کتاب کمک درسی؛ بازمانده از بحران های کاغذی!

در سال های میانی دهه هفتاد، وقتی کشور می رفت تا در سایه تغییر یا اصلاحات، روزهای تازه ای را تجربه کند، زمزمه های ورود یک پدیده تازه آموزشی میان دانش آموزان آن نسل پیچید و چند سال بعد این پدیده با عنوان «کتاب های کمک آموزشی» پا به عرصه گذاشت و تا امروز به عنوان بازوی اصلی فروش در قفسه کتابفروشی ها و همچنین در شکافِ ضعف سیستم آموزشی کشور جا خوش کرده است!

جا خوش کردنی که با بازدهی مالیِ نجومی همراه است، درآمد سالانه آن از هزینه ۴۰ هزار میلیارد تومانی برای موسسات آموزشی حاصل می شود و اگر آن را به بودجه ۵۶ هزار میلیارد تومانی آموزش‌وپرورش اضافه کنیم، بستر مالی آماده ای را می بینیم که می تواند نظام آموزشی کشور را پوشش و بازدهی آن را به صورت نجومی گسترش دهد!

از طرفی تنها یک نگاه به جدول کتاب های پرتیراژ طی یک سال اخیر کافی است تا کتاب های کمک آموزشی و مذهبی را در صدر فروش ببینیم. همچنین بیشترین آمار چاپ کتاب بعد از انقلاب، باز هم مربوط به کتاب های کمک آموزشی است و نکته جالبِ توجه که روزنامه «فرهیختگان» نیز در گزارشی به آن اشاره کرده این است که پرتیراژترین کتابها مربوط به ناشرانی است که کتاب های کمک آموزشی را برای دبستانی ها منتشر می کنند؛ شاید با هدف پرورش دانش آموزان از پایه و عادت دادن آنها به استفاده از کمک در درس که احتمالا در آینده بتوانند تنور داغِ کنکور و متعلقات آن را داغ تر کنند اما معروف ترین کتاب های کمک درسی در حال حاضر، در کدام نقطه از نظام مالی و رده بندی تیراژی جا خوش کرده اند؟!

گاج و قلمچی؛ ثروت های بستر کمک آموزشی !

موسسات کنکور که در قالب کمک درسی در سیستم آموزش کشور نفوذ کرده اند و به‌صورت کاملا انتفاعی ، مانند یک بنگاه اقتصادی عمل می‌کنند، بنابر اظهارات دکتر بطحایی، وزیر سابق آموزش و پرورش، در سال ۴۰ تا 50 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارند. نکته جالب اینکه طبق لایحه پیشنهادی بودجه ۹۹، برآورد شده که دولت از محل صادرات نفت، نزدیک به 45 هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت که اگر این رقم را در کنار گردش مالی سالانه موسسات کنکوری و متعلقات آن بگذاریم به عمق فاجعه پی خواهیم برد!

جالب تر آنکه دیگر نمی توان به این موسسات تنها پسوند کنکوری را چسباند چرا که رد پای آنها حتی در مقاطع ابتدایی و متوسطه هم دنبال می شود که متوسط درآمد کتب آنها تنها در دوره متوسطه برای یک دانش آموز، از هشت‌صد هزار تا دو میلیون تومان برآورد می‌شود.

در نگاهی کلی تر، کانون فرهنگی آموزش (قلمچی) که بیش از ده سال است روزگارِ پر بازدهی را در عرصه آموزشی و درسی می گذراند، تاکنون بیش از 10 هزار عنوان کتاب منتشر کرده است که اگر میانگین تیراژ آن را که نزدیک به دو تا دو هزار و پانصد عدد است در نظر بگیریم، خواهیم دید که چاپ، توزیع و فروش برای «قلمچی» درآمد عجیب و غریبی را رقم زده است. همچنین انتشارات «گاج»، چیزی حدود ۱٢ هزار و ۵۰٩ عنوان کتاب‌آموزشی چاپ کرده است. این ناشر در سال گذشته چیزی حدود ۱٣٨۶ عنوان کتاب کمک‌آموزشی منتشر کرده که با در نظر گرفتن همان تیراژ میانگین دو تا دوهزار و ۵۰۰ تایی، عدد بزرگی حاصل می‌شود. با یک ضرب و تقسیم ساده بین تعداد کتاب‌های چاپ‌شده که همان میانگین دوهزار و ۵۰۰ تایی دارد و میانگین قیمت که ٣٣ هزار تومان برای هر کتاب است، ۱۱٩ میلیارد تومان عاید ناشر آموزشی «گاج» شده است.

از طرفی دیگر سید جواد حسینی، سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش در جلسه شورای معاونان این وزارتخانه که شهریور ماه امسال برگزار شد اعلام کرد که سالانه به طور میانگین 142 میلیون کتاب درسی و ٢۵ میلیون کتاب کمک درسی با هزار عنوان چاپ می شود که برای این تعداد کتاب بیش از ۴۵ هزار تن کاغذ نیاز است.

در آینه آمار

طبق آمار سایت خانه کتاب، از ابتدای سال 98 تاکنون، 13هزار و 988 عنوان کتاب کمک آموزشی منتشر شده است که از این میزان، 5685 عنوان چاپ اول و 8343 عنوان تجدید چاپ است.

در زیر جداول آماری کتب کمک درسی را به تفکیک تیراژ و قیمت هم دنبال خواهیم کرد.

ارز دولتی و حواشی کاغذی آن!

درست اوایل سال جاری بود که دولت در اقدامی حمایتی و بدنبال گرانی کاغذ، تصمیم گرفت تا برای واردات کاغذ، ۴٢۰۰ تومان ارز دولتی به وارد کنندگان کاغذ و یا ناشران داوطلب پرداخت کند. در همین راستا حمایت دیگری در قالب سهمیه کاغذ تحریر( سیاه و سفید) نیز به ناشرانی که در سامانه کاغذ ایران ثبت نام کرده بودند تعلق گرفت؛ سهمیه کاغذی که دو برابر ارزان تر از بازار آزاد به فروش می رسید.

البته طبق آمار منتشر شده در سایت «کمیته تخصیص کارگروه کاغذ»، به نظر می رسد که کتاب های کمک درسی، کم ترین آسیب را از این بحران کاغذی متحمل شده اند چراکه با گردش مالی هنگفتی که دارند علاوه بر سهمیه کاغذ دولتی که آن را در چند نوبت دریافت کرده اند، مصرف مازاد خود را هم به راحتی می توانند از بازار آزاد تهیه کنند!

حالا هم قیمت کاغذ در حالی از 140 هزار تومان، به 550 هزار تومان رسيده است که چندماهی است وزارت ارشاد، اتحاديه فروشندگان كاغذ و مقوا از توزيع كاغذ و فروش آن در بازار كنار گذاشته و خود توزیع کاغذ را بر عهده گرفته اما این ورود نه تنها راه گشا نبود، بلکه در تازه ترین آمار، نتیجه ای جز افزایش 400 درصدی قیمت ها نداشت.

موسسات کمک آموزشی در قلابِ مالیات!

بحث معافیت از مالیات به خصوص بین افراد و یا حوزه هایی که درآمد های هنگفت دارند طی چند ماه اخیر بسیار داغ شد. از برخی هنرمندان با درآمدهای نجومی گرفته تا بعضی از موسسات و برندهای کمک آموزشی که اقدام به برگزاری کلاس، امتحان و انتشار کتاب های کمک درسی در سطح گسترده می کنند و علیرغم گردش مالی میلیاردی که بعضی از آنها دارند، با توجیه فعالیت فرهنگی تاکنون معاف از مالیات بودند!

البته طبق مصوبه ای که برای موسسات کمک آموزشی و کنکور به مجلس تحویل داده شد، به تازگی و پس از بررسی لایحه مالیات بر ارزش افزوده، با پرداخت مالیات و عوارض توسط موسسات منتشر کننده کتاب های کمک آموزشی و کنکور موافقت شده است.

اما لزوم این معافیت چیست؟!

طبق گزارشی که در سال 97 از روزنامه «فرهیختگان» منتشر شد، سود یک موسسه‌ کنکور در طول نمایشگاه کتاب حدود ۸۰۰ میلیون تومان بود که در حال حاضر اگر این نمایشگاه برگزار میشد قطعا به رقم بالاتری می رسیدیم. در همین راستا شاید اصلی ترین مزیت دریافت مالیات از اینگونه موسسات که حتی در سطح نظام علمی کشور هم مافیا به وجود آورده اند، شفافیت مالی باشد که این موسسات در اظهارنامه مالیاتی خود، ملزم به رعایت آن خواهند شد. از طرفی طبق گزارش های آماری، گردش مالی سالانه مؤسسات آموزشی و کنکوری، بین 40 تا 50 هزار میلیارد تومان و هزینه تبلیغات ماهانه آنها در صدا و سیما بیش از نیم میلیارد تومان است. به عبارتی دیگر با اعمال نرخ 15 درصدی بر موسسات آموزشی، نزدیک به ۶هزار میلیارد تومان درآمد برای کشور همراه خواهد داشت که با توجه به مشکلات زیر ساختی عدیده در نظام آموزشی کشور، شاید بتواند تسکینی بر آن بگذارد اگر بگذارند!