وزارت خزانهداری آمریکا به تازگی از تحریم مجدد بانک مرکزی ایران خبر داده است. تحریم جدید بانک مرکزی دو روز پس از دستور ترامپ مبنی بر اقدامات تحریمی بیشتر علیه ایران اعلام شده است. «مجید شاکری»، اقتصاددان، در گفتوگو با فراز ابعاد و جزییات این تحریمها را واکاوی کرده است.
تحریم جدیدی که بر بانک مرکزی ایران اعمال شده چه تفاوتی با تحریمهای پیشین دارد؟
گفته میشود تحریمهای پیشین بانک مرکزی تحریم اولیه بوده و اکنون این بانک مورد تحریمهای ثانویه قرار گرفته است. این گزاره غلط است. در ابتدا باید درباره سابقه تحریمی بانک مرکزی صحبت کنیم. بانک مرکزی مانند دیگر بانکهایی که دارای تگ ایران هستند پیش از این نیز امکان معامله با آمریکاییها را نداشتند. البته با طرف اروپایی نیز برای معاملات مشکلاتی داشتند. از آنجایی که بانک مرکزی تگ ایران داشت بسیاری تصور میکردند تحریم این بانک، تحریمی اولیه است. در واقع پیش از این نیز بانک مرکزی ایران تحریم ثانویه بود. علاوه بر تگIRAN که بانک مرکزی پیش از این داشت، در قانون NDAA2012 بانک مرکزی مشمول تحریم ثانویه شده بود. منظور از تحریم ثانویه تحریم کارکرد با افراد غیرآمریکایی است. در تابستان ۹۷ پس از اینکه ترامپ فرمان خروج از برجام را امضا کرد دستورالعمل اجرایی این قانون باز اعمال شد. به موجب این قانون هر کس با بانک مرکزی ایران کار کند از چرخه دلار حذف خواهد شد. در عمل حذف از چرخه دلار با محرومیت از داشتن حساب بانکی در آمریکا تفاوتی ندارد.
گفته میشود افزدون تگ SDGT به تحریم بانک مرکزی منجر به تشدید تحریمهای این بانک میشود
پیش از این آقایان ولیالله سیف، رئیس کل وقت بانک مرکزی ایران و علی طرزعلی، معاون پیشین بخش بینالملل این بانک و آقای رسول سجاد مدیر پیشین اداره بینالملل بانک مرکزی نیز با تگ SDGT تحریم شده بودند. به موجب قانونNDAA2012 افراد آمریکایی یا غیرآمریکایی که با بانک مرکزی ایران همکاری کنند در ابتدا از چرخه دلار محروم میشوند و پس از آن در صورتی که بر همکاری با بانک مرکزی ایران اصرار داشته باشند وارد لیست SDN میشوند. این لیست، جدیترین لیست تحریمی آمریکاست. در تحریم جدید با توجه به اینکه بانک مرکزی با تگ SDGT تحریم شده شرکتها در صورت همکاری با بانک مرکزی ایران بلافاصله واردSDN لیست میشوند. این تفاوتی است که تگSDGT ایجاد می کند. بدینترتیب مکانیزم اشاعه تحریم جدید بانک مرکزی با تحریم پیشین متفاوت است اما اثرگذاری تحریمها بحثی متفاوت است. در عمل در تابستان ۹۷ بانک مرکزی ایران به شدیدترین شکل ممکن تحریم شد. آمریکا عملا در فروردین و اردیبهشت امسال از هر ابزار و امکانی برای ایجاد محدودیت برای ایران استفاده کرد. در واقع تحریم پیشین بانک مرکزی ایران آنچنان سنگین بود که این تغییر در مکانیزم اشاعه تحریم تفاوتی در تاثیر اجرایی آن ندارد. تنها راهحل موجود برای این بانک فعالیت از طریقی است که امکان تحریم در آن وجود نداشته باشد. در واقع بانک مرکزی از دوره ریاست همتی از شیوهای فعالیت میکند که تحریمپذیر نیست.
بنابراین میتوان گفت تحریم جدید بانک مرکزی تاثیری در تامین دارو و مواد غذایی ندارد؟
در ابتدا باید در نظر داشته باشید الزاما واردات غذا و دارو از طریق بانک مرکزی انجام نمیشود. در وهله دوم باید بررسی کنیم در صورت واردات غذا و دارو از طریق بانک مرکزی تحریمهای جدید چه اثری خواهند داشت؟
قانونNDAA2012 برای تحریم بانک مرکزی ایران در سه حوزه استثنا قائل شد. این سه حوزه مربوط به تامین غذا، دارو و کمکهای بشردوستانه بود. در قانون ترا ( (TRAکه در سال ۲۰۱۳ تصویب شد نیز مثل قانون NDAA2012 این سه حوزه استثنا هستند. با تحریم جدید آمریکا علیه بانک مرکزی پس از افزودن تگ SDGT مطرح به موجب تفسیریهای که اوفک در آبان سال۹۶ در زمان اعمال کاتسا داده بود استثناهای موجود در قانونNDAA2012 الزاما در تگSDGT مطرح نیست. البته این استثناها حذف نشدهاند بلکه این معافیتها به تصمیم خزانهداری آمریکا موکول شدهاند. پس اینکه تصور کنیم با الصاق تگSDGT به بانک مرکزی لزوما غدا و دارو نیز تحریم شدهاند غلط است زیا این موضوع به تفسیر اوفک واگذار شده است.
با این وجود اگرچه تا کنون آمریکاییها گفتهاند بانک مرکزی ایران از تحریم غذا و دارو معاف است اما وزارت خزانهداری آمریکا عملا بر راه تجارت ایران با غیرآمریکاییها بهویژه اروپاییها سنگاندازی میکردند. آمریکا بر شرکتها فشار وارد میکرد تا به ایران غذا و دارو نفروشند. آمریکاییها سعی داشتند با فشار بر شرکتهای اروپایی مانع فروش دارو و غذا توسط این شرکتها به ایران شوند و در عوض برای شرکتهای آمریکایی معافیت صادر میکرد. هدف آمریکا این بود که اولا به جای شرکتهای اروپایی شرکتهای آمریکایی این معاملات را انجام دهند و از این شرایط سود ببرند ثانیا ایران تککانال شود به این معنا که تنها راه تامین غذا و دارو آمریکا باشد. البته آمریکاییها خود نیز میداند تنها گزینه ایران در زمینه غذا و دارو آمریکا نیست. ايران در اين مدت نوع ديگري از خريد غذا و دارو را توسعه داد كه آمريكايیها از آن مطلعند اما امكان تحريم آن را ندارند. بستن كانال آمريكايی به سرعت منجر به توسعه كانال موازی و از دست رفتن نظارت آمريكا بر جريان غذا و داروی ايران خواهد شد. آنچه در نهايت قويترين سناريوست ادامه رويه قبلی با معافيتهای تمديدشونده برای شركتهای آمريكايی و دورنگهداشتن اروپايیها (كه قبلا عملا بود و حالا قانونا) از بازار ايران است. هر چند كه ايران هم انگيزه بيشتری برای توسعه كانال تحريمناپذير خود خواهد داشت.
در گفتوگوی فراز با ناصر نوبری، آخرین سفیر ایران در شوروی بررسی شد:
هفتخوان خرید گوشیهای اپل در ایران