آیا شکایات مردمی از «روبیکا»، «نماوا» و «فیلیمو» به نتیجه می‌رسد؟

«با شکایت دکتر دهنوی، بررسی تخلف روبیکا در محاسبه هزینه ترافیک بین‌الملل برای محتوای داخلی که ساترا پیش‌تر اعلام کرده بود در کمیسیون اصل۹۰ مجلس برگزار شد. جلسه با حضور رییس ساترا و رییس سازمان تنظیم مقررات وزارت ارتباطات برگزار شد و از این وزارتخانه به دلیل تعلل در جلوگیری از تضییع حقوق کاربران انتقاد شد. ‏از جمله این تخلفات می‌توان به «کسب مال نامشروع از جیب مردم» ، «انجام تبلیغات فریب‌دهنده»، «اعطای انحصاری امکانات به چند پلتفرم محدود»، «از بین بردن مزیت هزینه نیم‌بها برای محتوای داخلی»، «تاخیر 2 ساله وزارت ارتباطات برای جلوگیری از تخلف»، اشاره کرد. در پایان همین جلسه مقرر شد وزارت ارتباطات در مدت ۱۰ روز گزارش میزان تخلفات صورت گرفته و نحوه جبران خسارت به مردم را اعلام کند؛

این خلاصه‌ای از جلسه مجلس درباره تخلفات روبیکا است که معاون ساترا از حساب توییتری خود منتشر کرد، تخلفاتی که پیشتر بسیاری از رسانه ها از جمله «فراز» نسبت به آن هشدار داده بودند. جالب است ساترا که خود را متولی نظارت بر محتوای فضای مجازی می‌داند، سال گذشته و پس از حواشی آهنگ نوروزی ساسی مانکن، انتشار موزیک ویدیوی او را در پلتفرم‌های فارسی ممنوع اعلام کرد و بلافاصله اعلام کرد «روبیکا» که یکی از پلتفرم‌های پر مخاطب داخلی و فاقد مجوز از ساترا است را به دلیل انتشار این محتوا به کمیته تخلفات خود ارجاع داده است. یعنی علنا ماجرا ربطی به ابهامات مالی «روبیکا» نداشت یا دست کم این موضوع اولویت ساترا برای پیگیری نبود! البته جست و جوها مشخص کرد آن‌چه به عنوان انتشار موزیک ویدئو در «روبیکا» و سایر پلتفرم‌های داخلی اعلام شد به فضای صفحات شخصی افراد در بخش روبینو مرتبط بود که فضایی شبیه به اینستاگرام دارد. با این حال پرونده شکایت از دو پلتفرم «نماوا» و «فیلیمو» نیز روی میز مجلس قرار دارد که این خود گامی رو به جلو در کنترل وی او دی هاست.

گران فروشی نماوا و فیلیمو کار را به مجلس کشاند !

گزارش‌های شکایت کاربران، ناشی از عدم محاسبه صحیح ترافیک اینترنت توسط اپراتورها اتفاقی تازه نیست. ولی به تازگی این گزارش‌ها به سمت و سوی دیگری رفته که اپراتورهای سرویس‌های اشتراک فیلم و شبکه خانگی است. مسئله که در کنار رسیدگی به پرونده تخلفات «روبیکا» قرار است به آن در کمیسیون اصل ٩۰ مجلس پرداخته شود. یکی از مهمترین تبلیغات بسیاری از سرویس‌های داخلی مانند شبکه‌های پیام‌رسان داخلی یا سرویس‌های شبکه خانگی و اشتراک فیلم این است که با استفاده از آن ها، هزینه ترافیک اینترنت کاربران به صورت نیم‌بها محاسبه می‌شود ولی تا به امروز گزارش‌های بسیاری نقض این اصل را اعلام کرده‌اند. در همین راستا، ۱۵ فروردین سال جاری بود که در گزارشی با عنوان «پشت پرده گرانی اشتراک نماوا و فیلیمو چیست؟» به بررسی این مساله و واکنش ها و اعتراضات کاربران نسبت به آن پرداخته بودیم، کاربرانی که احتمالا از جیب آن ها فیلیمو به گردش مالی ناخالص ٢۰۰ میلیارد تومانی تنها در یک ماه ( به نقل از فارس) رسیده بود.!

حال قرار است طبق تصمیمی که در کمیسیون اصل نود مجلس گرفته شده، برای جبران این خسارات به مردم، ۵۰ درصد اینترنت اضافه داده شود اما شاید بهتر باشد ابتدا مسئولان رسیدگی به این شکایات برای مردم روشنگری کنند که اصلا این ۵۰ درصد چه عدد و رقمی است؟ از طرفی بهتر است در حین رسیدگی به این شکایات فراموش نشود که سازمان تنظیم مقررات ارتباطات به این ۳ پلتفرم(روبیکا، نماوا و فیلیمو) اجازه داده که پهنای باند را اینگونه محاسبه کنند و باید بررسی شود چرا و چگونه این ۳ مجموعه مجاز به انجام چنین کاری بوده‌اند

جعبه‌های سیاه صدا و سیما

در گزارش ویدیویی که «فراز»، ٢٩ فروردین سال گذشته با عنوان «توسکا و روبیکا؛ جعبه های سیاه صدا و سیما» منتشر کرد ، به طور کامل به پشت پرده ارتباط «توسکا» و «روبیکا» پرداخت، پشت پرده ای که یک طرف آن به همراه اول و طرف دیگر آن به نام های متبوع دولت نهم و دهم باز می گشت.

طبق این گزارش، شرکت توسعه دهنده «روبیکا»، که «توسکا» نام دارد، هزینه تامین برنامه‌هایی چون «خندوانه»، «برنده باش»، «کودک شو»، «فرمول یک»، «نود»، «حالا خورشید»، «به خانه برمی گردیم»، «عصر جدید»، «ماه عسل»، فوتبال‌های داخلی و خارجی و در مجموع ۷۹ برنامه تلویزیونی را پرداخت کرده است . «توسکا» مخفف عبارت «توسعه کسب‌وکار ایرانی» است و با توجه به ‌آیین‌نامۀ شرکت‌ها، یک شرکت خدمات ارزش افزوده در درجه پنجم است که ۱۶ مهر سال ۱۳۹۶ ثبت شد. طبق آگهی ثبت این شرکت صد در صد از سهام این شرکت برای شرکت ارتباطات سیار(همراه اول) است. اما سهامداران «توسکا» سه شرکت دیگر هستند؛ شرکت «نقش اول کیفیت»، شرکت سرمایه‌گذاری «توسعه نور دنا» و شرکت «ارتباطات سیار». از نام های آشنا در اعضای هیئت مدیره «توسکا»، به کاوه اشتهاردی بر می خوریم. او در دوره نخست ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، مدیرعاملی روزنامه «ایران» را برعهده داشت و در چهارساله دوم دولت احمدی‌نژاد نیز معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت کار بود.

نکته مهم دیگر در لیست اعضای مدیران زیرمجموعه «توسکا» نام مهرداد بذرپاش، رییس دیوان محاسبات کشور قرار دارد که این شرکت زیر مجموعه «ستاد اجرایی فرمان امام» قرار دارد و یکی از شرکت‌های «گروه توسعه صنعت و معدن تدبیر» است و به‌عنوان بازوی درآمدزایی این ستاد و در قالب بخش‌خصوصی فعالیت می‌کرد

قرارداد صدا و سیما با شرکت «توسکا »

در دی‌ ماه سال ۱۳۹۴ آگهی مزایده واگذاری تبلیغات صداوسیما در روزنامه «جام‌ جم» به چاپ رسید. برنده این مزایده نیز ٢٢ میلیون ثانیه امکان پخش آگهی تلویزیون و ١٠ میلیون ثانیه امکان پخش آگهی رادیو داشت! جالب است بدانید در حالی که نتایج این مزایده اعلام نشد چندی بعد مزایده دیگری به منظور واگذاری تبلیغات مرتبط با سرویس های ارزش افزوده و اپلکیشین ها برگزار شد. پس از برگزاری مزایده دوم، مدیران شبکه‌ های صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در ۲۶ مهر ماه سال ۱۳۹۶ (تنها ۱۰ روز پس از ثبت شرکت توسکا) در بخش‌ نامه‌ ای این چنین اعلام کردند که کلیه برنامه‌ ها و طرح‌ های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش‌ افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌ های پیرامون آن باید به شرکت توسعه کسب‌ و کار «توسکا» ارجاع داده شود. در حقیقت «توسکا» به واسطه همان مناقصه، پیمانکار تبلیغات سازمان صداوسیما در این حوزه شد. تا به امروز جزئیات قرارداد صداوسیما با شرکت «توسکا» به صورت عمومی اعلام نشده اما شنیده می‌شود «توسکا» باید در یک بازه زمانی حدودا سه ساله ۱۲۰۰ میلیارد تومان به عنوان کف تعهدات خود به حساب صداوسیما واریز کند و در صورتی که درآمد این شرکت از محل این نوع تبلیغات بیش از این میزان باشد بقیه درآمد نیز تسهیم شود. اما این قرارداد از ابتدای اجرا، با انتقاد شدید کسب‌ و کارها و همچنین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات همراه شد. «برات قنبری، مشاور اقتصادی سابق وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات» در دولت دوازدهم، در همان زمان خواهان بازنگری در این قرارداد شد و وزیر ارتباطات و فناوری ارتباطات نیز بارها علیه آن موضع گرفت. البته آذری جهرمی امروز از سوی مجلس موظف شده در مدت ۱۰ روز گزارش میزان تخلفات صورت گرفته از سوی «روبیکا» نحوه جبران خسارت به مردم را اعلام کند.

ارتباط توسکا و روبیکا

از زمان شروع به فعالیت «روبیکا» همواره ابهامات بسیاری در خصوص آن مطرح بود، از کپی بودن لوگوی این اپلیکیشن از یک نمونه خارجی تا دسترسی های این اپلیکیشن به شبکه های اجتماعی. فارغ از اقدامات انحصارگرایانه این اپلیکیشن در برخی از زمینه ها و تبلیغات چند صدمیلیاردی مهم ترین ابهامی که در خصوص این اپلیکیشن و شرکت «توسکا» وجود داشت، مشخص نبودن اشخاص حقیقی و حقوقی بود که در پشت آن ها قرار دارند. با کمی جست و جو در اینترنت متوجه خواهید شد که اپلیکیشن «روبیکا» محصول شرکت سهامی خاص «ابر فناوران نوین هوشمند پارسی» است و این شرکت طراحی اپلیکیشن «روبیکا» را انجام داده است. آگهی تاسیس این شرکت در اردیبهشت 97 در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده است. مطابق با آگهی تغییراتی که در تاریخ ۱٣٩٧/٩/۱۴ در روزنامه رسمی ثبت شده است، نام این شرکت به «رویای بی نهایت کسب و کار آپادانا» تغییر یافته است. از طرفی دیگر برند «روبیکا» توسط شرکت «پردیس هوشمند آسمان» که شرکت مادر «رویای بی نهایت کسب و کار آپادانا» است، ثبت تجاری شده است. پس از انعقاد قرارداد میان «توسکا» و صداوسیما این شرکت، اپلیکیشن «روبیکا» را با عنوان رسانه اول یا در حقیقت یک VOD معرفی کرد و از ایام نوروز ۹۷ مهم‌ترین باکس‌های تبلیغاتی فضای دیجیتال خود را به آن اختصاص داد. حدود دو تا سه ماه پس از اعلام صداوسیما برای واگذاری تبلیغات به شرکت «توسکا»، شرکت‌های PSP تلاش‌هایی داشتند برای این که متحد شوند و از صداوسیما برای این اتفاقات شکایت کنند اما این شکایت هیچ‌وقت صورت نگرفت و این شرکت‌ها کم‌کم با شرکت «توسکا» و شرایط عجیب آن کنار آمدند. نکته‌ای که در برنامه‌های «ماه عسل»، «خندوانه»، «بیست هجده» رخ داد. این که دائم در این برنامه‌ها، هم‌زمان «روبیکا»، «هفت‌هشتاد» و «آپ» تبلیغ می‌شدند، نشان از همکاری این اپلیکیشن‌های پرداخت موبایلی با شرکت «توسکا» داشت. البته یک سال بعد و در حاشیه برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه «همراه اول» اعلام شد که «روبیکا» در حقیقت یک پروژه مشترک حمایت شده از سوی «همراه اول» و «ایرانسل» است. با این حال تنها هزینه‌ای که «همراه اول» و «ایرانسل» برای «روبیکا» می‌کردند ارائه دیتای رایگان و هزینه‌های تبلیغاتی بود. در این میان گران ترین هزینه «روبیکا» تبلیغات در جام‌جهانی فوتبال و اسپانسرینگ برنامه جام ۲۱ بود. در جام جهانی قبل، صداوسیما برای ۲۰۰ دقیقه آگهی مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان گرفته بود که با این حساب هر ثانیه ۱۶ میلیون تومان برآورد می‌شد. بنابراین حتی با فرض محال ثابت ماندن هزینه تبلیغات آن‌هم پس از چند سال یک جمع و تفریق ساده برایمان روشن می‌کند که یک آگهی ۲۵ ثانیه‌ای برای پخش قبل از بازی فوتبال آن‌هم برای فقط یک‌بار ۴۰۰ میلیون تومان برای «روبیکا» آب‌خورده است. با این حال «روبیکا» برای مردم شبیه به یک مکعب در بسته باقی ماند تا اینکه امروز خبر رسیدگی به شکایات مرتبط به آن در رسانه ها منتشر شد. باید دید در نهایت پای کدام نام های آشنا که در این گزارش نیز به آن ها اشاره کردیم، به این میدان رسیدگی باز خواهد شد .