جراحی اقتصادی بازار دام را هم علیل کرد؟!

تنها کافی است در موتورهای جست‌وجوگر خود، کلیدواژه‌های دام یا گوسفند زنده را وارد کنید تا با سیل تبلیغات و آگهی‌های فروش مواجه شوید. آگهی‌هایی که از  خشکسالی و کمبود خوراک دام سرچشمه گرفته و دامداران را وادار به عرضه گسترده گوسفندان زنده به بازار عید قربان کرده است. این افزایش قابل توجه عرضه، باعث شده که بر خلاف انتظار، قیمت گوسفند زنده در آستانه عید قربان افزایش چندانی نداشته باشد.

عرضه دام گرسنه به بازار عید قربان!

ناتوانی دامداران برای نگهداری دام باعث شد عرضه گوسفند در بازار عید قربان امسال بیشتر از هر سال باشد. به این ترتیب امسال قیمت هر کیلو بره نر زنده برای دامداران ۱۳۹ هزار تومان تمام می‌شود اما در بازار قیمت بره نر زنده بین ۶۵ تا  ۱۰۰ هزار تومان است. با این حال اگرچه قدرت خرید مردم برای خرید دام ضعیف شده اما این موضوع تقاضا در بازار عید قربان را کاهش نداده، زیرا تعدادی از افراد به دلیل اعتقادات مذهبی پول خرید دام عید قربان را حتی شده، به صورت قرضی تامین می‌کنند. با این حال، نظرات مردم، در سایت‌هایی که قیمت گوسفند زنده را چنین عنوان کرده‌اند جالب توجه است.

علی‌رضا که خود نیز دامدار است می‌گوید: «کجا گوسفند زنده را کیلویی ۷۰ هزار تومان می‌فروشند به ما هم اطلاع دهید! بهترین بره نهایتا کیلویی ۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد تازه قوچ نر ارزان‌تر هم هست».

احمد هم که یک قوچ‌ نر ده روزه را به تازگی فروخته می‌گوید: «این قوچ را به چند دلال نشان دادم آخرش کیلویی ۵۵ هزار تومان از من خریداری کرد. آنقدر هزینه خوراک دام بالا رفته و دام‌های مولد کشتار شده که بعید نیست در آینده مجبور شوند گوشت را هم وارد کنند!»

سیر تحول قیمت گوسفند طی سه سال

 
درست در آستانه عید قربان سال ۹۸ بود که بسیاری از رسانه‌ها از گرانی گوشت گلایه کردند و نوشتند که با ادامه این روند، رسم عید قربان به فراموشی سپرده می‌شود. رسمی که جدا از برانگیختن نوعی هویت جمعی در مراسمی دینی، اطعام جمعی و کمک به هم نوع و همچنین مخالفانی که در حوزه حقوق حیوانات دارد، به دلیل گره خوردن دین و سنت به زندگی برخی مردم هنوز هم برای طیفی از جامعه حائز اهمیت است. در این راستا در سال ۹۷، قیمت تمام شده گوسفند زنده بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان بود. در سال ۹۸ این رقم تقریبا دو برابر شد و به ۱ میلیون و ۴۰۰ تا ۲ میلیون تومان رسید. سال ۹۹ این رقم از ۲ میلیون تا ۳ میلیون رسید. سال گذشته نرخ خرید گوسفند زنده بین ۲ میلیون تا ۴ میلیون تومان بود. امسال نیز قیمت یک گوسفند متوسط از ۴ میلیون ۶۸۰ هزار تومان به بالاست. اما علت شروع این گرانی‌ها چه بود؟ دام زنده یکی از کالاهایی بود که در آن زمان به صورت غیرقانونی به کشورهای همسایه صادر می‌شد؛ البته قاچاق دام زنده از کشور پیش از این هم وجود داشت اما از سال۹۷ نه تنها قاچاق آن شدت گرفت بلکه دام مولد هم صادر می‌شد و این موضوع بر افزایش قیمت گوشت قرمز تاثیر بسیار زیادی داشت. اما علت شدت گرفتن این نوع از قاچاق چه بود؟ باید گفت عوامل نابسامانی و معضلات در حوزه دام و طیور تقریبا مشترک است. معضلاتی چون خشکسالی و کمبود نهاده‌های دامی، عدم توزیع مناسب نهاده‌های دولتی و افزایش هزینه‌های تولید، بحران ارزی طی سه سال اخیر و... که روز قاچاق را شدت داد و امروز موج عرضه دام گرسنه به بازار عید قربان را شدت داده است زیرا دامداران کلان، به دلیل کمبود امکانات، شرایط نگهداری دام‌ها را نداشته و برای جلوگیری از تلف شدن آن‌ها مجبورند در بازه طلایی چون عید قربان بخشی از دام‌های خود را به فروش رسانده تا بخش دیگری از آن‌ها را بتوانند حفظ کنند.

از مصائب دامداران کلان تا ایستادگی دامداران خرد!

«ابوذر اسدی»، دامپزشک بخش خصوصی و کارشناس حوزه دام و طیور درباره دلایل شدت گرفتن عرضه دام گرسنه به بازار عید قربان به «فراز» می‌گوید: «سال گذشته، سازمان دامپزشکی کشور طبق یک مصوبه به کشتارگاه‌ها اعلام کرد که هر گونه کشتار دام ماده ممنوع است. دلیل این فرآیند نیز این بود که معاونت دام جهاد کشاورزی، نهاده‌های دامی را از طریق سامانه بازارگاه تخصیص داده و با اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی که باعث شد بود قیمت نهاده‌های دامی افزایش پیدا کند، دامداران بزرگ صنعتی دیگر توان نگه‌داری از دام‌هایشان را نداشتند. دامداران خردتر(بیست تا سی راسی در روستاها) نیز تنها سعی کردند به هر نحوی می‌توانند خود را حفظ کنند.از سویی شرایط برای آن‌ها اندکی قابل تحمل‌تر بود زیرا دام‌هایشان از علوفه سبز تغذیه می‌کنند و هم به صورت محدود به آن‌ها کنسانتره می‌دهند تا جان داشته باشند. اما دامداران صنعتی بزرگ که ملزم هستند دام و نهاده‌های آن را از سامانه بازارگاه تهیه کنند تحت فشار قرار گرفتند و این شدت گرفتن عرضه دام که در سوالتان به آن اشاره کردید نیز از سوی همین دامداران است. عجیب آنکه حالا دولت سیزدهم از اجرای حذف ارز ترجیحی دفاع می‌کند و از آن با عنوان جراحی اقتصاد ایران نام می‌برد و تاکید می‌کند که امکان به تعویق انداختن بیشتر حذف ارز ترجیحی وجود نداشت اما هنوز این طرح تمام و کمال اجرا نشده صدای بسیاری از اصناف و تولیدکنندگان از جمله دامداران را در آورد‌ه است. گرانی ناشی از این طرح بر نهاده‌های دامی و ۵ برابری قیمت جو، ذرت و سویا شرایط سختی را برای دامداران رقم زده است».

اسدی درباره پررنگ شدن نقش دلالان در این فرآیند می‌گوید: «عدم صرفه نگهداری دام به جایی رسیده که دامداران چاره‌ای جزفروش دام‌های خود به دلالان ندارند؛ دلالان نیز دام‌ها را به صورت غیرقانونی خارج می‌کنند؛ اما آنچه قابل توجه است، این است که از چند وقت پیش قبول چک مدت‌دار به جای دام از سوی دامداران باب شده و دامداران مجبورند برای جلوگیری از ضرر بیشتر، از دلالان چک مدت‌دار قبول کنند».

این کارشناس در توضیح مصوبه سازمان دامپزشکی و تاثیر آن بر حوزه دام ادامه می‌دهد: «مصوبه سازمان کمک کرد تا دام‌های ماده به کشتارگاه نرسند. این موضوع از نظر استراتژیک برای کشور بسیار مهم است که ما از نظر اصلاح نژادی، دام‌ها را حفظ کنیم. زیرا نزدیک بیست سال است که روی اصلاح نژادی دام‌های ماده خصوصا در دام‌های سنگین کار شده و مثلا دام های پر شیرحفظ شده است. حالا هرچند به دلیل بی‌کفایتی وزارتخانه بخشی از این دام‌ها از دست رفتند و مصوبه سازمان شبیه به نوش‌دارو پس از مرگ سهراب است اما اگر ادامه‌ پیدا کند در دراز مدت می‌تواند موثر واقع شود».

در نهایت باید گفت که وضعیت امروز بازار دام، بازتاب سیاست‌های دستوری و دخالت در این بازار است. روندی که شاید پایان دادن به دور باطل سیاست‌گذاری‌های اشتباه (که همواره در حال تکرار است) بتواند نقش ناجی را برای آن ایفا کند. با این حال تجربه ثابت کرده که در این دور باطل نیز مناسبات مالی جا خوش کرده است که ضامن بقای آن بوده و نمی‌گذارد چوب لای چرخ آن برود...!