روایت خبرنگار فراز از حضور نخستین شاکی کیوان امام وردی در دانشگاه تهران

دانشگاه تهران خلوت است و دانشکده‌ها تاریک. آنقدر که دانشجویی پیدا نمی‌شود تا بگوید دانشکده «هنرهای نمایشی و موسیقی» کجاست. همان جایی که قرار است شلوغ باشد یا حداقل جمعیتی را امروز به خودش ببیند. آن هم زیرسایه آفتاب تابستان و کرونا که به هیچ‌ موجودی رحم نمی‌کنند.

مقابل دانشکده اما یک دانشجو با دو همراه است که با فراخوان آنجا آمده تا شاکی کسی باشد که به روایتی از سال ۸۶ به تعرض و تجاوز مشغول بوده است.

حالا یک سالی از ماجرایی که بر او رفته است، می‌گذرد و او اولین نفری است که پا را فراتر از روایت‌های ناگوار تجاوز امام‌وردی گذاشته است. روایت‌هایی که با دعوت کاری یا دوستانه به خانه آغاز می‌شود و با مسمومیت و بیهوشی و تجاور تمام می‌شود. خودش و دونفری که همراهش هستند را با صدای بلند معرفی می‌کند. یک پسر و یک دختر که برادر و دوست صمیمی‌اش هستند. در این یک سال، برادر بی‌خبر از ماجرا و دوستش در جریان اتفاق بوده است.

روبه‌رو ساختمان دانشکده نمایش، نیم ساعتی از ساعت فراخوان گذشته و قرار نیست کس دیگری به جمع ما بپیوندد. فقط یک جوان دیگر که وکیل است و می‌گوید داوطلبانه آمده تا اگر کاری از دستش بربیاد انجام بدهد. ما پنج نفریم که می‌رویم تا رییس دانشکده را ببینیم.

«رحمت امینی» در جریان همه ماجرا قرار دارد و اصلا پرده اول را خودش آغاز کرده است. دختر روی پله‌ها جلوتر از همه ما حرکت می‌کند و خود او است که وقتی می‌رسیم ما را به رییس دانشکده معرفی می‌کند. اینطور که امینی رییس دانشکده می‌گوید قرار است حراست دانشگاه کارهای اولیه را انجام دهد و بعد قربانی‌های تجاوز را به پلیس امنیت معرفی کند. ماجرا حالا ابعاد گسترده‌ای پیدا کرده و طبیعی است که پلیس امنیت با رییس دانشکده تماس بگیرد و پیگیر اتفاق باشد.

شاید با بنای اولین شکایت دیگر قربانی‌ها هم دنبال پیگیری حقوقی تجاوز بروند. این‌ها همه البته حدس‌هایی که رییس دانشکده دارد و دختر را روانه می‌کند. برادر کلافه است و زیرلب غرولندی می‌کند. شبیه اینکه این‌ها را خودمان می‌دانستیم. اما به هر حال شواهد حاکی از آن است که دانشگاه خود را موظف به پیگیری شکایت دانشجویان دانشگاه تهران می‌داند. دانشکده هنرهای نمایشی تاریک است و باز دختر جلوتر از همه در سایه و روشن نور پنجره‌ها حرکت می‌کند.

تلاش‌ها برای مصاحبه با قربانیان ادامه دارد

سه روز زمان لازم بود تا سیل روایت‌ها تجاوز از سوی امام‌وردی در شبکه‌های اجتماعی جاری شود. همه ماجرا هم از رحمت امینی رییس دانشکده آغاز شده. او بوده که اولین روایت تجاوز امام‌وردی را از طرف دوستی در فرانسه دریافت کرده است و با انتشار شماره تلفنش‌اش مشخص شده که ماجرا فقط محدود به یک دانشجوی ایرانی فرانسه‌نشین نیست. حالا شبکه‌های اجتماعی پر شده از روایت‌های تجاوز. روایت‌هایی از سال ۸۶ آغاز می‌شود و تا همین روزها می‌رسد. با این حال امینی می‌گوید انتظار داشتیم که از فراخوان استقبال نشود. آن هم با وجود اینکه قربانیان بسیار بیشتری با هویت مشخص به او پیام داده‌اند. البته قربانی‌ها فقط از دانشجویان هنر دانشگاه تهران نیستند و طیف گسترده‌ای را در برمی‌گیرند. اما اینکه تا امروز فقط یک دانشجو ثبت شکایت کرده است نشان می‌دهد هنوز بسیاری از افراد دست به شکایت و پیگیری حقوقی نزدند. باوجود اینکه در شبکه‌های اجتماعی روایت‌های زیادی از تجاوز بازگو شده و حتی متن برخی مکالمه‌ها نیز منتشر شده است. پیگیری‌های ما در «فراز» برای مصاحبه با قربانیان با شرط محفوظ بودن اطلاعات شخصی هنوز موفق نبوده و هیچ یک به پیام‌های ما پاسخ ندادند. شاکی فعلی دانشکده هنر هم ترجیح می‌دهد که فعلا سکوت کند. البته شنیده‌ها حاکی از آن است که سه تا چهار نفر دیگر در پلیس امنیت علیه امام‌وردی ثبت شکایت کرده‌اند.

متهم فرار می‌کند؟

بر اساس روایت‌های منتشر شده کیوان امام‌وردی عمدتا با دعوت افراد به بهانه کار یا قرار دوستانه به آن‌ها مشروبات الکی مسموم می‌داده و پس از آن به آن‌ها تجاوز می‌کرده است. او حالا گفته می‌شود که محل زندگی‌اش در تهران نیز را ترک کرده و به شمال کشور رفته است. این فرد حتی شبکه‌های اجتماعی خود را هم بسته و یکی از نگرانی‌های شاکیان فرار او پیش از شروع دادرسی است. شنیده‌ها حاکی از آن‌ است که سه تا چهار نفر تاکنون علیه این فرد شکایت کردند و ممکن است این عدد بسیار فراتر از این‌ها نیز برود. البته این در صورتی است که همه قربانیان پیگیر شکایت و روند قضایی شوند. نکته اینجاست که ممکن است به دلیل گذر سال‌های زیاد عده‌ای از آن‌ها شرایط شکایت و بازگو کردن تجاوز از سوی این فرد را نداشته باشند. زنان امروز در شرایطی از تجربه‌های ناگوار خود اعم از تجاوز، تعرض و آزارهای جنسی سخن می‌گویند که پیش از این عمدتا در این باره سکوت می‌کردند. آن‌هایی که سردمدار شکایت از این فرد شده‌اند نیز اغلب جوان هستند و به نظر می‌رسد با فرهنگ متفاوتی رشد کرده‌اند. گستردگی و تکرار این جنایت حالا باعث شده تا در شبکه‌های اجتماعی بحث‌هایی درباره چرایی انجام این دست جنایات دربگیرد. در این بین عده‌ای حتی قربانیان مقصر دانستند. آن هم به این دلیل که با متجاوز ارتباط داشتند و به خانه او رفتند. اتفاق نظر اما بر این است که در همه تجاوزها فقط متجاوز مقصر است و باید قوانین سختگیرانه‌تری برای مقالبه با خشونت علیه زنان، تعرض و تجاوز تصویب شود.

دشواری‌های اثبات و ابعاد حقوقی پرونده

تفاوت بین تعرض، آزار جنسی و تجازو بسیار زیاد است. آزار جنسی می‌تواند شامل متلک پراندن یا حتی نگاهی باشد که فردی را معذب می‌کند و آزار می‌دهد. تعرض از آزار فراتر می‌رود به تماس فیزیکی می‌رسد. به گفته حقوقدان‌ها در این زمینه‌ها در ایران خلاء قانونی وجود دارد. اما تجاوز آخرین و بالاترین حد این جرایم است که با اکراه قربانی انجام می‌شود و در قانون مجازات اسلامی به طور مشخص درباره آن صحبت شده است. حتی حالات بیهوشی و مستی که گویا ترفند ک.الف بوده نیز احکام مشخص دارد. طبق ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی درباره «حد زنا» در بند «ت» گفته شده که «زنای به عنف یا اکراه از سوی زانی که موجب اعدام زانی است.» در تبصره ۲ همین بند نیز آمده: «هر گاه کسی با زنی که راضی به زنای با او نباشد در حال بیهوشی، خواب یا مستی زنا کند رفتار او در حکم زنای به عنف است. در زنا از طریق اغفال و فریب دادن دختر نابالغ یا از طریق ربایش، تهدید و یا ترساندن زن اگر چه موجب تسلیم او شود نیز حکم فوق جاری است.» اما با توجه به گذر زمان ادله اثبات جرم نیز از بین می‌رود و اثبات آن با دشواری همراه است. نکته مهم اما اینجاست که در حقوق اسلامی بین «زنا» و «تجاوز به عنف» تمایز وجود دارد و شیوه اثبات این دو جرم نیز متفاوت است.

«عبدالعلی توجهی» حقوق‌دان و استاد دانشگاه در این باره می‌گوید: «با دقت در روایات وارده در خصوص زنا و تجاوز به عنف، این نتیجه حاصل می شود که این ­دو از لحاظ مفهوم از یکدیگر متمایزند. این افتراق در مفهوم و همچنین تفاوت در نوع واکنش کیفری اسلام نسبت به هر یک از آنان، نشان می­دهد که شیوة اثبات آنان نیز به تبع، متفاوت خواهد بود. بدین ترتیب ادلة اثبات و شیوه رسیدگی به زنا که در آن دقت و سخت­گیری خاصی مشاهده می­شود، مختص به خود زنا بوده و در تجاوز به عنف باید به ادله عمومی اثبات دعوی و همچنین شیوه معمول رسیدگی رجوع کرد.» رحیم نوبهار حقوقدان و وعضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در یادداشتی توضیح داده که «برخلاف آنچه گاه تصور می­شود اثبات قضایی و برخی دیگر از احکام تجاوز به عنف، را نباید با اعمال منافی با عفت همراه با رضایت، یکسان قلمداد کرد. غرض شارع مقدس از عدم توصیه به پیگیری منافیات عفت و سخت­گیری در اثبات قضایی جرایم جنسی همراه با رضایت، حفظ حرمت و آبروی اشخاص است. در تجاوز به عنف، به تمامیت جسمی و حریم شخصیتی و عِرض و آبروی مجنی­علیه بلکه عفت عمومی جامعه، تعدی شده است. طبیعی است شارع مقدس که به تعدی به عرض دیگران سخت حساس است در این باره توصیه ­کند تا همۀ تلاش­‌های معقول و متعارف برای کشف حقیقت صورت گیرد.» نخستین دلیل در دادرسی نیز اقرار متهم است. اما متهمان اغلب دست به اقرار نمی‌زنند و مدارک تجاوز نیز سخت به دست می‌آید. با این حال در صورت اقرار نکردن مجرم و نبود مدارک نیز می‌توان به «علم قاضی» اتکا کرد: «در تجاوز به عنف خواه زنا باشد یا تجاوز همجنس به همجنس می­توان به مفاد موادی که علم قاضی را معتبر می­داند از جمله مادۀ 120 عمل کرد که می­گوید: "حاکم شرع می­تواند طبق علم خود که از طرق متعارف حاصل شود، حکم کند."»

در این بین از جمله مواردی که می‌تواند بر علم قاضی تاثیر بگذارد تعدد شاکیان و قربانیان پرونده است. باید دید که در روزهای آینده چند نفر از دخترانی که به آن‌ها تجاوز شده پا را فراتر از روایت ماجرا می‌گذارند و علیه کیوان امام‌وردی شکایت خواهند کرد. با توجه به ابعادی که این پرونده پیدا کرده به نظر می‌رسد که روال دادرسی آن نیز متفاوت خواهد بود.