بحران اشتغال در دوران پسا کرونا

مرکز آمار ایران نرخ بیکاری زمستان ۱۳۹۸ را ۱۰.۶ درصد اعلام کرد. این مرکز نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در زمستان سال ١٣٩٨ را منتشر کرد. بررسی نرخ بیکاری افراد ١٥ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که ١٠.٦ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) طی چهار هفته منتهی به هفته مرجع آمارگیری بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص نسبت به فصل مشابه در سال پیش از آن (١٣٩٧) ١.٧ درصد کاهش یافته است.

بسیاری نگرانند که این آمارها در بهار امسال چند برابر شود و پس از شیوع کرونا نیز کاهش نیابد. البته اگر بتوانیم کرونا را کنترل کنیم. بسیاری از پزشکان معتقدند که کرونا حداقل تا پایان امسال با ما خواهد بود و رییس جمهور نیز چندبار طی سخنان خود به این امر اشاره کرده بود. بنابراین امسال به دوران پساکرونا نخواهیم رسید که بتوانیم بررسی کنیم این نرخ بیکاری موقتی است یا دائمی. از سویی دیگر بسیاری از کارشناسان بین المللی در جهان بر این باورند که اقتصاد جهان به دوران قبل از کرونا و پساکرونا تقسیم بندی می شود و عواقب کرونا تا مدتها برروی اقتصاد باقی می ماند. بسیاری از کسب و کارهایی که مشتریان خود را از دست داده اند نیز امیدی به جذب مجدد آنها ندارد. مردم علاقه کمتری به حضور در رستوران ها و کافی شاپ ها دارند و متوجه شده اند که بدون پوشاک جدید و لوازم غیر ضروری هم به راحتی می توان زندگی کرد.

در هر فصل براساس استانداردهای مربوطه و طرح فنی آمارگیری نیروی کار، اطلاعات وضع فعالیت افراد در هفته دوم تقویمی کامل و هفته پس از آن در ماه میانی هر فصل جمع آوری می ‌شود؛ از این رو اطلاعات فصل زمستان طرح بیکاری مربوط به ١٢ تا ٢٥ بهمن ماه ١٣٩٨ بوده که متأثر از شرایط شیوع بیماری کرونا در کشور نبوده است.

در زمستان ١٣٩٨ به میزان ٤٢.٤ درصد جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (زمستان ١٣٩٧) ١.١ درصد کاهش داشته است.

جمعیت شاغلین ١٥ ساله و بیشتر در این فصل ٢٣ میلیون و ٤٣٥ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ٥٢ هزار نفر افزایش داشته است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در زمستان ١٣٩٨، بخش خدمات با ٥٢.٧ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی، بخش‌های صنعت با ٣١.٧ درصد و کشاورزی با ١٥.٦ درصد قرار دارند.

نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ ساله حاکی از آن است که ٢٥.٧ درصد از فعالان این گروه سنی در زمستان ١٣٩٨ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (زمستان ١٣٩٧) ٢.٤ درصد کاهش یافته است.

بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ١٨ تا ٣٥ ساله نیز نشان می‌دهد که در زمستان پارسال ١٧.٨ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به زمستان ١٣٩٧، به میزان ١.٦ درصد کاهش یافته است.

بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ١٥ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که در زمستان سال گذشته ١٠.٤ درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و نظایر آن) کم‌تر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٣٥.٣ درصد از شاغلین ١٥ ساله و بیش‌تر، ٤٩ ساعت و بیش‌تر در هفته کار کرده‌اند.

کارشناسان معتقدند که بیکاری کارمندان موقتی بوده و اکنون قضاوت درباره نرخ بیکاری نادرست است.

«آلبرت بغزیان»، کارشناس اقتصاد به «فراز» گفت: «در شرایط فعلی و شیوع ویروس کرونا، اگر برخی از کسب و کارها به صورت موقتی بسته شده اند و کارکنانشان بیکار شده اند، نمی توان آنها را در نرخ بیکاری محسوب کرد.»

او تاکید کرد: «باید منتظر باشیم تا به دوران پساکرونا برسیم، اوضاع و شرایط به حالت سابق بازگردد و در آن زمان محاسبه کنیم که چند نفر بیکار شده اند و نرخ بیکاری چقدر است.»

بغزیان افزود: «اکنون تعطیلی کسب و کارها موقتی است، در نتیجه کارمندان نیز به صورت موقت بیکار شده اند اما اگر شرکت ها و واحدهای صنفی مجددا فعالیت خود را از سر بگیرند،کارمندان نیز به کار خود باز خواهند گشت. این افراد در صورتی در نرخ بیکاری محسابه می شوند که در دوران پساکرونایی و از سرگیری مجدد فعالیت کسب و کارها نیز بیکار بمانند و اخراج شوند.»

او با اشاره به اینکه کارفرمایان باید آمار کارمندانی که موقتا تعدیل کرده اند را به دولت ارائه دهند بیان کرد: « دولت در شرایط فعلی باید به کارمندان کمک مالی کند اما اکنون قضاوت درباره نرخ بیکاری صحیح نیست.»

یک عضو هیات رئیسه اتاق اصناف تهران معتقد است که برای اظهار نظر در این باره زود است و باید حداقل تا پایان فروردین ماه صبر کرد.

«علی فاضلی» به «فراز» گفت:«اکنون برای اظهار نظر در اینباره زود است و حاقل تا پایان فروردین نمی توان نظر قطعی در اینباره ارائه کرد.»

او گفت: «هنوز کار کارشناسی درباره اینکه اصناف مختلف چه صدامت و لطماتی را متحمل شده اند کامل نشده است.»

با اینکه کارشناسان از اظهار نظر قطعی خودداری می کنند اما بسیاری از افراد بیکار مجددا به مشاغل سابق خود باز نمی گردند و کسب و کارها نیز در دوران پساکرونا به زمان زیادی نیاز دارند تا مجددا کسب و کار خود را رونق دهند.