آن سوی مرزهای کره‌ی شمالی در چین، زمستان اقتصادی بی‌پایانی‌ است

وانگ یاولی، در حالی که روی نیمکت وسط مغازه‌اش نشسته بود، دلیل زیبایی منحصر‌به‌فرد نقاشی‌های کره‌ی شمالی را توضیح می‌داد. او با نگاهی به نقاشی دریاچه‌ی بهشت _‌دریاچه‌ی معروف مرز چین و کره‌ی شمالی‌_ گفت: «مناظر آنها از دنیای واقعی هم ملموس‌ترند.»

این مقام سابق دولت در دوران بازنشستگی، عشق خود به آثار هنری را در آن سوی مرزها سوق داده است به سمت پیشه‌ای که در خدمت گروهی کوچک، اما وفادار، از خریداران قرار دارد. ولی منابع وانگ رو به پایانند. در ژانویه‌ی 2020، بلافاصله پس از شیوع کووید 19، کره‌ی شمالی تا منتهای درجه مرزهای خود را بست، تا بتواند آثار همه‌گیری را به کمترین سطح ممکن برساند. مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی، این کشور هیچ مورد ابتلایی به ویروس کرونا نداشته. گرچه ناظران خارجی به این آمار مشکوکند.

طی سال گذشته، حجم تجارت میان دو کشور کره‌ی شمالی و چین، در مقایسه با سال ۲۰۱۹، به میزان ۸۰درصد کاهش داشته است.

کره‌ی شمالی که حتی در شرایط عادی هم، کشوری منزوی بود، حالا دیگر تجارت خود را به‌تمامی با چین قطع کرده است؛ در حالی‌که پیش‌تر رودخانه‌ی یالو، مرز مشترک این دو کشور، حجم وسیعی از ترددها را نشان می‌داد. اما سال گذشته، در مقایسه با سال ۲۰۱۹، این میزان تا ۸۰درصد افت داشت. تجارت در شهرهای ساحلی مقابل آن نیز در چین بلا‌تکلیف و یَله مانده است.

بیش از دو‌سوم تجارت چین و کره‌ی شمالی از طریق داندونگ، بزرگ‌ترین شهر منطقه، انجام می‌شود. اما حالا مغازه‌هایی که در فاصله‌ی نزدیک از اتصال مرزی اصلی (یعنی پل دوستی چین و کره‌ی شمالی) قرار دارند، یا بسته شده‌اند و یا بلا‌تکلیفند. بزرگ‌ترین انبار شهر، که نقش ذخیره‌سازی کالاهای رد‌شده از گمرک را دارد، مدت‌هاست بی‌عبور مانده و روی درهاش را پوسترهایی پوشانده که به عابران یاد‌آوری می‌کند دمای بدن‌شان را مدام چک کنند. مرد جوانی با نام یانگ، که مسئول دروازه‌ست بیشتر وقتش را صرف بازی با تلفن همراهش می‌کند. او گفته کامیون‌های زیادی در پارکینگ انبارند که مدت‌هاست کسی سراغ‌شان نیامده. «کالاها این‌جا انباشته شده‌اند.»

یک کارگزار گمرکی داندونگ، که به بهانه‌ی حساس‌بودن فعالیت‌های مرزی نخواسته نامش در رسانه‌ها فاش شود، گفت: «ما لااقل ۲۰کارمند داشتیم، که حالا همه خانه‌نشین شده و ممر زندگی‌شان بیمه‌ی بیکاری‌ست.» همسر او نیز که تجارت مرزی داشت، حالا جهت درآمدی ثابت برای خانواده، به رانندگی رو آورده است.

بروکرِ کارگزار گفت که در سال جاری، تنها مسیر ارتباطی میان چین و کره‌ی شمالی، دریا بوده. او گفت «بسیاری کالاهاشان را در لانگکو ذخیره کرده و منتظرند کره‌ی شمالی، کشتی به سمت‌شان بفرستد. کشتی‌ها بی‌نظم و اندک می‌آیند.»

کره‌ی شمالی حالا در مایحتاج روزانه نیز با کسری روبه‌روست؛ مایحتاجی که متکی بر واردات چینی‌ست.

این کارگزار گفت که او در بازه‌ی زمانی کوتاهی میان آوریل گذشته و سپتامبر که کره‌ی شمالی مرز را باز کرده بود تا تجهیزات اضطراری نظیر ماسک صورت و دماسنج بگیرد، کار تجارت را به طور پراکنده انجام می‌داده. اما او گفت که همان زمان هم تنها ۱۰کامیون در هفته از یالو عبور می‌کرده‌اند؛ میزانی که در شرایط عادی چند‌صد کامیون در هفته است. در پاییز با اوج‌گیری دوباره‌ی کووید‌۱۹ مرزها دوباره بسته شد.

براساس داده‌های اداره‌ی کل گمرک چین، در چهار‌ماهه‌ی نخست امسال به تبع نیازی که کره‌ی شمالی در فصل کشاورزی به کود، و کالاهای کشاورزی و مواد‌غذایی داشت، مرزها بار دیگر در به روی تجارت گشودند.

در ماه آوریل، کیم‌جونگ اون، رهبر کره‌ی شمالی کشورش را برای یک «راهپیمایی پر‌شور» آماده می‌کرد، شاید جهت حسن تعبیر قحطی فاجعه‌بار کشور در دهه‌ی ۱۹۹۰ و نشان این‌که انزوای چند‌ماه‌ی این کشور پیامدهای ناگواری داشته است. لو چائو، متخصص کره‌ی شمالی در آکادمی علوم اجتماعی لیائونینگ در شنیانگِ چین گفت: «کره‌ی شمالی حالا با کمبود شدید مایحتاج روزانه روبه‌روست. از شکر و روغن پخت‌و‌پز گرفته تا دستمال توالت و محصولات شوینده. این‌ها اقلامی‌اند که از دیر‌باز به واردات چینی متکی بوده‌اند. من بر لزوم از سر‌گیری مجدد تجارت چین و کره‌ی شمالی تأکید دارم. این موضوعی‌ست که برای هر دو طرف اهمیت اساسی دارد.» او افزود کره‌ شمالی برای باز‌گشایی نهایی مرز، تمهیداتی پیشگیرانه را جهت جلوگیری از گسترش ویروس به محصولات و مردم کشورش، اندیشیده است.

برای تجار چینی، آن روز به این زودی‌ها فرا نمی‌رسد. یکی از هنرمندان چینی گفته که تا‌کنون بارها به او امید واهی داده‌اند. مثلاً ماه آوریل قرار بوده مرز باز شود، این ماه آمد و رفت و هنوز هیچ خبری نیست. یکی دیگر گفت به او وعده‌ی بازگشایی مرز را در روز کارگر دادند و این روز هم آمد و رفت و اتفاقی نیفتاد. «هیچ اخبار رسمی و دقیقی وجود ندارد و این‌ها همه شنیده‌ها هستند.»

تا همین چند‌سال پیش، بسیاری داندونگ را امید رونق آینده می‌دانستند. این شهر در سال ۲۰۱۰، به امید افزایش تجارت با کره‌ی شمالی، بر ساخت منطقه‌ای کاملاً جدید در بخش جنوبی مرکز شهر سرمایه‌گذاری کرد. نتیجه‌اش ساخت پل چهار‌بانده‌ی رودخانه یالو بود. پروژه‌ای که ۲/۲ میلیارد یوان (۳۴۵ میلیون دلار) هزینه برداشت. این پل قرار بود جایگزین پل دوستی چین و کره باشد.

اما اعدام جانگ سانگ تائک، سیاست‌مدار اصلاح‌طلب کره‌ی شمالی در سال ۲۰۱۳، تغییری بنیادین در جهت‌گیری‌های کشور پیش آورد؛ تغییری که مرزها را نیز در‌نوردید. چهار‌سال بعد، جاه‌طلبی‌های هسته‌ای کره‌ی شمالی، به تحریک سخت‌ترین تحریم‌های سازمان ملل انجامید: ممنوعیت صادرات و واردات طیفی وسیع از کالاها، از جمله چوب و فلزات. این تحریم‌ها، زدند روی دست تحریم‌های قبلی که بر محصولات دریایی و الیاف و منسوجات وضع شده بود. پل جدید رودخانه‌ی یالو از سال ۲۰۱۴ تکمیل‌شده به حساب می‌آید، اما تاکنون بلا‌استفاده مانده است.

شرکت‌های چینیِ شریک در تجارت بینِ‌مرزی، کماکان با داد‌و‌ستد موادی نظیر مسواک و کفش، که هنوز به لحاظ گمرکی مجاز شمرده می‌شوند، خود را در مسیر نگه‌داشته‌اند. کارگزار داندونگ گفت: «وقتی در سال ۲۰۱۸، این تحریم‌ها اجرایی شد، فکر می‌کردم وفق پیدا‌کردن کار سختی باشد، اما کم‌کم عادت کردم و فهمیدم چه چیزهایی مجازند و کدام‌ها نه.»

اواخر همان سال، روابط بین‌المللی کره‌ی شمالی، بهبودی فاحش را تجربه کرد. از جمله اجلاسی که میان کیم و ایالات‌متحده در آن زمان برگزار شد. در زمان دونالد ترامپ، بازار املاک و مستغلات منطقه‌ی جدید، رونقی ناگهانی را تجربه کرد. سرمایه‌گذاران به امید تبدیل این منطقه به یک مرکز تجاری پر‌رونق، برای خرید آپارتمان به آن هجوم بردند. اما محلی‌ها شکایت می‌کنند که وقتی ثابت شد این آشتی عمرش کوتاه است، شهر ماند و مساکنی با قیمت‌های نجومی. حالا نیز با وجودی‌که شهرداری، فعالیت‌هایش را به منطقه‌ی جدید منتقل کرده است، اما منطقه هنوز پویایی لازم را ندارد. ردیف ساختمان‌های بلند‌مرتبه‌ی اینجا دیدشان به یک شبکه‌ی جاده‌ای پراکنده و بی‌تحرک است.

لو، کارشناس کره‌شمالی گفت: «با چنین خطراتی، در حال حاضر تنها شرکت‌های خصوصی کوچک در چین حاضر به تجارت با کره‌ی شمالی هستند.» شرکت‌های بزرگ دولتی، طرز کار روشنی دارند. این صنعت هم ریسکش بالاست و هم بازدهی‌اش. و بازرگانان ایمان دارند که آینده، پر از فرصت است و روشنایی.

تجار ایمان دارند که آینده، پر از فرصت است و روشنایی.

نشانه‌های مثبت این طالع‌بینی‌های خوش‌بینانه، در آینده‌ای نزدیک نمایان نمی‌شوند. گزارشات واصله حاکی از اینند که دفتر گمرک سینویجو _‌شهر کره‌ی شمالی مقابل داندونگ‌_ عملیات خود را دوباره از سر گرفته است. یک سند تدارکاتی ماه مارس، نشان می‌دهد یک شرکت وابسته به دولت استانی لیائونینگ، برای بازرسی ساختار، شکل ظاهری و توانایی تحمل بار پل جدید رودخانه‌ی یالو، پیشنهادهایی مطرح کرده است. و تصاویر ماهواره‌ای ارسالی از جاده‌های اتصالِ سوی کره‌ی شمالی، نشان می‌دهند که این پروژه هم کارش رو به اتمام است. لو انتظار دارد که پل در آینده‌ای نزدیک قابل استفاده باشد.

در شهرستان مرزی جیانِ استان جیلین، در داخل کشور نیز تجارت به شدت کاهش داشته. لو، از کارگزاران گمرکی که خواسته در ذکر او تنها از نام خانوادگی‌اش استفاده کنیم، گفت: «به سبب پاندمیک، کارها به کل خوابیده‌اند.» در سال گذشته، میزان سفارشات آژانس او تقریباً تا صفر هم رسید. لو زمانی که کارفرمایش برای حیات می‌جنگید، با این واقعیت روبرو شد که تا زمان باز‌شدن مرزها، هیچ‌یک از حقوق خود را دریافت نخواهد کرد. او حالا با کمک همسرش به کار فروش جینسینگ _‌یک مکمل گیاهی بومی مناطق چین و شبه‌جزیره‌ی کره‌_ مشغول است تا خرج سه فرزندش را دربیاورد. او تصور رؤیا‌گونه‌ای از بازگشایی نهایی مرز ندارد. «صادقانه بگویم: روند تجارت از سال ۲۰۱۵، کاهشی بوده.»

یکی از تجار فرا‌مرزی (cross-border) جیان، که به دلیل حساسیت معاملات تجاری‌اش نخواسته نامش فاش شود، فکر می‌کرد چاره‌ای اندیشیده. او در سال 2016 با منفو قرارداد بست، و با اعمال تغییراتی در کارخانه‌ی سیمان، هم کار‌آمدیِ بیشتری ایجاد کرد و هم آلودگی کم شد. اما پس از اجرایی‌شدن تحریم‌های سازمان ملل در سال ۲۰۱۸، اختلال در تجهیزات حمل‌و‌نقل به جایی رسید که پروژه نیمه‌کاره ماند. پروژه‌ای که پیش از اتمام به حال تعلیق درآمده بود، باعث شد از ۹میلیون یوان (۱/۴ میلیون دلار) ابتدایی، تنها ۳میلیون یوان (۴۷۰ هزار دلار) زنده شود؛ البته که او این پول را هم از‌دست‌رفته می‌دانست.

در اواسط ماه می، دودکش‌های آن‌سوی رودخانه هنوز دود غلیظی بیرون می‌دادند _‌هرچند که میزانش قابل مقایسه با آنچه پیش‌تر در ویدئوهای ارسالی بومی‌ها دیده می‌شد، نبود. افراد بومی گفته‌اند که این پروژه، با وجود نا‌تمام‌ماندن، نقش بسزایی در کاهش آلودگی داشته است. اما برای اثبات آن نیز راه مشخصی وجود ندارد. آنها می‌گویند شاید به خاطر جهت معکوس وزش باد بوده باشد. با این حال، سرمایه‌گذار شانس بالایی برای تکمیل بازسازی‌ها قائل نیست، چون خیلی از مقامات کره‌ی شمالی که پیش‌تر باهاشان در ارتباط بوده، تغییر پُست داده‌اند.

با وجود نشانه‌های بسیاری که از بازگشایی مرزها به چشم می‌خورد، تاجر دیگر برای سرمایه‌گذاری ریسک نمی‌کند. و دلیلش هم موارد اخیر کووید‌۱۹در استان لیائونینگ است. او گفته: «اگر احساس امنیت کنند، کمی در را باز خواهند کرد، اما به محض خطر دوباره آن را می‌بندند. و ما چاره‌ای جز انتظار نداریم.»