فاجعه بالقوه در کمین است؛آیا تهران باید نگران باشد؟

شیرین هانتر استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل در دانشگاه جرج تاون واشنگتن، طی یادداشتی با عنوان " درگیر کردن کشورهای منطقه در موضوع گفتگو در مورد توافق ایران نسخه ای شکست آمیز است" در اندیشکده ریسپانسیبل استیت کرفت نوشت: هفته گذشته امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه طی گفتگو با شبکه تلویزیونی العربیه، متعلق به عربستان، اعلام کرد که عربستان باید در گفتگوهای آتی با ایران حضور داشته باشد. رئیس جمهور فرانسه در مورد خواسته های مشابهی که عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل ابراز داشتند ، صحبت کرد ، که معتقدند هرگونه توافق در آینده باید فراتر از موضوعات هسته ای باشد و فعالیت های منطقه ای و برنامه موشکی ایران را نیز دربرگیرد. چنین مسیری تقریبا به طور مشخص مانع احیای برجام و برگشت ایران به اجرای کامل تعهداتش در این توافق خواهد شد. در عوض، محتمل ترین نتیجه توقف همکاری کامل ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود. دولت حسن روحانی خود را تحت فشار پارلمان تندرو می بیند که در اواخر سال گذشته میلادی در صورت عدم موفقیت واشنگتن در بازگشت به برجام تا 21 فوریه، تشدید برنامه هسته ای ایران را الزامی کرد. پیش تر، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز اظهار داشت که ایران به برجام و لغو تحریم های آمریکا احتیاجی ندارد و به جای آن باید به اقتصاد مقاومتی به وسیله تولید داخلی تکیه داشت. انتظار اینکه ایران مشارکت کشورهای منطقه را در هر گفتگو در مورد برجام بپذیرد غیرواقعی است. نخست، ایران قبلاً گفته است که برجام را پرونده ای تمام شده می داند که نباید دوباره باز شود و یا منوط به مذاکرات جدید شود. اما حتی اگر ایران بخواهد درباره جنبه های برجام مجدداً مذاکره کند، مشارکت رقبای منطقه ای خود را در آن نمی پذیرد. یکی از دلایل عمده عدم تمایل ایران برای پذیرش مشارکت کشورهای منطقه در هرگونه مذاکره مجدد در مورد برجام، با این فرض که ایران قرار است در چنین گفتگوهایی شرکت کند، غرور ملی است. برای تهران بسیار سخت خواهد بود که بپذیرد عربستان سعودی یا امارات متحده عربی حق وتو بر روابط دو جانبه خود با سایر کشورها را داشته باشند. تهران همچنین نگران است که اگر فرصتی داده شود، رقبای منطقه ای سعی در استفاده از ایالات متحده و قدرت های اروپایی برای گرفتن امتیازات بیش از حد را داشته باشند. برای مثال، امارات متحده عربی ممکن است توافق در مورد موضوع هسته ای را منوط به انصراف ایران از ادعای مالکیت بر جزایر سه گانه کند. یا عربستان سعودی می تواند قبل از اینکه موافقت کند که به مداخله خود در یمن پایان دهد، خواستار قطع ارتباط ایران با انصارالله شود؛ درخواست هایی که پذیرش آن برای تهران بسیار دشوار است. تهران همچنین نگران است که ممکن است کشورهای منطقه مطالبات غیرقابل قبول در مورد مسأله هسته ای مطرح کنند. به عنوان مثال، آنها ممکن است اصرار داشته باشند که تهران از حق غنی سازی اورانیوم صرف نظر کند، حقی که در نهایت شناسایی آن توسط واشنگتن برای امکان پذیر ساختن مذاکرات برجام بسیار مهم بود. تهران اکنون تسلیم این موارد نخواهد شد. رقبای منطقه ای ایران مدتهاست که به دنبال انزوای ایران هستند و این تحریم ها به عنوان راهی موثر برای دستیابی به این هدف هستند که موضوع سرمایه گذاری خارجی و تجارت در ایران را غیرجذاب نشان می دهد. این انزوا به نفع اعراب خلیج(فارس)، مانند دبی، کار کرده‌ است، که صنعت گردشگری آن تا حد زیادی از فقدان رقابت بهره‌مند شده‌ است. اگر جزایر خلیج‌فارس مانند کیش و قشم به طور کامل توسعه یابند و به راحتی در دسترس گردشگران قرار بگیرند، بخش گردشگری دبی احتمالا آسیب خواهد دید. اگر عربستان سعودی به این باور برسد که می تواند با گروگان گرفتن برجام معامله بهتری از تهران به دست آورد این تلاش ها با شکست روبرو خواهند شد. بهترین راهبرد بهبود و احتمالا بهبود برجام، بازگشت سریع آمریکا به برجام و بازگشت ایران به تعهدات خود به طور همزمان است. همانگونه ای که ایران از قبل قول انجامش را داده، برنامه اتمی از زمان خروج دونالد ترامپ از توافق در سال 2018 شتاب بیشتری گرفته است. هنگامی که این امرمحقق و نشانه هایی از بازگشت اعتماد به روابط ایران و آمریکا دیده شد در مورد سایر موارد دیگر از جمله حضور منطقه ای نیز می توان گفتگو کرد.گام های افزایشی و واقع گرایانه بهترین راه برای کاهش تنش های منطقه ای و جلوگیری از درگیری های بالقوه فاجعه بار است. منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت/ مترجم: ابوالفضل خدائی