کم‌تر از یک نفر برای هزار نفر، بدون امنیت شغلی!

نسبت پرستار به بیمار در کشور ما عدد ۰/۷ است؛ یعنی برای هر هزار بیمار، حتی یک پرستار هم نداریم! با این وجود؛ مسئولان مختلف، هم از کمبود ۱۰۰هزار پرستار سخن می‌گویند، هم از بیماری ۱۰۰ هزار پرستار، هم از عدم امکان استخدام آنها و هم از افزایش اخراج و در نتیجه افزایش مهاجرت پرستاران. 

سرانه پرستار در دنیا به روش‌های مختلفی مانند نسبت پرستار به پزشک، تخت و حتی جمعیت مورد محاسبه قرار می‌گیرد، اما به نظر می‌رسد تعداد پرستار نسبت به جمعیت اصلی‌ترین استاندارد جهان برای محک زدن کشورها در نظر گرفته می‌شود، مولفه‌ای که آمارهای کشور از وضعیت هشداردهنده‌ای در آن حکایت دارد. استانداردهای جهانی گویای آن است که باید به ازای هر هزار نفر ۹ تا ۱۰ پرستار وجود داشته باشد؛ اتفاقی که کشورهایی مانند سوئد آن را محقق کرده و حتی کشورهایی مانند گرجستان، آذربایجان و برخی دیگر از کشورهای همسایه که از حیث پزشکی شرایطی به مراتب عقب‌تر از کشور ما دارند، توانسته‌اند به این میزان دست پیدا کنند. نسبت پرستار به بیمار در کشور ما عدد ۰/۷ است؛ یعنی برای هر هزار بیمار، حتی یک پرستار هم نداریم! با این وجود؛ مسئولان مختلف، هم از کمبود ۱۰۰هزار پرستار سخن می‌گویند، هم از بیماری ۱۰۰ هزار پرستار، هم از عدم امکان استخدام آنها و هم از افزایش اخراج و در نتیجه افزایش مهاجرت پرستاران. 

در دنیای پرستاری دقیقا چه خبر است؟

در کنار مهاجرت روزافزون نخبگان، کارگران متخصص و پزشکان، مدتی است شاهد افزایش مهاجرت پرستاران نیز هستیم؛ مهاجرتی که با آسان‌ترین شرایط-بدون نیاز به دانستن زبان- از سوی کشورهای پذیرنده برای آنان ممکن شده است. به گفته دبیرکل خانه پرستار، هم‌اکنون صد‌هزار فارغ‌التحصیل رشته پرستاری بیکار هستند، اما نکته جالب این که مراکز درمانی، به صد و پنجاه هزار پرستار نیاز دارند! او درضمن از افزایش ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصدی مهاجرت پرستاران خبر داده است. در ماه‌های اخیر کشور با افزایش ۳۰۰ درصدی مهاجرت پرستاران شده؛ ماهانه ۵۰۰ پرستار ایران را ترک می‌کنند. یکی از عمده ترین دلایل مهاجرت پرستاران، عدم امنیت شغلی است. اغلب پرستاران به‌صورت شرکتی و ۸۹ روزه استخدام می‌شوند و بسیاری از بیمارستان‌ها، به راحتی می‌توانند به بهانه‌های مختلف، این قراردادهای در واقع استثماری را فسخ کنند؛ ضمن این‌که در بحران کرونا، تنها ۲۰۰ هزار تومان کارانه، به دستمزد پرستارن اضافه شده، آن‌هم در حالی‌که با این افراد در خط مقدم مقابله با کرونا قرار دارند و مسئولان مختلف مدام در حال مدح و ثنای آنان هستند؛ البته که مدح و ثنای زبانی، هزینه‌ای ندارد؛ اما در ایجاد انگیزه برای ماندن و ادامه دادن چنین شرایط سختی، موثر نیست.

استخدام پرستاران و تداوم عدم امنیت شغلی

مهمترین دغدغه‌ جامعه پرستاری امنیت شغلی است که به منافع مسئولان و سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان کشور بستگی دارد؛ چرا که برخلاف سیاست معمول در کشورهای پیشرفته، بسیاری از آنان جزو سهامداران و اعضای هیات امنای بیمارستان‌های خصوصی و اعضای هیأت علمی بیمارستان‌های دولتی هستند. قراردادهای کاری پرستاران شرکتی، نمونه‌ای از استثمار پرستاران زیرمجموعه دولت در نظام درمانی کشور است. کارفرما با اتکا به ماده ۱۱ قانون کار اقدام به استخدام‌های ۸۹ روزه‌ پرستاران می‌کند که مشمول حقوق و سایر مزایا نباشند و بتواند قرارداد را فسخ کند.۳۰ درصد از پرستاران که لشکری ۳۰ هزار نفره را تشکیل می‌دهند استخدام رسمی نیستند و تحت عنوان قرارداد‌های شرکتی (قرارداد موقت با هلدینگ آوای سلامت وابسته به وزارت بهداشت) به صورت ۸۹ روزه، ۶ ماهه و یا ۱ ساله مشغول به کار هستند.در بحران کرونا نیز برخی از بیمارستانهای به ویژه خصوصی، بسیاری از پرستاران را در جهت تعدیل نیرو، اخراج کرده‌اند. در این رابطه سال گذشته، معاون وزیر بهداشت وقت درباره‌ اخراج پرستاران در بیمارستان‌های خصوصی گفت: «بخش‌‌های خصوصی زیادی نیروهای خود را تعدیل کردند که متولی آن وزارت رفاه است و قانون کار در این رابطه حاکم است. ما در این رابطه کار ویژه‌ای نداریم. تنها می‌توانیم به بیمارستان‌های خصوصی توصیه کنیم در دوره مشکلات با همدیگر مدارا کنید!»

مدارا با پرستاران؛ شأنی که به هیچ گرفته می‌شود!

احتمالا منظور معاون وزیر بهداشت وقت، مدارا و تحمل از سوی پرستاران است؛ فقط به این تقسیم درآمد یک نیم نگاه بیندازیم تا مفهوم مدارا را در قاموس این مسئولان درک کنیم؛ حدود ۶۵ درصد از درآمد بیمارستان به اعضای هیأت علمی تعلق می‌گیرد و ۵ درصد به حساب دانشگاه می‌رود، ۱۰ درصد متعلق به خود بیمارستان است و ۲۰ درصد باقیمانده میان پرستاران، رادیولوژیست، ماما، آزمایشگاه و ... تقسیم می‌شود. در بحران کرونا در طرح کارانه به پرستار ۲۰۰ هزار تومان می‌دهند، اما در کنار آن به پزشک فرضاً ۵۰ میلیون؛ تفاوتی ۱۰۰ برابری در مقابل کار ظاقت فرسای پرستاری.

چه تعداد پرستار گذاشته‌اند و رفته‌اند؟

رئیس هیات‌مدیره نظام پرستاری تهران، اخیرا اعلام کرده در مدت یک سال اول همه‌گیری کرونا، حدود هشت هزار پرستار از ایران مهاجرت کرده‌اند. به گفته او این، رقم اگرچه در سال دوم همه‌گیری رو به کاهش گذاشت، همچنان چند برابر بیشتر از دوران پیش از همه‌گیری است؛ به‌ طوری‌ که فقط در تهران، ماهانه ۵۰۰ درخواست «گوداستندینگ» ثبت شده است و این به معنای آن است که هر روز پنج پرستار در تهران برای مهاجرت از ایران اقدام کرده‌اند. روند فزاینده مهاجرت پرستاران در حالی است که فعالان صنفی پرستاری و مقام‌های وزارت بهداشت از کمبود ۱۰۰ هزار نیروی پرستار در ایران خبر می‌دهند. کمبود ۱۰۰ هزار نیروی پرستار در حالی است که ۱۰۰ هزار فارغ‌التحصیل رشته پرستاری در ایران بیکارند. این موضوع را معاون پرستاری وزارت بهداشت نیز تایید کرده است؛ با این حال، وزارت بهداشت تنها برای استخدام ۲۰ هزار پرستار در سال ظرفیت دارد و به‌کارگیری ۱۰۰ هزار نیروی موردنیاز حداقل پنج سال طول می‌کشد!