خبری که صبح امروز جلب‌توجه کرد، پاسخ سریعی بود که ایالات‌متحده به هدیه پهپادی ایران به روسیه داده بود؛ خبری با این عنوان:

«ایالات‌متحده سلاحی دارد که می‌تواند با پهپاد اهدایی ایران به روسیه مقابله کند.»

که مشروح آن در اینجا آمده است:

در حالی که ایران قصد دارد در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین، پهپادهای مسلح را به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اهدا کند، ایالات‌متحده در حال توسعه تکنیکی است که توان مقابله با این سلاح را دارد.

کاخ سفید روز دوشنبه اعلام کرد که معتقد است ایران «صدها» هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد)، و از جمله پهپادهایی مسلح را (برای استفاده در جنگ اوکراین) در اختیار روسیه قرار می‌دهد.

این اطلاعات تازه در حالی منتشر شدند که جنگ میان دو کشور اروپای شرقی، حدوداً چهار‎ماه و نیم است که به درازا کشیده. و البته زمان نشر اطلاعات نیز درست مصادف شده است با حوالی سفر برنامه‌ریزی شده رئیس‌جمهور جو بایدن، به اسرائیل و عربستان سعودی... سفری که انتظار می‌رود در آن بحث برنامه‌های هسته‌ای ایران نیز به میان کشیده شود.

به گزارش آسوشیتدپرس، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا به تازگی اعلام کرده که: «اطلاعات ما گویای آن است که دولت ایران در حال آماده‌سازی برای ارائه بیش از صدها پهپاد، و از جمله پهپادهایی با قابلیت حمل سلاح، آن هم در یک جدول زمانی فوری به روسیه است.»

سالیوان افزود که حمایت ایران گویای آن است که حملات روسیه به اوکراین به قیمت حفظ سلاح‌هایشان تمام شده است. ایالات‌متحده مدعی است در زرادخانه خود فناوری‌ای را توسعه داده است که می‌تواند این پهپادها را خنثی کند.

ایران به روسیه پهپاد و آموزش می‌دهد

ایران، قطعاً در سفر بایدن به خاورمیانه مورد بحث خواهد بود. افشاگری مبنی بر ارائه پهپادهای مسلح این کشور به روسیه، درست در هفته‌ای اتفاق افتاد که بایدن اعلام کرد قصد دارد نخستین سفر خود را به عنوان رئیس‌جمهور به این منطقه داشته باشد.

هدیه هواپیماهای بدون سر‎نشین ایران، این کشور را در تضاد با ایالات‌متحده‌ای قرار می‌دهد که به همراه سایر کشورهای غربی، در این نبرد، از اوکراین حمایت می‌کنند.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که توافق هسته‌ای ایران و سایر فعالیت‌های این کشور، موضوع اصلی بحث میان بایدن و رهبران خاور‎میانه در طول سفر او به این منطقه باشد... زیرا مذاکرات هسته‌ای با ایران کماکان در بن‌بست گرفتار است.

و در همین اثناء، پوتین نیز قرار هفته‌ی آینده، سفری به ایران داشته باشد.

یازدهم ژوئن بود که امریکا فاش کرد که ایران قرار است صدها پهپاد را به روسیه ارسال نمایند. کاخ سفید در این روز از برنامه تهران برای تأمین سخت‌افزار و آموزش نیروهای روسی پرده برداشت.

علی‌رغم ادعایی که امریکا برای مقابله با پهپادهای ایران در خبر اخیرش به آن اشاره کرده است، باور عمومی امریکا این است که: «پهپادهای ایرانی در دست مبارزان، به سلاحی قدرتمند تبدیل می‌شوند.»

پیشرفت های پهپادی جمهوری اسلامی ایران در چند دهه گذشته همواره چشم‌گیر بوده و پهپادهای ساخت ایران با توجه به بروز درگیری‌های منطقه‌ای به خوبی ارزش بالای خود را در زمینه‌های نظارت و شناسایی، هدف‌یابی و اجرای عملیات تهاجمی در میادین نبرد منطقه نشان داده اند.

توان پهپادی ایران طی سال‌های گذشته با تمرکز بر دو عنصر کمیت و کیفیت پرنده‌های بدون سرنشین با جهش قابل توجهی همراه بوده، و امروزه به قدرت پهپادی منطقه تبدیل شده و در بین کشور‌های صاحب فناوری ساخت پهپاد، جایگاه ویژه‌ای دارد.

بگذارید ابتدا نگاهی بیندازیم به تاریخ‌چه هواپیماهای بدون سرنشین ایران:

ایران از چه زمانی ساخت این هواپیماها را آغاز کرد؟

علاقه ایران به هواپیماهای بدون سرنشین و وسایل نقلیه به دوران جنگ ایران و عراق در اواسط دهه ۱۹۸۰ بر‎می‌گردد. ایرانیان حالا چندین دهه است که در تجارت هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) نیز فعالیت دارند.

دلایل زیادی برای علاقه وافر ایران به پهپاد وجود دارد. در جنگ ایران و عراق، نیروی هوایی نقش مهمی داشت، اما نرخ فرسایش برای هواپیماهای جنگی بالا بود.

پهپادها به ایران این امکان را می‌دهند که برخی از این نقش‌ها را با قابلیت تولید بسیار ارزان‌تر و بسیار آسان‌تر متقبل شود. هزینه و فناوری، دو بحثی بودند که به ایران اجازه طی‌کردن این مسیر را، آن هم با موفقیت، دادند.

به طور خلاصه، پهپادها در مقایسه با هواپیماهای جنگیِ سرنشین‌دار، میزان تلفات کمتری دارند. ضمن آنکه می‌توان پهپادها را در فاصله بسیار نزدیکی به نیروهای دشمن پرواز داد. و دست‌آخر هم اینکه اگر یک پهپاد سرنگون شود، تهران چیزی معادل یک هواپیمای کوچک «رادیو کنترل» از دست داده است.

در مورد خبر اخیر در مورد فروش پهپادهای ایران به روسیه:

دست‌یابی روسیه به پهپادهای ایران، معامله‌ای بسیار بزرگ است. تا اینجای درگیری روسیه و اوکراین، این اوکراین بوده که نقشی پیشرو را در استفاده از پهپادهای مسلح عهده‌دار شده است... و حالا باید گفت که تهران نیز تجربه قابل توجهی در مورد طراحی این جنگ‌افزارها و نحوه استفاده از آنها دارد.

پهپادهای مسلح ایرانی، به طرف روسی گزینه‌های جدیدی را برای انجام حملات، از جمله هدف گرفتن دارایی‌های باارزش‌تر در اعماق اوکراین، ارائه می‌دهند.

به علاوه ارائه هواپیماهای بدون سرنشین (از هر نوعی که باشد) از ایران به مسکو، بیانیه‌ای مهم از مقاصد سیاسی نیز هست.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، در گفتگو با خبرنگاران مدعی شده بود که «دولت ایران مطابق جدولی زمان‌بندی شده، در حال آماده‌سازی چندصد پهپاد [و از جمله پهپادهایی با قابلیت حمل سلاح] به روسیه است.»

البته جزئیات این جدول زمانی فاش نشد، اما سالیوان افزود که اطلاعات ایالات‌متحده گویای آن است که ایران در حال آماده شدن برای آموزش نیروهای روسی برای استفاده از این پهپادها نیز هست.

هر‎چند که پیشنهاد ارائه پهپادها، چه از نوع مسلح و چه هر نوع دیگری، از سوی مقامات ایرانی رد شده است. با این حال ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به خبرگزاری تسنیم اعلام کرده بود: سابقه همکاری ایران و روسیه در زمینه برخی فناوری‌های مدرن به پیش از جنگ اوکراین برمی‌گردد.

ضمن آنکه افزود هیچ پیشرفت خاصی در این زمینه صورت نگرفته است.

پس از اظهارات سالیوان، گمانه‌زنی‌هایی به وجود آمد دال بر اینکه روسیه می‌تواند پهپادهای مسلح ساخت ایران را در رده گسترده‌ای مثل تی‌بی‌۲ خریداری نماید؛ یعنی هواپیماهای بدون سرنشینی که قادر به حمل تسلیحات یک‌بار مصرف و همچنین سنسورهای هدف‌گیری بوده، و بعد از پایان مأموریت نیز می‌توانند به پایگاه‌های خود برگردند.

با این حال، اشاره به «چندصد پهپاد» شاید بیشتر اشاره به نوع کوچک‌تری از پهپاد داشته باشد؛ نوعی که به سبب مأموریت‌های یک‌طرفه‌اش بیشتر با عنوان «پهپاد انتحاری»، یا «پهپاد کامیکازه» شناخته شده است.

در خاورمیانه، نمونه‌های متعددی از پهپادهای انتحاری ساخت ایران وجود دارد. از جمله پهپادهایی که گروه‌های هم‌پیمان ایران با آن زیرساخت‌های نفتی در عربستان سعودی را هدف می‌گیرند.

این پهپادها در حملات پیچیده، خساراتِ بعضاً قابل توجهی به بار می‌آورند.

حملات ازین دست، که با ترکیب پهپادهای انتحاری و موشک‌های بالستیک یا کروز، اتفاق می‌افتند، دفاع را بسیار سخت می‌کنند. این پهپادها حتی اگر به تنهایی نیز استفاده شوند، توانایی‌هاشان ورای قدرت‌های یک نیروی دفاعی ساده است. و در مجموع اثر مخربی که بار می‌آورند، به هیچ وجه با هزینه نسبتاً اندک ساخت‌شان جور در‎نمی‌آید.

روسیه تا به این لحظه در درگیری‌های خویش، از پهپاد، در این سطح گسترده استفاده نکرده است. هر چند که چندین پهپاد خود را توسعه داده و بعضاً به صورت آزمایشی نیز در طول عملیات خود از آنها استفاده کرده است.

پهپادهای روسیه در جنگ اوکراین عمدتاً برای نظارت و شناسایی کاربرد داشته‌اند.

برای پیگیری حملات دور‎برد، استفاده از پهپادهای مسلح ایرانی، به مراتب ارزان‌تر از استفاده از موشک‌های کروز یا بالستیک تمام می‌شود.

به علاوه، ظرفیت روسیه برای تولید چنین تسلیحاتی، آن هم در شرایط تحریم، شبهه‌ناک است.

با وجودی که پهپادهای انتحاری ساخت ایران، فاقد برخی پیچیدگی‌ها و سطح مقطع متناسب با جدیدترین موشک‌های کروز روسیه هستند، اما برای انواع حملات دقیقی که زیر‎ساخت‌ها را هدف می‌گیرد، بسیار مناسب‌اند.

برد آنها نیز به این معناست که می‌شود ازشان علیه اهدافی در غرب اوکراین نیز استفاده کرد.

واقعیت این است که ایران این قدرت را دارد که به منبع کلیدی تسلیحاتی از انواع مختلف برای روسیه تبدیل شود؛ زیرا که روسیه کماکان از آثار مضاعف تحریم‌های سنگین و مسائل زنجیره تأمین جهانی در رنج است.

از سوی دیگر، استفاده آشکار نیروهای اوکراینی، از پهپادهای انتحاری، به مزیت دیگری از این نوع پهپاد اشاره دارد: اینکه می‌توان لااقل هویت عامل آن را پنهان نگه داشت. و این موضوع به ویژه برای اوکراین، از جذابیت بالایی برخوردار است... چون حملات هواپیماهای بدون سرنشین به اهداف اوکراینی را می‌توان به طور رسمی به نیروهای جدایی‌طلب طرفدار روسیه‌ای نسبت دارد که پیش‌تر در اوکراین بوده‌اند...

و این سطح قابل قبول از انکار، می‌تواند گزینه حمله به اهداف حساس‌تر را نیز امکان‌پذیر کند... حملاتی که منجر به محکومیت‌های گسترده بین‌المللی شده‌اند.

این احتمال نیز وجود دارد که روسیه بتواند از تخصص ایران برای پیگیری انواع حملات هواپیماهای بدون سرنشین، از جمله علیه اهداف دریایی (در صورت نیاز و چنان‌چه درگیری به دریای سیاه که از نظر استراتژیک حیاتی‌ست، کشیده شود)، استفاده کند.

تهران، تجربه زیادی در این زمینه دارد... زیرا که در گذشته از پهپادهای خود در دریا استفاده کرده است. حضور پهپادهای ایرانی در جنگ اتیوپی، نتیجه جنگ را واژگونه کرد. ضمن آنکه ایران از پهپادهای خود در بسیاری مناطق دیگر، نظیر جنگ یمن نیز بهره گرفته است.

پهپادهای ایرانی توازن نبرد در اتیوپی را تغییر داد

برای مثال، در آگوست سال گذشته، فرماندهی مرکزی ایالات‌متحده، جزئیات حمله مرگ‌بار هواپیمای بدون سر‎نشین را به یک نفت‌کش تحت پرچم لیبریا، تحت هدایت اسرائیل در سواحل عمان منتشر کرد.

سایر پهپادهای ایرانی، به طور خاص برای جستجو و نابودی پدافند هوایی ساخته شده‌اند... یعنی در همان نقشی که برای اولین‌بار توسط پهپاد هارپی (ساخت اسرائیل) ایفا شد.

و این بخش برای روسیه می‌تواند اهمیت ویژه‌ای داشته باشد... زیرا این کشور به دنبال تخریب بیشتر شبکه دفاع هوایی اوکراین است؛ به ویژه زمانی که انواع جدیدی از موشک‌های زمین به هوا، شروع به تهدید هواپیماهای روسی کرده‌اند.

تخریب پدافند هوایی اوکراین، از طریق هواپیماهای بدون سرنشینِ مجهز به ردیاب ضدتشعشع، می‌تواند در باز‎کردن حریم هوایی در بخش غربی این کشور، برای حملاتی که از سوی هواپیماهای سرنشین‌دار سنتی صورت می‌گیرد، مؤثر باشد.

با در نظر گرفتن تمام این موارد می‌توان فهمید که چرا دست‌یابی به پهپادهای مسلح ایرانی، به ویژه از نوع انتحاری‌شان (آن هم در این تعداد بالا)، انقدر برای روسیه جذاب است.

در واقع مطابق گزارش‌های ایران، تمایل روسیه به خرید پهپاد، یا شاید هم کسب مجوز تولیدشان، برمی‌گردد به سال ۲۰۱۹... یعنی لااقل یک سال پیش از لغو تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران.

سؤالی که ممکن است طرح شود این است که دستاورد تهران از چنین معامله‌ای با روسیه چیست؟

«قاعدتاً تأمین امنیت یک مشتری بسیار ارزشمند... مشتری و خریداری که حالا مشغول مبارزه در نبردی تمام‌عیار است. در عین حال که ایران بدین‌ترتیب سیگنالی قدرتمند از حمایتگری خود را به روسیه ارسال می‌کند...»

تهران قبلاً هم اعلام کرده که گسترش ناتو در شرق اروپا را عامل آغازین جنگ در اوکراین می‌داند.

مطابق داده‌های گردآمده از ردیاب هواپیما و تحلیل‌گر تصاویر ماهواره‌ای، در سه ماهه آغازین حمله به اوکراین، لااقل ۲۳ پرواز باری از جانب ایران به سوی مسکو اعزام شده‌اند.

اینکه این هواپیماها دقیقاً چه چیز را حمل می‌کردند، معلوم نیست. اما آنچه پیداست این است که همگی آنها در مسکو فرود آمده‌اند و توسط خطوط هواییِ از پیش شناخته‌شده‌ای که کارشان انتقال اسلحه به کشورهایی دیگر بود، به پرواز در‎می‌آمدند.

به خصوص معلوم شد که برخی از همان هواپیماها، بلافاصله پیش از ظاهر شدن هواپیماهای بدون سرنشین مهاجر‌۶ ساخت ایران در آن کشور، به سوی اتیوپی پرواز کرده‌اند.

امکان تحویل سلاح از راه دریا نیز وجود دارد. گزارشی که دیروز توسط رسانه نیمه‌رسمی مهر‎نیوز منتشر شد، گویای آن بود که خطوط کشتی‌رانی جمهوری اسلامی ایران، ۳۰۰ کانتینر ویژه‌ی کالاهای ناشناس را به روسیه ارسال می‌کند.

در همین بیانیه نیز اشاره شده است که در صورت افزایش تقاضا، امکان افزایش شمار کانتینرها نیز وجود دارد.

با این حال، تحویل سریع پهپادهای ایرانی به روس‌ها، می‌تواند ارزش بالایی داشته باشد. به طور کلی، مجموع پهپادهای ایرانی، شدیداً بر سیستم‌هایی متمرکزند که نظامیانِ سطوح پایین‌تر و حتی بازیگران غیر‎دولتی نیز امکان آموزش‌یافتن سریع را دارند.

ضمن آنکه این تسلیحات به حداقل لجستیک نیاز دارند... امری که می‌تواند موهبتی دیگر برای روسیه و مسائل لجستیکی پیرامون آن باشد.

گذشته از تمام این‌ها، زمان افشای این اطلاعات نیز قابل توجه است؛ آنها تنها دو روز پیش از آغاز سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده به خاور‎میانه نشر پیدا کردند.

سفری که شامل دیدارهایی از اسرائیل و عربستان سعودی، آن هم با هدف توسعه اتحادی نظامی با این کشورهاست... کشورهایی که هدف همگی‌شان مقابله با تهدید ایران است.

موضوع جالب توجه دیگری که می‌توان بهش پرداخت این واقعیت است که اسرائیلی که تا آن زمان خیلی از حمایت از اوکراین، مطمئن نبود، بلافاصله پس از اعلام ارسال پهپادهای ارسالی ایران به روسیه، از تحویل تجهیزات نظامی به کیف خبر داد.

بنابراین، ایران و روسیه، در ناتو و ایالات‌متحده، یک دشمن مشترک دارند.

در همین حال، انتظار می‌رود که هفته آینده ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به تهران سفر کند... جایی که احتمالاً قرار است فروش هواپیماهای بدون سرنشین، یا سایر پشتیبانی‌های نظامی در دستور کار قرار گیرند.

همچنین پوتین و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، قصد دارند با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در مورد جنگ روسیه و اوکراین گفتگو کنند.

روسیه اگر واقعاً به مقادیر زیادی از پهپادهای ایرانی دست یابد، می‌تواند تغییر قابل توجهی در جنگ با اوکراین پدید آورد؛ چون در آن صورت تهران نیز به عنوان یک بازیگر سیاسی بالقوه مهم، نقش‌آفرینیِ خود را در این نبرد آغاز کرده است.

و در عین حال اگر روسیه شروع به استقرار پهپادهای انتحاری ساخت ایران کند [اتفاقی که کاملاً ممکن نیز به نظر می‌رسد]، یک واقعیت بیشتر تقویت می‌شود: اینکه ما در حال ورود به عرصه‌ای جدید از جنگ هستیم... عرصه‌ای که در آن حملات، به طور روز‎افزونی با جنگ‌افزارهایی یک‌طرفه (یعنی همان پهپادهای انتحاری) در‎می‌گیرند.