مایکل هیرش- مترجم: مونس نظری /فارین پالیسی
با نزدیک شدن به بیستمین سالگرد ۱۱ سپتامبر، جو بایدن، ریاست جمهوری امریکا در تلاش است طولانیترین جنگ ایالتمتحده را به پایان برساند. جنگی که حالا به عنوان «جنگ ابدی» آنرا میشناسند. اما به گفته منابع دولتی و حقوق بشر، بایدن و منصوبین سیاسی او با مخالفت شدید مقامات مرتبط با امور حقوق بشر روبهرو شدهاند. خروج از افغانستان، یا محدود کردن حملات هواپیماهای بدون سرنشین یا آرزوی بستن گوانتانامو آن هم یکبار برای همیشه، تنها خواست بایدن نیست. مسئله بزرگ اینجاست که آیا القاعده و شاخههایش، که در وهله نخست، «جنگ علیه تروریسم» را توجیه میکنند، هنوز هم تهدیدی استراتژیک برای ایالتمتحده محسوب میشوند؟
برخی از مقامات ارشد دولتی میخواهند که ورق برگردد؛ ولی در مقابل عدهای دیگر از مقامات خواهان ادامهدار شدن اختلافات هستند. بایدن، مثل دستیاران ارشد خود نظیر آنتونی بلینکن و مشاور امنیت ملی، جیک سالیوان، قصد پایان دادن به این فصل از مجادلات دو دههای را دارد و به دنبال این است که وعدههای انتخاباتی خود را تحقق بخشد. بایدن در راهنمای امنیت ملی موقت خود که اخیراً منتشر شده، گفته است: ایالتمتحده نباید خود را درگیر «جنگهای ابدی» کند؛ جنگهایی که به قیمت جان هزاران انسان تمام میشوند و هزاران دلار نیز خرج برمیدارند. تمایل بایدن و دولت او بیشتر تمرکز بر اروپا و هند و اقیانوس آرام است تا خاورمیانه. تیم بایدن در هفتههای اخیر تلاش کرده به طور کامل از افغانستان خارج شود، حملات هواپیماهای بدون سرنشین را محدود کند و مجوز استفاده از نیروی نظامی (AUFM )2001 _که آغازگر جنگ علیه تروریسم بود و یکسال بعد، جنگ علیه عراق را توجیه کرد را لغو کرده، به جنگ یمن پایان دهد و پروسه بستن گوانتانامو را آغاز کند. اما یکی از مقامات رسمی دولت در این باره گفته: «نیروهای ارتش و اطلاعات در مقابل برخی از این اقدامات مقاومت میکنند.» برخی استدلال کردهاند که اعلام موفقیت سریع و خروج فوری از افغانستان و خاورمیانه، بایدن را در مقابل همان انتقاداتی قرار خواهد داد که باراک اوباما در سال 2011 ،هنگام خروج از عراق، زمانی که فهمید دولت اسلامی در حال ظهور است، متحمل شد.
در مصاحبهای در روز پنجشنبه، یکی از مقامات ارشد دولتی اذعان کرد که بحثی «شدید» در دولت برای نحوه پایان دادن به جنگهای ابدی به وجود آمده. وی اضافه کرده بود: «ما هیچوقت نگفتیم در دستیابی به این هدف، موفقیتی حاصل کردهایم. هنوز تهدیدات تروریستی بزرگی برای کشور و منافعمان در خارج از آن وجود دارد.» وی همچنین مناظرات میان سیاسیون و نیروهای ارتش و اطلاعات را کاملا انکار کرد. سخنگویان رئیس اطاعات ملی و پنتاگون از اظهارنظر در این مورد اجتناب کردهاند. با این حال، هفته گذشته، پولِتیکو گزارش داد که «بایدن قصد دارد با کنگره همکاری کند تا مجوز جنگی وضع شده طی دو دهه اخیر را که زمینهساز عملیات نظامی ایالتمتحده بوده است، لغو نماید و مذاکره بر سر مبحثی جدید را آغاز گرداند. مذاکره بر بستر جنگهای خارجیِ پایانیافته.» جان پسکی، سخنگوی کاخ سفید گفته است که رئیس جمهور یک «چارچوب مشخص و محدود» جدید میخواهد تا در سایه آن از شهروندان ایالتمتحده حمایت و به جنگهای ابدی پایان بخشد. افغانستان یک آزمایش ابتداییست. برخی مقامات میترسند که عقبنشینی فوری، ایالتمتحده را به همان جایی برگرداند که از آنجا شروع کرده بود. براساس توافق صلحی که دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق ایالتمتحده با طالبان انجام داد، قرار شده بود این گروه شبهنظامی، روابط خود را با القاعده قطع کند؛ اما این اتفاق نیفتاد. بایدن مدتها مدافع پرشور عقبنشینی بود؛ چون سالها گفته بود که دولت افغانستان، غیرقابل اعتماد است و حالا در تغییری مهم، دولت او پیشنهاد کرده است که اشرفغنی، رئیسجمهور افغانستان، در دولتی «جدید و فراگیر» قدرت را با طالبانِ در حال احیا تقسیم گرداند. بلینکن همین اواخر در نامهای به غنی گفت که ایالتمتحده در حال بررسی گزینه عقبنشینی کامل نیروها تا اوایل مه، در صورت عدم توافق اوست. اما برخی از مقامات ارشد فعلی و پیشین بر این باورند که القاعده و گروههای متفرق آن، حداقل دیگر برای ایالتمتحده، تهدیدآمیز نیستند. آنها ترجیح میدهند به جای ادامه جنگ به طریقی که جورجدبلیو بوش آغاز کرده بود، مانند سایر کشورها با القاعده رفتار کنند به مثابه مسئلهای جنایی که به بهترین شکل توسط پلیس و دادگاه قابل حل است. جن جانسون، مشاور کل سابق پنتاگون و وزیر امنیت داخلی، در مصاحبه با فارینپالیسی اظهار کرده است که او «جنگ علیه تروریسم» را پایان یافته میداند. «من معتقدم که که به لحاظ قانونی و عملی درگیری مسلحانهای که کنگره در سال 2001 مجاز اعلام کرده بود، به پایانش نزدیک شده است. هسته القاعده، به طور مؤثری تخریب شده و از توانایی آن در حمله استراتژیک علیه ایالتمتحده مانند حملهای که در سال 2001 انجام داد، به میزان زیادی کاسته شده است.» جانسون افزود که «تهدیدات تروریستی پایان نگرفته، اما گروهکهایی نظیر القاعده و سایر سازمانهای تروریستی، احتمالا دیگر تهدیدی جدی برای وطن نیستند.» و این به نوبه خود این معنا را میرساند که مجوز استفاده از نیروی نظامی در سال 2001 که تقریباً دو دههای از وضع آن میگذرد، دیگر اساساً معتبر نیست. وی خاطرنشان کرد که گروههای تروریستی اسلامگرا یا بر حملات منطقهای متمرکز شدهاند و یا علیه دولتهای دیگرند. تهدید در ایالتمتحده حالا شکل دیگری گرفته است. ست جونز، متخصص امور ضدتروریسم میگوید: مطالعه صورتگرفته توسط انجمن مطالعات استراتژیک و بینالملل )CSIS) نشان میدهد «تعداد توطئههای حمله در داخل ایالتمتحده در حال حاضر به کمترین میزان خود رسیده است.» بایدن در همین حین بر تهدیدی بزرگتر متمرکز شده است. رئیسجمهور امریکا، FBI را به تمرکز مجدد بر تهدیدهای گروههای راستگرای افراطی که از ششم ژانویه به کاپیتول حمله کرده، وا داشته است. بعد از گذشت دو دهه از حادثه 11 سپتامبر، در حالیکه زهوار مشکلات داخلی امریکا دررفته، منابع FBI تا حد زیادی نسبت به سرنگونی القاعده و سایر گروههای اسلامگرا متعهد شدهاند. برخی مقامات دولت بایدن با ارزیابیهای جانسون موافقند؛ و این یکی از دلایل اعمال فشار دولت به کنگره برای مجوز AUMF است. سالیوان، مشاور امنیت ملی، دستور بازنگری گسترده در سیاستهای ضدتروریسم را صادر کرده و لوید آوستین، وزیر دفاع، نیز درگیر بررسی وضعیت دفاع جهانی است. اما مقامات میگویند این بار اولیست که یک دولت با کمبود دیپلمات مواجه است و فشارهای وارده از سوی پنتاگون و جامعه اطلاعاتی بیشتر شده. در این بین، بایدن نیز مصمم است از اشتباهات پیشینیان درس بگیرد. در دوران اوباما، تعداد حملات هواپیماهای بدون سرنشین در خاورمیانه، افریقا و آسیای جنوب شرقی، بهطور چشمگیری افزایش پیدا کرده بود. ترامپ به ارتش و CIA اجازه حملات خودسرانه را داده بود. اقدامی که بایدن در هفتههای اخیر جلوی آنرا گرفت. همانطور که نیویورک تایمز در هفته گذشته گزارش داد، دولت بایدن «آرام و بیصدا محدودیتهایی موقت بر حملات هواپیماهای بدون سرنشین و حملات کماندویی در خارج از مناطق متداول نظیر افغانستان و سوریه اعمال کرده و بررسی گسترده بر لزوم سختتر کردن قوانین اعمال شده دوران ترامپ را انجام داده است.» به نظر میرسد شمار حملات هواپیماهای بدون سرنشین ایالتمتحده، از زمان آخرین سال دولت ترامپ، به کمترین میزان خود رسیده است. کریس وودز از اِیروِیز، که از مراجع برجسته در این مورد به شمار میرود، گفته است که از زمان روی کار آمدن بایدن، به جز سه حمله مورد مناقشه در سومالی، هیچ موردی از حمالت هواپیماهای بدون سرنشین اعلام نشده است. اوباما در آخرین سال ریاستجمهوری خود، حدود 13000 حمله هوایی انجام داد. وودز گفت که این رقم در سال گذشته به 1100 حمله رسیده است و این روند کاهشی ادامه دارد. وودز میگوید: «بنابراین اگر تصمیم بایدن برای پایان دادن به جنگهای ابدی قطعیست، شاید حالا در بهترین زمان در طی سالهای اخیر قرار گرفته باشیم. آنچه کماکان از تصویر عمومی غایب است اینکه سیاست مهار احتمالی گروههای تروریستی نظیر القاعده، داعش و الشباب در جهانِ پس از حمله هواپیماهای بدون سرنشین، چگونه خواهد بود.» اما شمار گماشتههای سیاسی بایدن، در بوروکراسیهای اداری، در پنتاگون و سیآیای زیاد است و همین بیشماری، آغاز فرایندهای اداری را کُند میکند. هینا شمسی، مدیر پروژه امنیت ملی اتحادیه آزادیهای مدنی امریکا، گفت: «آنچه در 20 سال گذشته وقوع یافت، از بسیاری جهات، داستان امتیازدهی دیدگاههای جامعه نظامی و اطلاعاتی بدون استراتژی است. آنچه انتظار داریم از رئیسجمهور بایدن در مراسم بزرگداشت 11 سپتامبر ببینیم، این است که رئیسجمهور می تواند به مردم امریکا و جامعه بینالملل بگوید که حملات و معماریهای جنگیِ دو دهه اخیر، که به بسیاری از افراد در داخل و خارج کشور آسیب رسانده، رو به پایان است.» به گفته برخی فعالان حقوق بشر که با دولت در تماس بودهاند، بایدن در مقایسه با اوباما، فشارهای بیشتری برای پایان دادن به طولانیترین جنگ ایالتمتحده انجام داده است. یکی از فعالان، به شرط ناشناس ماندن گفته است: «به نظرم حالا شفافیت بیشتری به نسبت آنچه در زمان اوباما وجود داشت، ایجاد شده است.» اما تلاشهای بایدن برای پایان دادن به میراث جنگ ابدی، با اولویتهای دیگری، نظیر مبارزه با کووید 19 ،که با قدرتی بیشتر از القاعده دست به کشتار شهروندان امریکایی زد، تداخل داشت. اندره پراسوو، معاون مدیر واشنگتن در دیدهبان حقوق بشر گفت: «بایدن در هفتههای ابتدایی دهها دستور اجرایی را امضا کرد و چه ناامیدکننده که هیچکس با دست گرفتن این دستورات از هواپیماهای بدون سرنشین یا گونتانامو بیرون نیامد.» بایدن، به عنوان معاون رئیس جمهوری اوباما، شاهد اولی بود که ناامیدی غالب درونی را احساس کرد. جانسون گفت: «اوباما واقعاً میخواست به جنگهای ابدی پایان دهد. اما گاهاً وقایعی مانع آن میشدند. ما میخواستیم بهطور کامل از عراق خارج شویم اما «وقوع جنگ داخلی در سوریه» این موضوع را پیچیدهتر کرد. و بعد هم روی کار آمدن دولت اسلامی در حوالی 2014. حتی در این صورت نیز نقطه پایانی میتواند وجود داشته باشد. جانسون و سایر مقامات دولت اوباما، در یکسری از سخنرانیها تلاش کردند بین القاعده و بازیگران منطقهای فرق بگذارند؛ نظیر اتفاقی مشابه آنچه در مورد دولت اسلامی اتفاق افتاد. جانسون بهعنوان مشاور عمومی پنتاگون در سال 2012 ،چگونگی پایان یافتن جنگ را ترسیم کرد. «در اینجا نقطه اوجی به وجود خواهد آمد که در آن بسیاری از رهبران و نیروهای القاعده و عوامل وابسته به آنها کشته یا دستگیر شدهاند و این گروه دیگر قادر به حمله استراتژیک علیه ایالتمتحده نیست. همانطور که در مورد سازمان القاعده که ارتش در سال 2001 به تعقیبش پرداخت، میدانیم که این سازمان عملا نابود شده است.» جانسون با اشاره به اینکه نقطه اوج در این هفته دستیافتنی شده است، گفته: «درگیری سال 2001 کنگره اگر پایان یافت، باید شجاعت سیاسی الزم را برای بیان آن داشته باشیم.»
در گفتوگوی فراز با ناصر نوبری، آخرین سفیر ایران در شوروی بررسی شد:
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران