تصمیم اوپک برای کاهش تولید؛ دست‌ بسته بایدن در مقابل سعودی‌ها

اقدام روز چهارشنبه اوپک برای کاهش تولید نفت، شدیداً از تلاش رئیس‌جمهور بایدن برای جلوگیری از افزایش بهای نفت، آن هم در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کاسته است.

بایدن در تلاش بود درآمد نفتی روسیه را کاهش دهد. سوای آنکه این اتفاق، نشان از شکست دیپلماسی او در تابستان در مصاف با ولیعهد عربستان‌سعودی هم بود.

تصمیم اوپک و دیگر متحدان تولیدکننده نفت، هم در به لحاظ ظاهری و هم در ماهیت، تأکیدی بر چالش‌هایی بوده که ایالات‌متحده در مدیریت سیاست خارجی و اقتصادی خود با آنها مواجه است؛ آن هم درست در زمانی که اقتصاد جهانی در خطر رکود است و سیاست انرژی به عنوان یکی از اجزای اصلی درگیری در اوکراین رخ نموده است.

در نشست مزبور که در وین برگزار شد، معاون نخست‌وزیر روسیه نیز (که تحت تحریم‌های امریکاست) حضور داشت. این نشست، پس از تلاش دیپلماتیک هماهنگ و در عین‌حال ناموفق واشنگتن برای کاهش تولید نفت رخ داد... سیگنالی که فاش می‌کرد نفوذ بایدن بر متحدانش در خلیج‌فارس بسیار کمتر از آن‌چیزی بوده که به آن امید بسته بود.

این گردهمایی بار دیگر نشان داد که حتی در دورانی که نفت باید از اهمیت خویش به عنوان منبع انرژی بکاهد، اوپک‌پلاس کماکان در راستای منافع خویش گام برمی‌دارد...

...در این مقال به اثبات رسیده که برای اعضای آن، حفظ قیمت هر بشکه نفت، بسیار مهم‌تر از واداشتن روسیه به پرداخت هزینه برای حمله به اوکراین است.

در نشست کارتل انرژی اوپک‌پلاس، به رهبری عربستان‌سعودی و روسیه، مجموعه‌ای از مسائل خارجی و اقتصادی مطرح شد... مسائلی که همه‌چیز را از سیاست داخلی ایالات‌متحده گرفته تا جنگ در اوکراین تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

کاخ‌سفید مدت‌ها به دنبال جلوگیری از کاهش دو میلیون بشکه در روز بود. ضمن آنکه بایدن از برخی از نزدیک‌ترین متحدان خویش (که از عربستان سعودی آغاز شد و دیدار با محمد بن‌سلمان) دیدار به عمل آورد.

مقامات آن زمان گفتند که بایدن با هدف رسیدگی به دغدغه‌های امنیت ملی (و البته بیشتر با هدف افزایش عرضه نفت) ریسک انجام این کار را پذیرفته است... یعنی خصوصاً دیدار و گفتگو با محمد بن‌سلمان که سی‌آی‌ای ترور جمال خاشقچی در سال ۲۰۱۸ را صراحتاً به او نسبت داده بود. بن‌سلمان کسی بود که بایدن در طول مبارزات انتخاباتی‌اش، او را «مطرود» اطلاق کرده بود.

دستاورد ابتدایی این سفر آن بود که عربستان‌سعودی تولید خود را حدوداً ۷۵۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد و امارات متحده عربی نیز با ۵۰۰ هزار بشکه مازاد، ازین روند پیروی کند...

...تصمیمی که باعث پایین‌آمدن قیمت گاز می‌شد و از توانایی ولادیمیر پوتین در جنگ با اوکراین (که بسیار بیشتر از انتظارات بایدن به طول انجامیده بود و تلفاتش هم زیاد بود) می‌کاست.

اما این افزایش تولید، روندی زودگذر داشت. در حالی که عربستان‌سعودی در ماه‌های جولای و آگوست تولیدات خود را به میزان قابل توجهی افزایش داد، اما از وعده‌ای که مبنی برای حفظ این سطوح در باقیمانده سال ۲۰۲۲ داده بود، عقب‌نشینی کرد.

رهبران آن و سایر اعضای اوپک نگران بودند که وحشت رکود جهانی، قیمت‌ها را از ۱۲۰ دلار در هر بشکه در تابستان، به زیر ۸۰ دلار سوق بدهد. دلیل ترس‌شان هم اینکه قیمت‌های زیر این سطح، باعث کاهش بودجه‌ها شده و ثبات اجتماعی را به مخاطره بیندازد... بنابراین سعودی‌ها دریافتند که باید کاری کرد.

کاهش تولیدِ اعلام‌شده در روز چهارشنبه، تولید روزانه جهانی را به میزان ۲ درصد کاهش می‌دهد... هرچند که این کاهش به ظن عده‌ای خیالی است؛ چون اعضای اوپک پیش ازین هم اهداف خود را به طور کامل محقق نمی‌کردند.

اما تخمین کارشناسان این است که تأثیر این موضوع بر قیمت‌ها شاید ازین هم بیشتر باشد؛ یعنی مقداری بالاتر از ۱۵ تا ۳۰ سنت در هر گالن در پمپ.

و برای بایدن که در کمتر از یک‌ماه دیگر با انتخابات میان‌دوره‌ای مواجه است، این بدترین زمان‌بندی ممکن است.

ایران یکی دیگر از اعضای این گروه است که در ماه‌های اخیر به روسیه نزدیک‌تر شده و حتی جهت پیگیری جنگ در اوکراین به این کشور پهپاد فروخته است.

در میان شرکت‌کنندگان این کنفرانس، الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه نیز (که به دلیل مشارکت در تجاوز روسیه به اوکراین تحت تحریم‌های امریکاست) حضور داشت.

آقای نواک نقش اصلی را در همکاری با سایر کشورهای تولیدکننده نفت ایفا می‌کند... و به دنبال راه‌های فرار از محدودیت‌هایی است که امریکا برای صادرات روسیه قائل می‌شود.

او در کنفرانس خبری پس از دیدار در وین، به نحو آشکاری غیبت داشت.

تلاش‌هایی که در راستای کاهش قیمت نفت روسیه صورت می‌گیرد، حالا در معرض خطر قرار دارد. تصمیم اوپک‌پلاس به روسیه کمک می‌کند تا قیمت‌های بالاتری را به کشورهایی نظیر چین پیشنهاد بدهد.

در اصل، کاهش تولید، به افزایش درآمد تمامی اعضای اوپک‌پلاس خواهد انجامید... که روسیه و ایران نیز جزءشان هستند.

در بیانیه‌ای از جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، و برایان دیز، رئیس شورای اقتصاد ملی، کاخ سفید گفت که با تداوم تأثیرات منفی تهاجم روسیه به اوکراین، آقای بایدن «از تصمیم کوته‌فکرانه اوپک‌پلاس جهت کاهش سهمیه تولید ناامید شده است...»

آنها گفتند که «بایدن در باب روش‌های کاهش کنترل‌گریِ اوپک‌پلاس بر قیمت انرژی، با کنگره مشورت خواهد کرد.»

سعودیان به نوبه خود عذرخواهی نکردند. و شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر نفت عربستان‌سعودی، در باب تلاش برای تقویت قیمت‌ها به خبرنگاران گفت: «ترجیح ما اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه است تا تأسف‌خوردن.»

خشم و حیرتی آشکار کاخ‌سفید را فرا گرفت. روز سه‌شنبه، کارین ژان پیر، سخنگوی مطبوعاتی، رو به خبرنگاران گفت: «ما به دنبال بسترهای نفتی جدیدی» ورای آنچه پیش‌تر آقای بایدن از ذخایر استراتژیک نفت کشور اعلام کرده است، نیستیم.

صبح روز چهارشنبه، در فاصله کمتر از ۲۴ ساعت، و با نزدیک‌شدن به کاهش تولید اوپک، یک بیانیه کاخ‌سفید گفت: «رئیس‌جمهور، در راستای حفاظت از مصرف‌کنندگان امریکایی و ارتقاء امنیت انرژی، به هدایت عرضه‌های جدید نفتی ادامه خواهد داد.»

خانم ژان پیر روز چهارشنبه گفت: «پر‌واضح است که اوپک‌پلاس با اعلام امروز با روسیه همسو خواهد شد.»

ناراحتی بایدن در طول این سفر آشکار بود. او در دیدار با محمد بن‌سلمان هیچ نامی از مخالف و ستون‌نویس سابق واشنگتن‌پست نبرده بود؛ ضمن آنکه در پاسخ به کسی که پرسیده بود آیا بایدن با این کار خود را مدیون خانواده خاشقچی نکرده است؟! سکوت اختیار کرد.

(البته بایدن بعداً در دیدار خصوصی با خبرنگار این قتل را «وحشیانه» توصیف کرده و گفته بود نظرات خود را در این زمینه به طور خصوصی با شاهزاده در میان گذاشته است.)

آن زمان مقامات گفتند که پیشرفت زیادی در پایان‌دادن به جنگ یمن داشته‌اند (نقش سعودی‌ها در محاکمه آنها را نمی‌توان نادیده گرفت) و به تدریج به سمت به رسمیت‌شناختن اسرائیل از جانب عربستان پیش رفته‌اند.

با این حال، تصمیم عربستان برای حمایت از کاهش تولید نفت اوپک و متحدانش، و نادیده‌گرفتن فشارهای ایالات‌متحده، گام دیگری در فاصله‌گرفتن استراتژیکِ این دو شریک تاریخی بود.

شاید درسی که از تجربه تلخ بایدن می‌توان گرفت، این باشد که روزهایی که گذشت رؤسای جمهور امریکا را در موقعیتی قرار داده که از متحدان سعودی‌شان درخواست لطف کرده و انتظار داشته باشند صرفاً به نفع روابط دو‌جانبه وارد عمل شوند... البته با جلب اطمینان آنها از اینکه امریکا به تعهد دائمی خود به حفاظت از عربستان در برابر حملات خارجی کاملاً پایبند است.

شاهزاده محمد عمداً از واشنگتن فاصله گرفته و روابط بین‌المللی گسترده‌تری را با ممالکی دیگری نظیر چین و روسیه آغاز کرده است. همچنین که به صراحت اعلام کرده که عربستان‌سعودی خود را شریک مادون امریکا نمی‌داند و مایل است از هر خواسته‌ای که خلاف منافع‌اش باشد، چشم‌پوشی کند.

لازم به ذکر است که این دینامیک از زمان آغاز دولت بایدن، خود را در تعاملات میان ولیعهد و بایدن نشان داده است؛ اما هیچ‌گاه به وضوح ماه‌های اخیر [یعنی زمانی که بایدن و دستیارانش استدلال کردند که زمان تنظیم مجدد روابط فرا رسیده] نبوده است.

و توافق ظاهری عربستان برای افزایش تولید نفت و کاهش قیمت‌های جهانی، اقدامی در جبران آن بود.

کاهش روز چهارشنبه نشان داد که این تعهد کوتاه‌مدت بوده و دلیلش هم شاید این که سعودی‌ها، مزایای کمک به ایالات‌متحده را پس از سفر بایدن، برای تداوم الطاف خویش کافی ندیده‌اند.

برخی تحلیل‌گران سیاست خلیج‌فارس، این اقدام را ضربه مستقیمی به آقای بایدن توصیف کردند.

سینزیا بیانکو، پژوهشگر خلیج‌فارس در شورای اروپا گفت: «این تصمیمی قطعاً سیاسی بوده و ربطی به پول ندارد.»

او گفت که سعودی‌ها از آنچه پس از سفر بایدن به عربستان‌سعودی دریافت کردند، ناامید شده‌اند. و بنابراین «هر زمانی که عقب‌نشینی و معکوس‌سازی استراتژی را لازم می‌دانستند، آن را انجام دادند.»

تحلیل‌گران سعودی این توصیف را رد کرده و اظهارات مقامات کشورهای اوپک را (مبنی بر اینکه کاهش تولید صرفاً به دلایل فنی انجام شده است) تکرار می‌کنند.

علی شهابی، تحلیل‌گر عربستانی گفت: «این قطعاً نه یک اقدام خصمانه و ضدبایدن، بلکه راهکاری در جهت حفظ قیمت، آن هم در راستایی منطقی بوده است.»

آقای شهابی گفت که نفت انقدری برای اقتصاد عربستان و برنامه‌های شاهزاده محمد اساسی است که اطمینان از پرسودماندن این سرمایه، در وهله‌ی اول اولویت‌ها و نگرانی‌های او قرار دارد.

او گفت: «سعودی‌ها تنها تلاش می‌کنند حیات اقتصادی خود را حفظ کنند. و این شاهرگ حیاتی پادشاهی‌ست... همه‌چیز پادشاه به آن وابسته است.»

دیگر‌ناظران بازار نفت، کاهش‌های نفتی را انعکاسی از چگونگی تزلزل بازارهای جهانی نفت در سال‌های اخیر توصیف کرده‌اند... از جمله نکات مورد اشاره‌شان هم حمله روسیه به اوکراین بوده و آنچه به نظر رکود جهانی قریب‌الوقوع می‌رسید.

عربستان‌سعودی از حمله روسیه انتقاد نکرده است

این‌طور که به نظر می‌رسد تلاش کشورهای اروپایی برای کاهش واردات نفت و گاز روسیه، جهت مکیدن سرمایه از ماشین جنگی پوتین، بسیاری از آن نفت را به آسیا سرریز کرده و این در حالی‌ست که اروپاییان بازارهای دیگری را جستجو می‌کنند.

در بحبوحه آن آشفتگی‌ها، سعودی‌ها قصد دارند نشان دهند که نفت کماکان اهمیت داشته و می‌تواند موتور محرک بازار باشد.

کارن یانگ، محقق ارشد در مرکز سیاست انرژی در دانشگاه کلمبیا گفت:

«این یک حرکت قدرت از جانب عربستان است... این کشور سعی دارد اثبات کند که توانایی ایجاد این بازار را دارد.»