تحریم‌های غرب می‌تواند جلوی روسیه را بگیرد؟

پس از اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، استقلال دو منطقه جدا شده از شرق اوکراین را به رسمیت شناخت و دستور استقرار نیروهای روسی در آنها را صادر کرد، کشورهای غربی اقدام به اعمال اولین قسمت از تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه کردند. در ۲۲ فوریه امریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا تدابیری را به اجرا گذاشتند که شامل محدودیت در فروش اوراق قرضه روسیه، مسدود کردن دارایی‌های الیگارشی‌های روسی و فرزندان آنها، بانک‌ها و نمایندگان پارلمان می‌شود... و نیز تهدید کردند در صورتی که نیروهای روسی به مناطق تحت کنترل اوکراین حمله کنند، تحریم‌های بیشتری نیز در انتظارشان خواهد بود. چشم‌گیرترین تصمیم غیرمنتظره‌ای هم که آلمان گرفت تعلیق مجوز نورد استریم ۲ بود؛ خط لوله زیردریایی که برای انتقال گاز بیشتر از روسیه به آلمان در نظر گرفته شده بود.

برای عده‌ای، که برخی از مقامات سابق جمهوری‌خواه در امریکا نیز جزوشان هستند، پاسخ فراآتلانتیک (آن سوی اقیانوس اطلسی) تاکنون کاملاً مطمئن عمل کرده است... لااقل در میزان هماهنگی دیپلماتیک و کاربرد اطلاعات برای افشا و بر هم زدن برنامه‌های نظامی روسیه. سؤال اینجاست که آیا تحریم‌ها تناسبی با حمله روسیه به حاکمیت اوکراین دارند و آیا می‌توانند آقای پوتین را از اعزام ۱۹۰ هزار سربازی که در مرزهای اوکراین، برای تصرف قلمرو بیشتر جمع کرده، بازدارند یا خیر.

ولادیمیر پوتین در ۲۱ فوریه، پس از سخنرانی تلخ خود، معاهدات «دوستی، همکاری و کمک متقابل» را با دو کشور جدایی‌طلب تحت حمایت روسیه، «جمهوری‌های مردمی» دونتسک و لوهانسک امضا کرد. او اعلام کرد که نیروهای «حافظ صلح» را به مناطق تحت محاصره اعزام خواهد کرد. یک روز بعد از آن، پوتین در پی استقرار نیروها در خارج کشور بود و به سرعت هم از پارلمان مجوز دریافت کرد. همچنان که روسیه خبر از تخلیه دیپلمات‌های خود از کیف، پایتخت اوکراین داد.

تحریم‌های غربی _‌لااقل هنوز‌_ پاسخ «گسترده‌ای» به وعده‌هایی که از حمله احتمالی روسیه به اوکراین داده، نبوده‌اند. شاید به ناچار بحث به اینجا کشیده شد که اساساً چه چیز تهاجم محسوب می‌شود. در ابتدا مقامات کاخ سفید خاطرنشان کردند که استقرار برنامه‌ریزی شده نیروهای روسی به دونتسک و لوهانسک، تنها حضور هشت ساله روسیه در این مناطق را رسمیت می‌بخشد. اما جو بایدن، رئیس جمهور امریکا، در ۲۲ فوریه، لحن خود را تغییر داد و وقایع را «آغاز تهاجم روسیه به اوکراین» توصیف کرد. او وعده داد که «من در پاسخ به این اقدام تحریم‌ها را آغاز خواهم کرد... آن هم در مقیاسی بسیار وسیع‌تر از آنچه ما و شرکایمان در سال ۲۰۱۴ انجام دادیم. و چنانچه روسیه دست به تهاجم بیشتر بزند آماده هستیم در تحریم‌های اعمالی، پیشروی کنیم.» بایدن به نیروهای امریکایی مستقر در اروپا دستور داد که در منطقه بالتیک و لهستان مستقر شوند و بدین ترتیب به حمایت از کشورهای هم‌مرز با اوکراین یاری رسانند.

بخش دشواری که غرب در پیش دارد، تنظیم واکنش‌های خودش است. این کشور تا اینجا تصمیم دارد جزم بودنِ عزم خود را در برابر تهدیدها و اقدامات روسیه به اثبات برساند. اما علاوه به اینها به دنبال ایجاد فضایی برای دیپلماسی، حفظ وحدت غرب و حفظ یک عامل بازدارنده معتبر در برابر تهاجمی همه‌جانبه است. خیلی مهم است معلوم بشود که آیا به رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک توسط آقای پوتین یک هدف به حساب می‌آید یا گامی است که او در جهت جنگی گسترده‌تر برداشته است. امریکا و بریتانیا حالا متقاعد شده‌اند که دومی منظورِ نظر است. ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو می‌گوید: «اینها همه نشان این‌اند که روسیه به برنامه‌ریزی برای حمله‌ای تمام‌عیار ادامه خواهد داد.»

در یک کنفرانس مطبوعاتی تلویزیونی از آقای پوتین سؤال شد که آیا نیروهای روسیه فقط در مناطق تحت کنترل این دو شبه دولت مستقر خواهند شد، یا اینکه آنها به دنبال اشغال تمام سرزمینی هستند که رهبران‌شان ادعا می‌کنند... از بخش‌هایی حرف می‌زنیم که هنوز در دست دولت اوکراین است. پوتین ادعای ایشان را تأیید کرد اما نگفت که نیروهای خود را تا کجا اعزام خواهد کرد: «پیش‌بینی سناریوی در حال وقوع، غیر‎ممکن است. این به شرایط میدانی بستگی دارد.»