چرا زنان بیشتر به آلزایمر مبتلا می‌شوند؟

بیماری آلزایمر (AD) زنان را تقریباً دو‌ برابر بیشتر از مردان مبتلا می‌کند. حدوداً ۶۰ درصد از افراد مبتلا به AD، نشانگان پولیپوپروتئین ای (Apolipoprotein E یا APOE) [که شناخته‌شده‌ترین عامل خطر ژنتیکی آن است] را از خود بروز نمی‌دهند.

تحقیقات تازه نشان داده‌اند ژن MGMT ممکن است نقش‌آفرینی بیشتری در ابتلا به آلزایمر، خصوصاً در میان دو گروه جمعیتی داشته باشد.

این مطالعه نشان داد که ژن MGMT به‌ویژه در زنان، به گسترش پروتئین‌های سمیِ مرتبط با آلزایمر کمک می‌کند. [حتی آن گروه از زنانی که فاقد نشانگان پولیپوپروتئین ای هستند.]

AD شایع‌ترین گونه‌ی زوال عقل است؛ وضعیتی تدریجی که به کوچک‌ شدن مغز و مرگ سلول‌ها می‌انجامد. این شرایط بر توانایی فرد در به خاطر‌ سپردن، فکر‌ کردن، و انجام کارهای ساده تأثیر می‌گذارد.

بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC)، بیش از ۵.۸ میلیون نفر در ایالات‌متحده با آلزایمر و زوال عقل زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود که این تعداد در سال ۲۰۶۰ به حدود ۱۴ میلیون نفر نیز برسد.

آلزایمر به دلیل تجمع پروتئین‌های آمیلوئیدیِ سمی در اطراف سلول‌های مغز و پروتئین‌های تاو در داخل سلول‌های مغزی ایجاد می‌شود.

مطالعات ژنتیکی منبع خطر‌زای این بیماری را همان ژن APOE توصیف کرده‌اند اما باید گفت که ۶۰درصد بیماران مبتلا به AD حامل این ژن نیستند. همین موضوع گویای آن است که احتمالاً ژن‌های دیگری نیز در ابتلا به این بیماری دخیل‌اند.

تا همین اواخر که مطالعه‌ای تازه نشان داد ژنی وجود دارد که ارتباطش با AD، خصوصاً در زنان بسیار بالاتر است.

تفاوت‌های جنسیتی در AD

مطابق داده‌های انجمن آلزایمر، زنان حدوداً دو‌ برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به AD هستند و تصور می‌شود این آمار به دلیل طول‌عمر بالاتر در زنان باشد.

دکتر رزا سانچو، سرپرست بخش تحقیقات آلزایمر که در این مطالعه شرکت نداشت، توضیح داد:

«[...] احتمال ابتلای زنان بالای ۶۰ سال به بیماری آلزایمر، دو برابر بیشتر از احتمال ابتلای آنها به سرطان سینه در باقی‌مانده عمرشان است.[...]»

در مطالعه‌ای تازه‌ی هم‌خوانی سراسر ژنوم (genome-wide association study: GWAS)، محققان دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه بوستون، دانشگاه شیکاگو و پنسیلوانیا، به‌علاوه‌ی سایرین، ژنی به نام MGMT  کشف کردند که احتمال دارد خطر ابتلا به AD را در زنان افزایش دهد.

ژن مرتبط با آلزایمر

محققان برای درک این موضوع که آیا ژن‌های درگیر با بیماری‌های مرتبط با تائو، با ریسک ابتلا به آلزایمر در زنان ارتباط دارند یا خیر، مطالعه GWAS را روی دو گروه جمعیتی مختلف انجام دادند.

هر دو مطالعه نشان دادند ژن MGMT با خطر آلزایمر در زنانی که کمبود APOE داشتند، در ارتباط است.

دکتر کارول اوبر، رئیس ژنتیک انسانی در دانشگاه شیکاگو و سرپرست مطالعات مشترک گفت:

«این واقعیت که مجموعه‌ای از مطالعات، آن هم با چنین طرح‌های متفاوتی، گونه‌های ژنتیکیِ (مختلفِ) مرتبط با یک ژن را شناسایی کرده، غیر‌منتظره بود. مجموعه شواهدی که از نقشMGMT در خطر ابتلا به آلزایمر حمایت کرده‌اند، بر یقین ما افزوده‌اند.»

این کار نشان داد کهMGMT  به توسعه آمیلوئید سمی و پروتئین‌های تائو مرتبط با گسترش AD کمک می‌کند.

مکانیزم زیربنایی

برای درک مکانیسم‌هایی که در پس این پیوند وجود داشتند، محققان بافت مغزی ۱۷۷ شرکت‌کننده را مورد تحلیل قرار دادند.

دکتر اوبر در گفتگو با مدیکال‌نیوز تودی، درمورد مکانیزم‌هایی که در پس این یافته‌ها وجود داشت، توضیح داده است:

«داده‌های ما نشان می‌دهد که انواع ژنتیکی مرتبط، بر سطوح متیلاسیونِ دی‌ان‌ای و/یا سایر علائم اپی‌ژنتیک نظیر کروماتین تأثیر می‌گذارد و این تغییرات اپی‌ژنتیکی نیز علائم MGMT  را در مراحلِ کلیدیِ گسترش‌شان متأثر می‌کنند. این موضوع بنیان فعلی فرضیات کاری ماست.»

دکتر روزا سانچو نیز می‌گوید:

«این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که آلزایمر چقدر پیچیده است و ژن MGMT  در شماری از فعالیت‌های سلولی نقش مؤثری داشته و به گسترش بیماری کمک می‌کند.»

به گفته اوبر، پیام اصلی این مطالعه این بود که: «[...] یک ژن بیماری آلزایمر ممکن است اثرات مخاطره‌آمیز خود را تنها در زنان ایجاد کند و بازسازی اپی‌ژنتیک در نورون‌ها ممکن است میانجی مهمی برای این خطر باشند.»

وقتی از دکتر سانچو در باب اهمیت این مطالعه سؤال شد، گفت:

«برای توسعه‌ی درمان‌های مؤثر و تغییردهنده‌ی زندگی، به تلاشی هماهنگ و جهانی نیاز است؛ اما اکتشافات ژنتیکی‌ای ازین دست نیز در مسیر درست قرار دارند. هر چه دانش‌مان از ژن‌های خطر و چگونگی تأثیرشان بر ابتلا به آلزایمر بیشتر باشد، به رویکردهای درمانی جدید برای این بیماری نزدیک‌تر می‌شویم.»

دکتر جنیفر برامن، دانشمند تحقیقاتی ارشد در مرکز بهداشت پراویدنس سنت‌جان، که او هم در این مطالعه شرکت نداشته، این نظرات را تأیید کرد و گفت:

«تحقیقات آینده ممکن است نشان دهند که واریانت‌های MGMT تشخیص داده‌ شده توسط این کار، به‌طور بالقوه منجر به شناسایی اهداف دارویی جدید می‌شوند...»

او ادامه داد:

«سبک زندگی افراد و عاداتی نظیر پیاده‌روی، ورزش‌های منظم هوازی و داشتن یک رژیم غذایی سالم و سرشار از محصولات تازه، تأثیر فراوانی در افزایش قدرت شناخت افراد دارند. با بالارفتن سن زنان و از دست‌دادن محافظ مغزی (استروژن) مراقبت از سلامتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.»

«مغز از بدن جدا نیست و سلامت جسمانی همان سلامت مغز است، بنابراین بر توانایی‌های شناختی تأثیر می‌گذارد.»