گزارش فراز از فیلتر کلاب هاوس: دیوان عدالت اداری علیه مردم یا برای مردم؟!

چندی پیش و با وجود اختلالاتی که در کلاب هاوس از طریق برخی اپراتورهای موبایل (ایرانسل و همراه اول) انجام شد، وزارت ارتباطات با غیر قانونی خواندن این کار سعی کرد تا جریمه‌ای برای اپراتورها در نظر بگیرد و با استناد به آن، اپراتورها را مجبور به رفع این اختلال کند. با اینکه مصوبه جریمه روزانه ۵۰ میلیارد تومانی چندی پیش توسط هیات دولت ابلاغ شد، حال خبرگزاری برنا گزارش کرده که دیوان عدالت اداری به طور موقت اجرای این مصوبه را متوقف کرده است. با توجه به این حکم، اختلال غیر قانونی در کلاب هاوس ادامه دار خواهد بود و جریمه اپراتورهای متخلف هم متوقف خواهد شد. در حال حاضر به نظر می‌رسد دولت فعلا اجازه ندارد در خصوص اختلال کلاب‌ هاوس اپراتورها را جریمه کند یا میزان اعتبار پروانه آن ها را کاهش دهد. چندی پیش رگولاتوری نیز گزارشی منتشر کرد که براساس آن مشخص شده بود همراه اول، ایرانسل و مخابرات با تغییر در DNS و IPها و اختلال منطقه‌ای باعث جلوگیری دسترسی کاربرانشان به کلاب هاوس شده‌اند. «محمد آذری جهرمی» در مصاحبه‌های خود بارها تاکید کرده که این اقدام غیر قانونی است و دستوری برای آن از هیچ مرجع قانونی صادر نشده است. او شب گذشته در یکی از اتاق‌های کلاب هاوس گفته بود از ابزارهای قانونی برای فشار به اپراتورها قطعا استفاده خواهد کرد: «اینکه درباره کلاب هاوس یک دستگاهی بر اساس نظر کارشناسی خودش اقدامی کرده را نمی‌دانم. دادستانی هم اعلامی در این باره نداشته است. اگر کسی اعتقاد دارد که کلاب هاوس باید فیلتر شود، باید در چارچوب قانونی عمل کند و هزینه‌اش را هم بپردازد.»

راي ديوان عليه حكم جريمه دولت براي اپراتورها

اما هنوز ۲۴ ساعت از گفته‌هاي وزير جوان نگذشته بود كه خبر آمد ديوان عدالت به نفع اپراتورهاي اختلال‌كننده در كلاب‌هاوس راي داده است. براساس اين خبر، ديوان عدالت اداري قوه قضاييه، با صدور دستور موقت، مصوبه هيات دولت درباره جريمه اختلال‌كنندگان كلاب‌هاوس را متوقف كرد و اين بدان معناست كه «اختلال غيرقانوني در كلاب هاوس ادامه‌دار خواهد بود و جريمه اپراتورهاي متخلف هم متوقف خواهد شد.» راي ديوان عدالت درواقع پاسخي است به دولت و وزير ارتباطات كه بارها بر غيرقانوني بودن رفتار اپراتورها تاكيد كرده و براساس مُر قانون براي اين اپراتورها كه آن ها را متخلف مي‌دانستند، جريمه هم تعيين كردند.

در حقيقت ديوان عدالت از اختيارات قانوني خود استفاده كرده تا جريمه صادر شده براي اختلال غيرقانوني اپراتورها در كلاب‌هاوس را متوقف كند. اساسا تصميم به فيلترينگ بايد از فيلتر شوراي عالي فضاي مجازي بگذرد بنابراين زماني كه بدون اعمال نظر شوراي عالي فضاي مجازي، تعدادي از اپراتورها به صورت خودسر اقدام به اختلال در يك شبكه اجتماعي و قطع دسترسي كاربران به آن را مي‌كنند، نشان از آن دارد كه علي‌القاعده نهادي بالادستي با استفاده از اختيارات فراقانوني خود به اين اپراتورها دستور داده كه اقدام به فيلترينگ كلاب‌هاوس كنند و حالا ديوان عدالت هم با نقض مصوبه دولت، از آن ها حمايت كرده و مخالفتش با ديدگاه و سياست‌هاي دولت را اعلام كرده است؛ اقدامي كه اگرچه اپراتورها را از پرداخت جريمه نجات داده اما مهر تاييدي بر قانوني بودن اختلال نيست. اما وظیفه ذاتی دیوان عدالت اداری چیست و این اقدام دیوان تا چه حد به این وظایف نزدیک است ؟

دیوان عدالت اداری علیه مردم یا برای مردم؟!

اگر بخواهیم به بیان ساده این وظایف را شرح دهیم باید اشاره کنیم که قدرت در اختیار دولت‌، نهادها و سازمان‌های وابسته به دولت و حکومت است و از این جهت ممکن است، مردم عادی در بخشی از روابط خود با دولت و وابستگان به دولت، مورد ظلم و تعدی قرار بگیرند یا از سوی دیگر، دولت به معنای عام به واسطه قدرتی که دارد در تنظیم آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و مقررات دولتی رعایت حال مردم را نکند و از این جهت مردم مورد تظلم واقع شوند؛ برای همین هم به تشکیلاتی نیاز است تا بتواند در مقابل قدرت دولت بایستد و از حق مردم دفاع کند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دیوان عدالت اداری به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های دستگاه قضایی، وظیفه حمایت از مردم در برابر دولت و همچنین حاکمیت را برعهده دارد. در موضوع فیلترینگ (کلاب هاوس) که نقض آشکار حقوق شهروندی است اما ظاهرا دست حمایت دیوان برخلاف چیزی که در شرح وظایف آن ذکر شده به جای مردم، بر سر اوپراتورهای متخلف کشیده می شود!

فیلترینگ؛ نقص آشکار حقوق شهروندی

هیاهو بر سر فلیترینگ کلاب هاوس در حال تبدیل شدن به سرنوشت تلگرام، توییتر، فیسبوک و سایر شبکه‌های اجتماعی است که بخشی از آن ها بعد از وقایع ۸۸ از دسترس خارج شدند. در آن زمان هم‌چون امروز قرار نبود فیلترینگ تا همیشه ادامه یابد اما با ادامه آن به راحتی حق شهروندان در استفاده آزاد از فضای مجازی نادیده انگاشته شد؛ حقی که هم‌اکنون در بند هشتم منشور حقوق شهروندی با عنوان «حق دسترسی به فضای مجازی» به رسمیت شناخته شده‌ و فیلترینگ در آن ممنوع اعلام شده است. برای مثال در ماده ۳۳ این منشور آمده است:‌ «حق شهروندان است که آزادانه و بدون تبعیض از امکان دسترسی و برقراری ارتباط و کسب اطلاعات و دانش در فضای مجازی بهره‌مند شوند. این حق از جمله شامل احترام به تنوع فرهنگی، زبانی، سنت‌ها و باورهای مذهبی و مراعات موازین اخلاقی در فضای مجازی است. ایجاد هرگونه محدودیت (مانند فیلترینگ، پارازیت، کاهش سرعت یا قطعی شبکه) بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.»

در ماده ۳۴ این بخش از منشور تاکید شده است: «حق شهروندان است که از مزایای دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک، فرصت‌های آموزشی و توانمندسازی کاربران به صورت غیر تبعیض‌آمیز برخوردار شوند.»

همچنین در ماده ۳۵نیز آمده است: «حق شهروندان است که از امنیت سایبری و فناوری‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی، حفاظت از داده‌های شخصی و حریم خصوصی برخوردار باشند.»

با وجود این تاکیدات الزام آور منشور علاوه بر فیلترینگ ، هر از گاهی هم برخی اپلیکیشن‌های دیگر مانند واتس‌اپ از دسترس خارج می‌شوند و گاهی هم اینترنت به کل قطع می‌شود. به شدت سرعت اینترنت کاهش یافته و شرایط برای انجام امور عادی مردم در فضای مجازی به کل مختل شده است. حق دسترسی آزاد به فضای مجازی که هیچ، حق اتصال به اینترنت نیز به کل نادیده انگاشته شده است؛ چه آن هایی که کسب و کار اینترنتی داشتند و چه سایر افرادی که برای تبادل اطلاعات و تکمیل وظایف اداری خود آن هم در اوضاع کنونی غلبه کرونا به تمام حوزه ها و لزوم مجازی شدن برخی امور امکان انجام درست فعالیت خود را ندارند. در این شرایط گروهي در تلاشند تا همان مقدار اندک امکان باقي‌مانده برای استفاده از فضاي مجازي را هم محدود كنند. نگاهی که باعث مي‌شود، در حالیکه هنوز چندماهي از فعاليت كاربران فارسي‌زبان در شبكه اجتماعي «كلاب‌هاوس» نگذشته، دو اپراتور كشور به‌طور خودسر اقدام به ايجاد اختلال در دسترسي به آن و به بيان روشن‌ و دقيق‌تر فيلترينگ آن بزنند. تلاش اين گروه اما چنانچه پيش از اين هم در فيلترينگ توييتر و تلگرام هم ديده شد، مانع از حضور شهروندان و البته مسوولان در اين شبكه‌هاي اجتماعي نشده است. حالا علاوه‌ بر تلگرام و توييتر كه با وجود فيلترينگ بستر فعاليت جدي مسوولان عاليرتبه نظام است، كلاب‌هاوس هم به محفلي براي حضور وزرا، نمايندگان مجلس، سياسيون و بزرگان كشور تبديل شده است. تاكنون توييتر و تلگرام جاي خالي رسانه آزاد و خبررساني بي‌پرده و شفاف را به دوش مي‌كشيد و حالا كلاب‌هاوس كه يك شبكه اجتماعي گفت‌وگومحور است، آمده تا علاوه‌بر اينكه فضايي آزاد براي گفت‌وگو ميان مسوولان، مردم و رسانه‌ها ايجاد مي‌كند، بار عملكرد ضعيف و شكست‌خورده صداوسيما را هم به دوش بكشد.

در نهایت نباید از یاد برد که جامعه ایران بیش از چهار دهه با سانسور سیستماتیک دست و پنجه نرم کرده و از ممنوعیت ویدئو و پارازیت ماهواره، تا فیلترینگ گسترده وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی را تجربه کرده است. اما نگاهی به گذشته نشان می‌دهد محدودیت‌های گسترده در مقابله با ویدئو و ماهواره در عمل بی‌اثر بودند و هیچکدام در هیچ دوره‌ای باعث جلوگیری از دسترسی توده‌های مردم به این ابزارها برای ارتباط با دنیای بیرون نشدند.

اینک در عصر اینترنت نیز فیلترینگ سایت‌ها و پیام‌رسان‌ها، دسترسی افراد به دنیای آزاد را صرفاً سخت‌تر می‌کند و نه ناممکن. کسی که در پی یافتن وبسایت، تماشای فیلم و یا ارسال پیام باشد، در نهایت راه خود را پیدا می‌کند و اگر هدف این است که این ممنوعیت‌ها باعث قطع ارتباط با دنیای آزاد می‌شود باید گفت که این خیالی است باطل!