پشت پرده گرانی اشتراک نماوا و فیلیمو چیست؟

«آیا کسی احساس مسئولیت می‌کند این مساله را بررسی کند که آیا تولید مجموعه‌هایی مانند دراکولا، خرج و برج فیلیمو را چنان بالا می‌برد که اشتراک را دو برابر کند؟ آیا ساترا در حال تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر است؟»

این توییت حسام الدین آشنا، مشاور رییس جمهور است. توییتی که در لفافه نسبت به پشت پرده افزایش هزینه اشتراک سرویس‌های « نماوا» و «فیلیمو» گرا می‌دهد! اما، چه اجباری به خرید این اشتراک‌ها وجود دارد؟

اجبار آگاهانه مخاطب به کوچ

نوروز ۱۴۰۰ جعبه جادویی تقریبا خالی بود. مانند چند سال گذشته، تکرار کلیشه‌های همیشگی آن هم بدون خلاقیت، باعث ریزش بیش از گذشته مخاطبان تلویزیونی شد به طوری که حتی مردم، مجموعه‌های نمایشی تلویزیون را نیز دنبال نکردند. ضمن اینکه برنامه‌های سیما از صبح تا حدود ساعت ۱۵، هیچ چیز خاصی جز تکرار برنامه‌های شب قبل و برخی برنامه‌های کلیشه‌ای هر ساله نداشت و این به خودی خود، مخاطبان بسیاری را روانه رسانه‌های تصویری دیگر کرد. به بیان دیگر، نوروز امسال نشان داد که صدا و سیما کاملا در برابر سرویس‌های اشتراک ویدیو چون «نماوا» و «فیلیمو» رقابت محتوایی را واگذار کرده است. نه از «پایتخت» در فرم گذشته خبری بود نه از «کلاه‌قرمزی». احتمالا تنها سریال پربیننده صدا و سیما سریال جنجالی «گاندو٢» بود. در مقابل، سرویس‌های اشتراک ویدیو توانستند نفوذ خود را در زنجیره تامین تولید و پخش فیلم و سریال ایرانی گسترش دهند و توجه چهره‌های شاخص را هم به سمت خود جلب کنند. از طرفی دیگر مانند سابق نسخه رایگان سریال‌ها و برنامه‌های پخش شده در «فیلیمو» و «نماوا» به راحتی در دسترس نیست و همین امر در کنار نمره پایین صدا و سیما در برنامه‌سازی، مخاطبان را ناچار به خرید اشتراک سرویس‌ها کرده است. سرویس‌هایی که با آگاهی از این اجبار، هزینه اشتراک خود را چند برابر کرده‌اند.

عملکرد مالی غیرشفاف

افزایش ناگهانی تعرفه اشتراک پلتفرم‌های «فیلیمو» و «نماوا» در حالی است که در ایام عید نوروز، تماشای فیلم و سریال از طریق پلتفرم‌های اینترنتی نمایش خانگی (vod) به یکی از سرگرمی‌های کاربران تبدیل شده و بارها نیز مسئولان کاربران را به سمت استفاده از پلتفرم‌های ایرانی و جایگزینی آن‌ها با شبکه‌های خارجی دعوت کرده‌اند. با این حال آن چه که سبب اعتراض کاربران شده این است که هیچ نظارتی بر عملکرد این پلتفرم‌ها با وجود حمایت‌های مختلف، صورت نمی‌گیرد و هیچ‌گونه شفافیتی در عملکرد آن‌ها دیده نمی‌شود. به همین دلیل مصرف کننده برای احقاق حق خود دستش به جایی بند نیست!

گرانی بی‌حکمت دو پلتفرم!

هم اکنون حق اشتراک یک ماهه در پلتفرم «فیلیمو» که در ابتدای سال ۹۹ حدود ۳۵ هزار تومان بود به ۹۹ هزار تومان رسیده و اشتراک ۳ ماهه این پلتفرم ۲۹۷ هزار تومان و ۶ ماهه آن ۵۹۴ هزار تومان است.

از طرفی هزینه همین اشتراک، در پایان سال ۹۸، صد و ده هزار تومان بود. یعنی «فیلیمو» در عرض یک سال، ۲۷۷ درصد خدماتش را گران‌تر کرده. از سوی دیگر بر اساس همین گرانی سرسام‌آور، درآمد «فیلیمو» در سال ۱۴۰۰ دست کم هزار و پنجاه میلیارد تومان خواهد بود. این پیش‌بینی، کمینه درآمد «فیلیمو» است چون درآمد آگهی‌ها به آن افزوده نشده و بر این فرض‌ها استوار است که تعداد مشترکان «فیلیمو»، هزینه مصرف اینترنت و میزان تماشای «فیلیمو» توسط هر کاربر افزایش نخواهد یافت! البته این پلتفرم، پس از گسترده شدن اعتراضات کاربران، به طور موقت برای اشتراک‌های خود تخفیف ٣۰ درصدی گذاشته است، تخفیفی که پیشتر نیز طی مقاطع کوتاه اعمال کرده بود.

در همین حال اشتراک «نماوا» برای این مدت زمان‌ها ۵۹، ۱۴۹ و ۲۵۹ هزار تومان تعیین شده است. با این وجود هر کاربر برای عضویت در این پلتفرم‌ها باید ۹ درصد مالیات ارزش‌افزوده را نیز به حق‌اشتراک اضافه کند. به دلیل نبود نظارت مستقیم بر عملکرد این پلتفرم‌ها، متضرر اصلی مردمی هستند که مجبورند با تعرفه زیاد، هزینه‌های اشتراک ماهانه و نیز هزینه اینترنت را بپردازند و یا از استفاده از این سرویس‌ها، انصراف دهند. در مقابل نیز نمی‌توانند به هیچ‌یک از نهادهای مربوطه در زمینه تعرفه و کیفیت خدمات شکایتی داشته باشند.

اعتراض به افزایش هزینه اشتراک نماوا و فیلیمو

افزایش هزینه اشتراک « نماوا» و «فیلیمو» صدای اعتراض بسیاری از کاربران را در آورده است؛ آن هم در شرایطی که این پلتفرم‌ها از دید بخشی از افکار عمومی متهم هستند که باعث مسدودسازی سایت‌های دانلود فیلم و سریال شده‌اند. موضوع ایجاد انحصار VODهای ایرانی و دخالت آن ها در مسدودسازی سایت‌های دانلود فیلم و سریال چند بار خبرساز شده است؛ یکی از پر سر و صداترین آن ها در سال ۱۳۹۸ بود که این سایت‌ها یکی یکی مسدود شدند. هر چند « نماوا» و «فیلیمو» در همان زمان دخالت خود را در این موضوع انکار کرده و بسته شدن سایت‌ها را به اعمال نظر دادستانی مرتبط دانسته بودند. با این حال بر کسی پوشیده نیست که دو پلتفرم «فیلیمو» و «نماوا» با حذف رقبا و انحصارگرایی در حوزه پخش فیلم و سریال موفق به کسب چنین جایگاهی در میان مخاطبان شده‌اند و هم اکنون که مخاطب بسیاری جذب کرده‌اند بدون در نظر گرفتن حقوق مصرف کننده، نرخ خود را چندین برابر کرده‌اند. از طرفی بخش اعظمی از محتوای قابل ارائه در این پلتفرم‌ها صرفاً محتوای ویدئویی خارجی دوبله شده است که نسخه دوبله بدون سانسور همه آن ها در سایت‌های مشابه قابل دسترس است.

نقش دوگانه دولت

به نظر می‌رسد دولت در مواجهه سرویس‌های اشتراک ویدیو و صدا و سیما نقش دوگانه‌ای را بازی می‌کند. در حالی که در روزهای پایانی سال مدیران وزارت ارتباطات بارها نسبت به تغییرات در بودجه امسال و اختصاص منابع درآمدی به صدا و سیما و ساترا برای نظارت بر اینترنت انتقاد کرده بودند حالا مشاور رییس جمهور - ولو در چارچوب یک توییت سیاسی - عملا نقش ساترا را در حد تنظیم گری تعرفه این سرویس‌ها هم بالا برده است. ساترا با این پاسخ زودهنگام نشان داده که نمی‌خواهد در تعرفه‌گذاری این سرویس‌ها دخالتی داشته باشد اما در صورتی که منابع درآمدی این سرویس ها - مثل درآمد از ترافیک که این سرویس‌ها از اپراتورها دریافت می‌کنند - کاهش پیدا کند اتفاقا این سرویس‌ها را به اجبار به سمت افزایش تعرفه مجدد خواهد برد. این چیزی نیست که مشترکان «فیلیمو» و « نماوا» را خوشحال کند اما قطعا برای رقبای آن ها که در ماه‌های اخیر شاهد رشد سرویس‌های پخش ویدیوی خصوصی بوده‌اند، خبر خوبی است. از طرف دیگر به نظر می رسد سازمان صدا و سیما پس از به انحصار درآوردن VODها ( فیلیمو و نماوا) ، در تلاش است کمبود مخاطب خود را از طریق سریال ها و برنامه های شبکه نمایش خانگی که در این پلتفرم ها منتشر می شود جبران کند . به بیان دیگر این یک چرخه است که یک سر آن به جیب مردم و سر دیگر آن به قلک صدا و سیما متصل است!