پول جام جهانی به جیب قطر می‌رود یا فیفا؟

طبق گزارش‌ها، کشور قطر در طول ۱۲ سال از زمانی که حق میزبانی جام‌جهانی مردان را به دست آورده، ۳۰۰ میلیارد دلار هزینه کرده است. و تنها انتظاری که دارد این است که این مسابقات ۱۷ میلیارد دلار را به خزانه‌اش بازگرداند.

بخش اعظم این هزینه‌ها صرف تهیه زیرساخت‌ها شده است؛ از جمله یک سیستم متروی جدید که برای پذیرایی از ۱.۵ میلیون بازدیدکننده ساخته شده... بازدیدکنندگانی که انتظار می‌رود در بزرگ‌ترین مهمانی فوتبال حضور به هم رسانند.

سازمان‌دهندگان مصرانه بر این باورند که تمام ساخت‌و‎سازها، حتی پس از به ثمر‌نشستن گل‌های نهایی به یک هدف کمک می‌کند.

آنها نباید امید خود را از دست بدهند. چون از بُعد سرمایه‌گذاری، رویدادهای بزرگ ورزشی هیچ‌گاه آن‌طور که باید، عملکرد خوبی نداشته‌اند (نمودار را ببینید).

به گفته محققان دانشگاه لوزان، مابین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۲۰۱۸، ۳۱ رویداد از ۳۶ رویداد بزرگ (مثل جام‌جهانی یا بازی‌های المپیک تابستانی و زمستانی) متحمل ضررهای هنگفت شدند.

از میان ۱۴ جام‌جهانی که این گروه مورد تحلیل قرارشان دادند، تا به امروز تنها یک جام سودآور بوده است: روسیه در سال ۲۰۱۸، به میزان ۲۳۵ میلیون دلار عایدی مازاد داشت؛ که عامل آن هم معامله بزرگی بود که برای حق پخش منعقد شد.

و در حالت کلی، این مسابقات تنها ۴.۶ درصد بازگشت سرمایه داشته است. (داده‌های مربوط به جام‌جهانی مکزیک در سال ۱۹۸۶ ناقص است... اما احتمالاً آنجا نیز کسری وجود داشته).

تقریباً تمام هزینه‌های اصلی بر دوش کشور میزبان است. و فیفا، نهاد حاکم بر ورزش، تنها هزینه‌های عملیاتی را پوشش می‌دهد. اما عمده درآمد حاصله، نصیب همان فیفا می‌شود: فروش بلیت، حمایت مالی و حق پخش به خزانه فیفا ورود می‌کند... مثلاً عایدی فیفا در مورد آخرین جام‌جهانی، ۵.۴ میلیارد دلار بود که بخشی از آن به تیم‌های ملی انتقال یافت.

داده‌های لوزان تنها هزینه‌های مربوط به مکان‌های برگزاری، نظیر ساخت استادیوم، هزینه تدارکات و هزینه‌های کارکنان را در بر می‌گیرد. و ارزش‌های پروژه‌های غیرمستقیمی نظیر زیرساخت‌های متروی قطر و هتل‌های جدید نادیده گرفته می‌شوند.

حال آنکه برخی از پروژه‌های زیربنایی، اقتصادها را در درازمدت نیز مولدتر می‌کنند. اما بسیاری از استادیوم‌های پرهزینه، در نهایت بلااستفاده می‌شوند و این رویداد به ندرت جرقه‌ای برای توسعه در مناطق پیرامونی ایجاد می‌کند.

ساکنان کشورهای میزبان حالا مزایای دولت خود در صرف میلیاردها دلار برای رویدادهای ورزشی بزرگ را زیر سؤال می‌برند. و نتیجه همین می‌شود که کشورهای کمتری داوطلب میزبانیِ رویدادهای بزرگ ورزشی می‌شوند.

در سال ۲۰۱۶، هفت کشور برای میزبانی بازی‌های المپیک تابستانی کاندید شدند. اما در سال ۲۰۲۴ تنها دو پیشنهاد قطعی وجود داشت.

این هزینه‌های هنگفت برای دنیای ورزش تازگی دارند. جام‌جهانی ۱۹۶۶، با حضور ۱۶ تیم، حدوداً ۲۰۰ هزار دلار برای هر فوتبالیست هزینه داشت (به نرخ ۲۰۱۸). در سال ۲۰۱۸ این رقم به ۷ میلیون دلار افزایش پیدا کرد.

مبنای تخمین این هزینه‌ها، ساخت استادیوم‌های بیشتر برای هر تورنمنت بوده است. در قطر ۷ استادیوم از ۸ استادیوم از نو ساخته شده‌اند. اما به عنوان مثال انگلستان در سال ۱۹۶۶ هیچ ورزشگاهی نساخت.

قطر، جدای از اقتصاد در تلاش است تا اعتباری را که یک کشور میزبان می‌تواند کسب کند، حفظ نماید. براساس یک تحلیل، در رسانه‌های بریتانیا، دو‌سوم اهمیت، به نحوه و کیفیت پوشش خبری پیش از جام‌جهانی مربوط می‌شده است.

همچنین که ممکن است هواداران چندان استقبالی از ممنوعیت ناگهانیِ مصرف الکل در استادیوم‌ها نکرده باشند...

به طور کل باید گفت که مثل تمام مهمانی‌ها، در اینجا نیز میزبانی، تنها فاکتوری نیست که باید مورد توجه قرار گیرد.