استارلینک ایرانی؛ حساب و کتاب دولت برای رقابت با ایلان ماسک چیست؟
در ایران حساب و کتاب بسیاری از پروژه‌های بلندپروازانه حداقل روی کاغذ درست از کار در می‌آمد و مشکل اصلی خود را بعدها در عمل نشان می‌داد. اما «استارلینک ملی» حتی با حساب و کتاب ساده روی کاغذ هم به شکل مشهودی انجام نشدنی به نظر می‌رسد.
عطش «ملی سازی» به اینترنت ماهواره‌ای هم رسیده و دولت سیزدهم می‌خواهد در این حوزه یک فیل بزرگ هوا کند. تا اینجا حرف از ساخت یک «استارلینک ایرانی» به میان آمده. مشابه آن چیزی که ایلان ماسک در یک پروژه بسیار گران قیمت در آمریکا دنبال می‌کند. حسین سالاریه، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی ایران روز شنبه خبر از انجام اقداماتی برای ساخت منظومه ماهواره‌ای شبیه به استارلینک در کوتاه‌مدت داد و اعلام کرد که برای تحقق این موضوع، نیاز به شکل‌گیری یک کنسرسیوم بین‌المللی برای همکاری با کشورهای علاقه‌مند به این کار وجود دارد.
پروژه‌ای که معاون وزیر ارتباطات از آن سخن گفته یک اشکال مهم دارد؛ حتی روی کاغذ هم این پروژه برای ایران نشدنی است. در ایران خصوصا طی ۳-۲ دهه اخیر حساب و کتاب بسیاری از پروژه‌های بزرگ و بلندپروازانه حداقل روی کاغذ درست از کار در می‌آمد و مشکل اصلی خود را بعدها در عمل نشان می‌داد. اما «استارلینک ایرانی» حتی با حساب و کتاب ساده روی کاغذ هم به شکل مشهودی انجام نشدنی به نظر می‌رسد که دلایل روشنی هم دارد.
کدام بودجه؟
اینترنت ماهواره‌ای ایرانی قرار است رقیب استارلینک ایلان ماسک باشد این یک تکنولوژی بسیار جدید است که شرکت «اسپیس ایکس»، متعلق به ایلان ماسک آن را با کمک چیزی حدود ۵۰۰ هزار ماهواره کوچک که به جو زمین فرستاده خواهند شد، راه اندازی می‌کند. هزینه اعلام شده برای این پروژه تا سال ۲۰۱۸ یعنی ۴ سال قبل بیش از ۱۰ میلیارد دلار برآورد شده بود. مشکل اول برای استارلینک ایرانی همینجاست؛ آیا منابع موجود برای چنین پروژه‌ای در ایران وجود دارد؟ شاید به نظر برسد که صرف چند میلیارد دلار برای یک کشور نفت خیر در چنین پروژه‌ای هزینه زیادی نباشد. اما وقتی این کشور نفتی درگیر چندصد هزار میلیارد تومان کسری بودجه و مشکل تامین حقوق کارمندانش است، اوضاع فرق می‌کند. در حالی که ما بیش از سه سال است که درگیر گرفتن تنها ۷ میلیارد دلار از پول نفت فروخته شده خود به کره جنوبی هستیم، حتما حساب و کتاب مالی انجام چنین پروژه‌ای حتی روی همان کاغذ برای ایران جور در نمی‌آید.
از کدام تکنولوژی حرف می زنیم؟
فرض کنیم پول این پروژه مهیا باشد؛ تکنولوژی آن چه می‌شود؟ معاون وزیر ارتباطات از حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تشکیل یک کنسرسیوم برای تامین نیازهای تکنولوژیک این پروژه سخن گفته. اینجا یک سوال جدی وجود دارد؛ با مناسبات علمی و اقتصادی و نقشه رشد تعیین شده برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان داخلی در سال‌های اخیر، کدام هدف از پیش تعیین شده به طور مطلوب تامین گشته که ما امیدوار هستیم برای اینترنت ماهواره‌ای هم چنین شود؟
قطعا شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌های ایرانی در این سال‌ها موفقیت‌هایی داشته‌اند و کسی منکر این نیست. اما ما اینجا داریم از یک جهش بسیار بزرگ و یک تکنولوژی فوق پیشرفته حرف می‌زنیم که هنوز کشورهای صنعتی هم نتوانسته‌اند آن را صد در صد کامل کنند. هر تکنولوژی یک سلسله توانایی‌هایی پشت سر خود دارد. مثلا پشت تکنولوژی ساخت یک خودرو باکیفیت حتما توانمندی بهینه‌سازی انرژی یا رسیدن به مرزهایی از توانایی مهندسی آیرودینامیک و امثالهم هست. برای رسیدن به تکنولوژی اینترنت ماهواره‌ای هم ماجرا از همین قرار است. ما کدام بخش از تکنولوژی‌های قبلی این تکنولوژی جدید را داریم یا چشم اندازی برای ساخت میان مدت آنها وجود دارد؟
وقتی در منظومه صنعتی و تکنولوژی کشور حتی نتواسنته‌ایم عادی‌ترین تولیدات و محصولات را به سطح کیفی متوسطی برسانیم، چقدر می‌شود به ایده اینترنت ماهواره‌ای ملی که نیازمند یک تکنولوژی بسیار پیچیده، حساس و ظریف است در چنین فضای صنعتی دل بست؟ وقتی شرکت‌های ما حتی با دریافت وام‌های میلیاردی و ایجاد فضای انحصاری و فیلترینگ اپلیکیشن‌های خارجی، سال‌هاست همچنان در ساخت یک پیام‌رسان یا شبکه مجازی کارآمد ناتوان هستند، چطور می‌توان به ایجاد اینترنت ماهواره‌ای ایرانی دل بست؟
کنسریوم سازی در شرایط تحریم؟
معاون وزیر ارتباطات در جای دیگری از سخنانش می‌گوید این پروژه با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی از کشورهای همسایه پیش خواهد رفت: «ساخت منظومه ماهواره‌ای در کشورمان به صورت انفرادی جلو نمی‌رود و برای این که هدف مذکور محقق شود باید ارتفاعات چند صد کیلومتری و چندین هزار ماهواره در نظر گرفته شود. شرکت‌های خصوصی به تنهایی نمی‌توانند منظومه ماهواره‌ای بسازند و باید شرکت‌های بین‌المللی کشورهای همسایه هم در کنسرسیوم بین المللی که برگزار می‌کنیم، شرکت نمایند.» اما این شرکت‌ها از کدام کشورها هستند و در شرایط تحریم قرار است چنین کنسرسیوم بین المللی چگونه تاسیس شود؟ وقتی ما در تامین ابتدایی‌ترین مواد اولیه صنایع کشور و حتی واردات دارو به دلیل تحریم‌ها دچار مشکل حاد هستیم، تکلیف حوزه حساسی مثل اینترنت ماهواره‌ای مشخص است. وقتی در گرفتن طلب‌مان از عراق یا ساده‌ترین تجارت‌ها با کشورهای منطقه مشکل داریم، با کدام فرمول می‌خواهیم چنین کنسرسیومی با این میزان حساسیت تاسیس کنیم؟ ما برای ضروری‌ترین نیازهای اقتصادی خود به دلایل مختلفی از جمله تحریم، امکان همکاری‌های بین‌المللی در قالب ایجاد کنسرسیوم‌ها و یا انجام توافق‌های دو و چند طرفه را نداریم. اگر برای اینترنت ماهواره‌ای چنین امکانی هست چرا دولت برای حوزه‌های ضروری دیگری مثل نفت و گاز چنین نمی‌کند که نیاز فوری کشور هستند؟
تمام آنچه که گفته شد به این معنا نیست که متخصصان و استعدادهای ایرانی توان ساخت چنین تکنولوژی ندارند و یا اینکه کشورها و شرکت‌هایی که این کار را می‌کنند از ما مستعدتر یا باهوش‌تر هستند. مساله این است که در ایران زمینه چنین کاری نیست و مشکلاتی که نه به استعداد و تخصص جوانان ایرانی، بلکه به مدیریت غلط کشور مربوط می‌شود امکان چنین کارهایی را صلب کرده است.
یک نکته در این مدیریت غلط هم اینجاست که کشور نیازهای تکنولوژیک و اقتصادی به مراتب حیاتی‌تری دارد اما شناخت غلط اولویت‌ها و امکانات، پروژه‌ای مثل اینترنت ماهواره‌ای را به عنوان اولویت تعیین می‌کند که حتی روی کاغذ هم قابلیت اجرا در این شرایط را ندارد.
دیدگاه تان را بنویسید