کرونا از ابتدای ورودش تا حالا هر چند وقت یک بار کلافی پیچیده را برای یک موضوع خاص ایجاد کرده است. از اقتصاد و معیشت مردم گرفته تا ملاحظات بهداشتی و فاصلهگذاری فیزیکی. حالا چند هفتهای است که ماجرای کنکور، داغترین پیوند را با کرونا برقرار کرده است. چالش بر سر برگزاری سه کنکور دکتری، ارشد و سراسری آنقدر حاشیه داشته که تقریبا پای تمام ارکان حاکمیت از چند وزارتخانه و سازمان دولتی تا مجلس و ستاد ملی مبارزه با کرونا را به میان کشیده است. اما در میان تمام این جدلها، یک موضوع عجیب نیز وجود دارد. با تعویق چندباره این سه کنکور، چه بر سر طراحان، بانک تستها و پاکت چاپ شده سوالات آمده است؟
تعویق چند باره
تنها ۵ روز تا آغاز کنکور مقطع دکتری در نهم اسفند ماه سال گذشته باقی مانده بود که ظهر یکشنبه چهارم اسفند و با گذشت چهار روز از اعلام رسمی ورود کرونا به کشور، خبر لغو کنکور دکتری و برگزاری آن در نیمه فروردین ماه، صدها هزار داوطلب این کنکور را با بهت و ناامیدی مواجه کرد. ماجرای این ماراتن سخت و موقعیت تعلیقآور اما به همین جا ختم نشد. وقتی وارد سال جدید خوررشیدی شدیم و مشخص شد که کرونا حالاحالاها مهمان کشورمان است، خیلی زود مشخص شد خبری از برگزاری این کنکور در زمان تعیین شده در فروردین ۹۹ نیز نخواهد بود. پس از آن دیگر فقط این کرونا نبود که با اعصاب داوطلبان کنکور بازی کرد. سازمان سنجش بر اساس توصیههای وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا، ۲ بار دیگر تاریخ برگزاری کنکور دکتری را به تعویق انداخت. آخرین مورد شاید از همه شوکآورتر بود. در حالی که بر اساس آخرین اعلام سازمان سنجش قرار بود این آزمون در اواخر تیرماه برگزار شود، این بار نیز تنها ۴ شب مانده به شروع آزمون و در آستانه انتشار کارت ورود به جلسه بود که بار دیگر خبر تعویق این آزمون، خشم و عصبانیت داوطلبان را از شیوه برنامهریزی برای برگزاری آزمونها به همراه داشت. کنکور دکتری هفته گذشته در نهم مرداد سال ۹۹ سرانجام به ایستگاه پایانی رسید. آزمونی که زیر سایه سنگین کرونا با صدها مورد غیبت و زیر پروتکلهای شکننده بهداشتی و با حجم زیادی از انتقادات، سرانجام برگزار شد و حالا داوطلبان آن، در انتظار نتیجه آزمون خود هستند.
اما قبولی یا مردودی وزارت علوم و سازمان سنجش در برگزاری این آزمونها، از همان روز برگزاری، محل مناقشههایی جدی شد. جدلهایی که حالا بر سر برگزاری دو آزمو سرنوشت ساز دیگر، آن هم با تعداد داوطلبان چند برابری، به داغترین موضوع حال حاضر کشور تبدیل شده است. موضوعی که با سرنوشت تحصیلی و سلامتی میلیونها نفر در ارتباطی مستقیم است. حالا براساس آخرین اعلام سازمان سنجش و تا لحظه تنظیم این گزارش، قرار شده تا آزمون کارشناسی ارشد در سه روز ۱۶و ۱۷و ۱۸ مرداد و آزمون سراسری نیز در تاریخ ۲۹ ۳۰ ۳۱ مرداد و یکم شهریور برگزار شود.
تاریخهایی که فعلا تنها روی کاغذ است و جنجال بر سر لغو یا برگزاری آنها، همچنان ادامه دارد.
معمای سوالات طراحی شده
اما لغو و تعویق چندباره آزمون های کنکور آن هم تنها چند روز مانده به برگزاری آنها، پای ماجرایی عجیب و پیچیده را نیز به میان کشیده است. سوالات کنکور که هر ساله توسط منتخبی از طراحان تهیه و تنظیم شده و چند روزی قبل از برگزاری کنکور به چاپ میرسد، موضوعی است که در شرایط خاص امسال، بحث برانگیز شده است. اما پیش از واکاوی وضعیت سوالات طراحی شده و شایعات قرنطینه طراحان آنها، بد نیست تا نگاهی بر فرآیند طراحی سوالات کنکور بیندازیم.
روزنامه خراسان به نقل از مدیرکل آزمون سازی سازمان سنجش گزارش میدهد که از سال 1384 سوالات در طول سال در سازمان سنجش طراحی می شوند تا در نهایت سوالهای نهایی به بانک سوالات فرستاده شود و قبل از برگزاری کنکور چند دسته از این سوالات به صورت اتفاقی از بانک سوالات بیرون کشیده میشوند. بنابراین طراحان سوال هم نمیدانند که سوالهایشان در کنکور چه سالی مطرح میشود مثلا ۳۰ بسته سوال معارف انتخاب میشود و گروه نهایی انتخاب سوالها را از بین آنها به عهده میگیرند. با این حال بازهم هیئت نهایی و البته مسئولان چاپ سوالات تحت نظارت و قرنطینه قرار میگیرند.
تا چند سال پیش، محل چاپخانه نیز که برای چاپ سوالات کنکور در نظر گرفته شده است به صورت مجتمعی از چند بلوک در کرج است. زیرزمین مربع شکلی که حدود 1600 مترمربع مساحت دارد مکان قرار گیری چاپخانه و قرنطینه است. چاپخانه توسط 26 دوربین به طور کامل حفاظت میشود، ضمن این که چندین لایه نیروهای امنیتی در محیط اطراف چاپخانه امنیت را تامین میکنند. موبایل نیز در این اطراف شناسایی و تخلیه باتری میشود. افرادی که در این چاپخانه فعالیت میکنند تا پایان برگزاری کنکور بدون هیچ ارتباطی با محیط بیرون در محل چاپخانه قرنطینه باقی خواهند ماند.
شرق نیز در این باره مینویسد که طراحان سوال در تمام طول سال به طراحی تستهای کنکور مشغولند و این تستها را به سازمان سنجش میدهند تا آنها به بانک سوالات وارد کنند. طراحان به مکانهای مخصوصی از سازمان سنجش میروند که ورود هرکسی به آنجا ممنوع است و سوالها را مینویسند و تحویل میدهند. این طراحان هم ممکن است دبیر دبیرستانهای سراسر کشور باشند و هم استاد دانشگاه. نهادهای آموزشی چون وزارت آموزش و پرورش و دانشگاهها طراحان خود را به سازمان سنجش معرفی میکنند.
در سازمان سنجش هر درس، گروه مخصوص دارد که سوالات آن درس را طرح میکنند. مثلاً گروه ریاضی، شیمی یا ادبیات هر یک از این گروهها ۲۰ تا ۳۰ نفر عضو دارند. تستهایی را که در این گروهها طرح میشوند، یک کمیته پنج، شش نفره متشکل از طراحان با سابقه هر درس بازبینی میکنند و سپس اجازه اضافه شدن آن تستها را به بانک سوالات میدهند. به این ترتیب بانک سوالات هر درس به تدریج در طول سال پربارتر میشود. در این بانک همیشه چندهزار سوال وجود دارد و هر سال نیز به تعداد آن افزوده می شود. این بانک سوالات را در کامپیوتر مرکزی سازمان سنجش که به شدت از آن مراقبت می شود نگه میدارد. موارد امنیتی نیز طوری لحاظ شده است که به محض دسترسی غیرقانونی به کامپیوتر اطلاعات درون آن پاک شود. هنگامی که وقت برگزاری آزمون سراسری می رسد، مسوولان برگزاری از میان بانک سوالات برای هر درس چندبرابر تعداد مورد نیاز تست بیرون میآورند. این تستها باید با موارد حذفیات کتابهای درسی در هر سال که از قبل به دانش آموزان اعلام میشود، تطبیق داده شوند. هرگاه مسوولان مطمئن شدند که تستها از موارد حذف شده کتابهای درسی نیست، آن را برای چاپ در دفترچههای سوال برمیگزینند.
چاپ دفترچههای کنکور یک ماه طول میکشد. دفترچهها در چاپخانه سازمان سنجش در کرج چاپ میشوند و ۵۰ تا ۶۰ کارگر شبانه روز حدود ۵ میلیون دفترچه سوال کنکور را چاپ میکنند. مسوولان سازمان سنجش مراقبند که این چاپخانه در این یک ماه کوچکترین منفذی به بیرون نداشته باشد. ساختمان چاپخانه نیز از سوی سه نهاد وزارت اطلاعات، حراست سازمان سنجش و نیروی انتظامی حفاظت می شود. دفترچهها پس از چاپ در کیسههای مخصوصی پلمب می شوند و به مراکز سازمان سنجش در استانها فرستاده میشوند.
اما با وجود تمام این توضیحات، انتشار یک شایعه در فضای مجازی مبنی بر قرنطینه بودن چند ماهه طراحان سوال با حواشی زیادی همراه بود. تا جایی که ریاست سازمان سنجش را نیز وادار به پاسخگویی کرد. ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش در این باره گفت: «سیستم طراحی سوال ما به شکلی نیست که استاد قرنطینه شود؛ سوالات به صورت تصادفی هستند اما افرادی که بالای ۴۰ نفر هستند و چاپ میکنند قرنطینه میشوند.» دکتر ابراهیم خدایی اظهار کرد: «با توجه به اعلام تعویق زمان آزمونهای دکتری و کارشناسی ارشد قرنطینه آزمونها باز نشده است. درواقع اصلا قرنطینه باز نشد که بخواهد دوباره بسته شود و هیچ اعزام سوالی صورت نگرفت.» او درباره وضعیت افراد و طراحان سوال حاضر در قرنطینه آزمونها گفت: «این افراد همگی سالم هستند و پیش از ورود به قرنطینه آزمونها تست دادند. ضمن اینکه وضعیت قرنطینه آزمونها کنترل شده است و مشکلی از این نظر وجود ندارد. این افراد با توجه به تعویق زمان آزمونها باید مدت زمان بیشتری در قرنطینه بمانند.»
تردید بر سر خرید و فروش سوالات
با وجود این توضیحات سازمان سنجش و با فرض قرنطینه و حفاظت چند ماهه از سولات چاپ شده، ماجرایی قدیمی نیز در این میان حاشیه ساز شده است. مساله لو رفتن و فروش سولات کنکور در بازار سیاه یکی از داغترین مسایل همیشگی در آستانه برگزاری کنکور است. حالا که امسال به دلیل کرونا، با لغو و تعویق چند ماهه کنکور نیز مواجه بودیم، این شایعات حالا جدیتر از قبل بالاگرفته است.
به گزارش خبرنگاران جوان، کانال خرید و فروش سوالات کنکور ۹۹ و خرید سوالات کنکور ۹۹ از جمله مواردی است که این روزها توسط داوطلبان کنکور در فضای مجازی و اینترنت دنبال میشود؛ مسئلهای که شاید در نگاه اول خیلی واقعی به نظر نرسد، اما با کند و کاوی جزئی به مافیایی بزرگ میرسید؛ مافیایی که هر ساله با نزدیک شدن به زمان برگزاری کنکور دام میگسترانند و اقدام به تبلیغات در فضای مجازی و اغوای داوطلبان کنکوری برای طی کردن مسیر صد ساله در یک شب میکنند.
در کنکور سال ۹۸ نیز سردار حسین رحیمی از انهدام باند فروش سوالات کنکور خبر داده و گفته است: «برخی از مسئولان و آقایان هم در آن گروه بودند». خدایی رئیس سازمان سنجش در این رابطه گفت: «همکاری سازمان سنجش با پلیس بسیار گسترده است و نیروی انتظامی یکی از ارکانهای اصلی حفاظت اطلاعات ما است. مطالبی که گفته میشود، باید روشن و شفاف باشد که باعث ایجاد شائبه و شبهه در یک پروژه ملی نشود. شبکه فروش سوالات از شهرستان روانسر بود که مدیر آموزش و پرورش این شهرستان این شبکه را راه اندازی کرده بود.»
البته خدایی با تاکید براینکه سوالات کنکور لو نرفته است، ادامه داد: «وزارت اطلاعات قبلا این تیم را شناسایی کرده بود، بنابراین قبل از هر گونه اقدام با اطلاعت پلیس امنیت، این باند فروش سوالات منهدم شدند. به جز مدیر اداره آموزش و پرورش روانسر مسئول دیگری در این موضوع درگیر نبوده است.» او افزود: «بعد از انهدام این باند تنها به صدور یک اطلاعیه اکتفا کردیم، اما باید بگویم که این باند وسیع بوده و سوالات را گرفته بودند و قصد داشتند آن را توزیع کنند، اما قبل از آنکه توزیع شود در نطفه آن را خفه کردیم.»
یکی از فروشندگان سوالات کنکور که در فضای مجازی اقدام به فروش سوالات کنکور سال ۹۹ کرده است نیز به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «قیمت فعلی سوالات کنکور ۷ و نیم میلیون است که ۲ و نیم میلیون ابتدا پرداخت میکنید و ۵ میلیون باقیمانده را بعد از شرکت در جلسه کنکور.» او در ادامه درباره امکان خرید حضوری نیز گفت: «خرید حضوری برای حفظ امنیت خودمان نداریم.»
حالا با تکذیب قرنطینه بودن طراحان سوالات کنکور، دست کم روشن شده که تا اینجا ۴۰ مقام مسول چاپ سوالات، چند ماه است که در قرنطینه به سر میبرند. تعویق چندباره کنکور نیز بدون در نظر گرفتن شیوهای مناسب برای حفاظت از سوالات، هم نگرانیها را برای درز و افشای سوالات کنکور بالا برده و هم دهها نفر را در شرایطی دشوار قرار داده است. بازار سیاه و جعلی خرید و فروش سوالات نیز با دریافت مبالغ کلان ادامه دارد. اینها بخشی از سایه روشنهایی تلخ از ابعاد دیگر ماجرای کنکور سال ۹۹ است که با وجود تمام جنجالها بر برگزاری یا لغو آن، کمتر به آن پرداخته شده است.
در گفتوگوی فراز با ناصر نوبری، آخرین سفیر ایران در شوروی بررسی شد:
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران