حلقه مفقوده کپی رایت در ادبیات ایران

ادبیات ایران این روزها با مشکلات بسایری دست و پنجه نرم می کند که یکی از آنها عدم رعایت حق کپی رایت است. در شرایطی که کپی رایت یکی از مهمترین مسائل در کشورهای دنیا به شمار می رود در ایران به شوخی گرفته می شود. این امر چه در ترجمه آثار ادبی دیگر نویسندگان جهان، چه انتشار غیرقانونی آثار ادبی ایرانی و جهانی در فضای مجازی به صورت صوتی و پی دی اف همواره به سخره گرفته می شود. از سویی دیگر حق و حقوق نویسندگان نیز در انتشار صوتی و فروش اینترنتی آثارشان رعایت نمی شود و حتی در پرداخت حق تالیف نیز مورد بی مهری قرار می گیرند.

«علی مسعودی نیا»، نویسنده و مدرس داستان نویسی مسعودی نیا دررابطه با اینکه حقوق نویسندگان از سوی ناشران به درستی رعایت نمی شود و حق تالیف بسیار کمی به آنها پرداخت می شود به «فراز» گفت:«حتما همین طور است اما ناشر هم خوب و بد دارد. من ذات باورانه نمی توانم بگویم همه ناشران حقوق نویسندگان را رعایت نمی کنند یا حق تالیف اندکی به آنها پرداخت می کنند. ناشران بزرگ ما که به قدرت رسیدند از دهه ۸۰ تا به امروز به دلیل قدرتی که دارند و اقتداری که پیدا کردند اجحاف می کنند به نویسندگان و حقوق را رعایت نمی کنند. در قرارداد شاید ۱۵ الی ۲۰ درصد از قیمت پشت جلد را به نویسندگان بدهند؛ آنهم ۶ ماه پس از انتشار.»

او بیان کرد:«حق کتاب صوتی،‌کتاب الکترونیک، اقتباس سینمایی،‌اقتباس رادیویی و غیره را از نویسنده سلب می کنند و در اختیار ناشر قرار می دهند. صنعت نشر ما صنعت نشر پاکیزه ای نیست و به سود نویسندگان نیست.»

مسعودی نیا درباره رعایت حق کپی رایت چه از سوی مترجم داخل کشور و چه افرادی که کتاب ها را به صورت غیرقانونی در فضای مجازی منتشر می کنند گفت:«این ضعف بزرگ ساختار ادبیات کشورمان به شمار می رودکه بیشرت به صنعت نشر بر می گردد. ساختار از ابتدا اشتباه بوده است. اگر قرار باشد از فردا کپی رایت رعایت شود تمام کتاب هایی که در بازار است باید جمع آوری شود.»

این مدرس نقد ادبی گفت:«کتاب هایی که مولفان روحشان هم خبر ندارد، یکی کتاب را ترجمه و چاپ کرده همه اینها باید جمع آوری شوند که منجر به تعطیلی بسیاری از کتابفروشی های کشور می شود. راهکارهایی می بایست باشد و باید اصولی با آنها برخورد شود و به صورت تدریجی آثاری که کپی رایت ندارند پیش از هرچیز وزارت ارشاد نباید به آنها مجوز بدهد و به جای ممیزی به کپی رایت اهمیت بدهند که آبروی جهانی ماست. اقدامی که سال ها به آن اهمیت ندادند. باید کانون حقوقی درست شود که تمام شکایات مرتبط را مورد بررسی قرار دهد. قوانین داخلی و بین المللی مان درباره کپی رایت،‌ناقص، بی اثر و فاقد بازدارندگی است.»

مسعودی نیا درباره دانلود غیرقانونی کتاب ها در اینترنت بیان کرد:«بسیاری از شرایط نابسامان قوانین کپی رایت در ایران سواستفاده کرده و با اینکه بسیاری از کتاب ها در بازار موجود بوده و از سوی ناشران قانونی چاپ شده اند، مشاهده می شود که افست آنها از سوی دست فروشان در خیابان ها به فروش می رسند.هیچ نهاد نظارتی و دولتی هم به این امر رسیدگی نمی کند.»

او با تاکید بر اینکه می بایست نهادی تلفیقی متشکل از اهالی ادبیات، ناشران و وکلای دادگستری مسلط بر امور چاپ و نشر تشکیل شود تا از کپی رایت دفاع کرده و بر این امر نظارت داشته باشد گفت:«یک نهاد صنفی نیز باید مجری این امور شود، قانون مرتبط با لزوم رعایت کپی رایت تصویب شود تا مشکلات سواستفاده و انتشار غیرقانونی آثار نویسندگان توسط دست فروشان در خیابان ها و سواستفاده گران در فضای مجازی جلوگیری شود. حق کپی رایت به این سادگی ها قابل حل نیست و تنها تاکید براینکه می بایست حق کپی رایت رعایت شود موجب رعایت کردن آن نمی شود.»