دخل و خرج موسیقی در آینه آمار

«٧۰ درصد از مردم ایران به موسیقی گوش می‌دهند»؛ این تازه ترین اظهار نظر رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی است که به استناد نتایج پیمایش اخیری که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام‌شده اعلام کرده است. پس از چند روز ، محسن رجب‌پور، تهیه‌کننده موسیقی نیز درمصاحبه ای با خبرگزاری تسنیم اظهار کرد که «در سال‌های ٩۵ و ٩۶، بیش از ٧۵ درصد موسیقی که مردم در طول سال می‌شنیدند، آثاری بوده که دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است. اما درحال حاضر این آمار به کمتر از ٢٣ درصد رسیده است»؛ اظهارنظری که در گام اول این سوال را در ذهن مخاطب به وجود می آورد که اساسا ساختار و سازوکاری برای سنجش میزان و تنوع مصرف موسیقی کشور متصور است یا خیر؟ و اینکه اصلا آماری توسط سازمان‌های متولی تهیه شده که بخواهد مبنای دسته‌بندی‌ها یا تقسیم‌بندی‌های این‌چنینی قرار بگیرد؟! اگر فرض کنیم که آمار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به واقعیت نزدیک است ، باید بگوییم که ۶۰ میلیون نفر از جمعیت ایران حتما ساعتی در شبانه روز را به موسیقی گوش می دهند. خوشحالی اندکی از استحصال نتایج این پیمایش حاصل‌شده است که نشان می‌دهد هرچند نکوهش و تقبیح موسیقی بسیار فراتر از ترویج آن بوده است اما موسیقی ریشه در دل‌وجان مردمان ما دارد و هیچ جایگزینی برای آن نیست.

احوالات موسیقیِ ٩٩ در یک نگاه کلی

در آینه آمارهای رسمی منتشر شده، سال ٩٩ چه از لحاظ تعداد کنسرت های مجوز گرفته و چه از لحاظ تعداد آلبوم های منتشر شده نسبت به سال گذشته روندی نزولی را طی کرد که به دلیل شیوع کرونا و رکود ناشی از آن امری طبیعی بود.

طبق آخرین به روزرسانیِ سایت دفتر موسیقی وزارت ارشاد در نه ماه پایانی سال جاری ۱٧ مجوز اجرای صحنه ای منتشر شده که همه آن ها نیز آنلاین بودند. این رقم در سال گذشته ۴٣۵ اجرا بود. همچنین امسال ۱٣۶ نماهنگ تصویری منتشر شده است. تعداد مجوز های صادر شده برای نماهنگ تصویری در همین محدوده زمانی در سال ٩٨، ۱۶۶ نماهنگ بود. طبق آمار دفتر موسیقی از ابتدای سال جاری تا این لحظه برای ۱۵٩ آلبوم صوتی مجوز صادر شده است، این آمار در سال گذشته ٢۵٩ مجوز بود. همچنین در نه ماهه ابتدایی سال جاری، ۱۶٩۶ مجوز برای تک آهنگ صادر شد که این تعداد در سال گذشته ٢ هزار و ۱٢۵ تک آهنگ بود. همچنین طبق آخرین آمار در موسیقی سنتی ۴۸ آلبوم و ۹۱ تک آهنگ، در موسیقی پاپ ۴۶ آلبوم و۱۲۱۲ تک آهنگ، در موسیقی کلاسیک ۱۴ آلبوم و ۳۹ تک آهنگ، در موسیقی نواحی ۱۰ آلبوم و ۵۳ تک آهنگ، در بخش تلفیقی ۳۹ آلبوم و ۲۹۲ تک آهنگ و در موسیقی کودک ۲ آلبوم و ۸ تک آهنگ مجوز انتشار را دریافت کرده‌اند که نشان می‌دهد با وجود فراوانی تک آهنگ‌ها در موسیقی پاپ، موسیقی سنتی از ساز و کار منسجمی برای انتشار آلبوم‌ها برخوردار بوده است.

سبک های مورد اقبال عمومی

همچنین طبق این آمار، در اولویت اول ۴۶.٢ درصد مخاطبان موسیقی گفته‌اند که بیشتر به موسیقی سنتی گوش می‌دهند. ٣٧.۱ درصد پاپ ایرانی،٩.۶ درصد راک و رپ ایرانی و در مراحل بعدی به ترتیب به موسیقی کلاسیک خارجی پاپ، راک و رپ خارجی گوش می‌دهند. در اولویت دوم انتخاب این نمونه آماری، پاپ ایرانی پرطرفدارترین نوع موسیقی است. در میان مخاطبان موسیقی، موسیقی پاپ ایرانی با ٢۴.٢ درصد و موسیقی محلی با ٣٣.٧ درصد بالاترین شنونده را دارند. پس از آن ها به ترتیب موسیقی راک و رپ ایرانی با ۱٢.٧ درصد، پاپ خارجی با ۵.۱ درصد، کلاسیک خارجی با ٣.٨ درصد، رپ خارجی با ٢.٢ درصد و سنتی ایرانی با ۰.٧ شنونده قرار دارند. مخاطبان موسیقی از نظر ویژگی‌های فردی و پایگاهی با یکدیگر مقایسه شده‌اند. با افزایش سن، گوش دادن به موسیقی سنتی محلی و نواهای مذهبی افزایش و گوش دادن به موسیقی پاپ، راک و رپ ایرانی، کلاسیک، پاپ، راک و رپ خارجی کاهش می‌یابد. حال باید دید در آماری که برای ٣ ماهه پایانی سال ٩٩ صادر می شود، چطور می توان از وضعیت موسیقی ایران در سالی که گذشت نتیجه گیری کرد؛ آماری که شاید دیر اما در نهایت می تواند کارنامه موسیقی را در سال ٩٩ ببندد. هم‌چنین باید گفت فارغ از اینکه کفه ترازوی موسیقی به نفع مجاز یا غیرمجاز است مساله اصلی این است که در سال‌های اخیر و به دلایل بیشتر اقتصادی، منفعت‌طلبی تهیه‌کنندگان و همین‌طور نداشتن یک سیاست مشخص از سوی ارشاد و معیارهای متناقض، سلیقه موسیقی مخاطبان در نهایت کدام سبک موسیقی را بیشتر انتخاب کرده و آمار مربوط به آن را صعودی می کند.