یکی از بیانات اخیر مطبوعاتی، موارد زیر را توضیح داده است:

«پیش‌تر معلوم شده است که خطر ابتلا به سرطان، در بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خواب، بیشتر است. اما هنوز معلوم نیست که این اتفاق صرفاً برآمدِ OSA است، یا عوامل خطرزای دیگری نظیر چاقی و بیماری قلبی متابولیک و سبک زندگی نیز در آن مؤثرند. یافته‌های ما نشان می‌دهند که کمبود اکسیژن ناشی از OSA به صورت مستقل با سرطان در ارتباط است.»

• ارتباط با زوال شناختی

مطالعه دوم به بررسی ارتباط میان زوال شناختی و آپنه انسدادی خواب پرداخته بود. این مطالعه شامل ۳۵۸ شرکت‌کننده ۶۵ ساله و بالاتر، در یک بازه زمانی ۵ ساله بود.

محققان دریافتند که آپنه انسدادی خواب با عملکرد اجرایی و زوال شناختیِ بیشتر در میان شرکت‌‌کنندگان ۷۴ سال به بالا و مردان مرتبط است.

و کاشف به عمل آمد که در تمام گروه‌ها، سطح پایین اکسیژن خون، با کاهش قابل ملاحظه در سرعت پردازش، حافظه و زوال شناختی کلی افراد در ارتباط است.

سطوح پایین اکسیژن در خون می‌تواند در میان افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب رخ دهد.

• ارتباط با لخته خون

و در نهایت مطالعه سوم به داشتن آپنه انسدادی خواب و خطر ایجاد لخته خون اشاره داشت. لخته‌شدن خون می‌تواند حیات را به خطر بیندازند... بنابراین شناسایی و مدیریت عوامل بالقوه خطر ضروری است.

این تحلیل هم بیش از ۷ هزار شرکت‌کننده را در یک بازه‌ی زمانی ۶ ساله شامل می‌شد؛ که ۱۰۴ نفر ازین گروه دارای لخته‌های خونیِ بی‌دلیل بودند.

محققان دریافتند که آپنه انسدادی شدید خواب، با خطر بیشتری در ایجاد لخته خون همراه است.

به طور کلی، داده‌های این مطالعات گویای آن بودند که آپنه انسدادی خواب با طیف گسترده‌ای از خطرات بالقوه سلامتی همراه است.

دکتر عزیزی سیکساس، مدیر آزمایشگاه رسانه و نوآوری، و معاون مدیریتی مرکز ترجمان خواب و علوم شبانه‌روزی، و مدیر انفورماتیک سلامت جمعیت در مؤسسه علوم داده و محاسبات در دانشگاه میامی، نظرات خویش را در مورد این یافته‌ها به اشتراک گذاشته است:

«این مطالعات آثار نامطلوب OSA را بر بعضی فاکتورهای سلامتی نظیر VTE (ترومبوز وریدی: لخته خونی)، سرطان و زوال شناختی نشان می‌دهد. یافته‌های این بررسی با پژوهش سابق من که نشان می‌داد خواب پدیده‌ای همه‌جانبه است که می‌تواند هم عاملی خطرزا باشد و هم پیش‌بینی‌کننده‌ی پیامدهای بد سلامتی، مطابقت داشت.»

علت هنوز نامشخص است

با این حال بنیان‌نهادن توصیه‌های بالینی، آن هم تنها بر مبنای نتایج یک مطالعه، هم خطرناک است و هم ناپخته. تمام مطالعاتی که در کنگره بین‌المللی ERS ارائه شدند، همگی محدودیت‌های خودشان را داشتند.

برای مثال این مطالعات خطرات مرتبط را بررسی کردند؛ اما نتوانستند علت را پیدا کنند. هر مطالعه تنها شمار محدودی از شرکت‌کنندگان را شامل می‌شد؛ بنابراین برای تأیید یافته‌های هر یک ازین پژوهش‌ها شاید به مطالعات بیشتری نیاز باشد.

دکتر سیکساس خاطرنشان کرد که محققان باید مطالعات علّی بیشتری انجام دهند.

او افزود:

«مطالعات باید گروه‌های متنوع‌تری را شامل شود؛ چون به خوبی مستند شده است که اقلیت‌های قومی/نژادی در معرض خطراتِ مشکلاتِ خوابِ بیشتری قرار دارند؛ نظیر OSA و بیماری‌های مزمنی چون سرطان، و شرایط قلبی متابولیک، و زوال عقل (آلزایمر).»

با این حال این مطالعات، هشداری‌ست برای افرادی که به آپنه خواب مبتلایند. اینکه به دنبال پیگیری مشکل خود، جهت پرهیز از عوارض طولانی‌مدت آن باشند.

دکتر پستول توضیح داده که روند درمانی آپنه خواب با وجود پیچیدگی، در حال ساده‌تر شدن است.

آمارهای اخیر نشان می‌دهند که بیش از ۳۳ درصد از بزرگ‌سالان بالای ۲۰ سال دارای علائم OSA هستند؛ اما مشکل خود را پیگیری و درمان نمی‌کنند.

و این بحران بزرگِ حالِ حاضر است. بخش اصلی هر بیماری، بخش «تشخیص» است و بعد از آن است که باید مراحل درمانی را با جدیت پیگیری کرد.

دکتر کوین پستول می‌گوید:

«بیماران اغلب فکر می‌کنند که تنها یک راه برای تشخیص [آپنه خواب] وجود دارد؛ و آن هم شرکت در یک پژوهش آزمایشگاهی است. اما این صحت ندارد. زیرا که امروز اغلب مطالعات خواب در خانه صورت می‌گیرند و انجام‌شان نیز بسیار ساده‌تر است. اغلب پزشکان، سفارش‌های مربوط به مراقبت‌های اولیه را مطرح می‌کنند. و زمانی که نوبت درمان می‌رسد، بیماران تصور می‌کنند که تنها یک گزینه وجود دارد: پوشیدن CPAP  (دستگاه جریان هوا) در شب. اما این درست نیست. زیرا درمانِ دهانی تنها یکی از گزینه‌های موجود است.»