واشنگتن‌_ با گذشت چهار ماه از آغاز جنگ، متحدینِ ضد روس، با فشارهای اقتصادی فزاینده‌ای روبرویند؛ و این در حالی‌ست که تحریم‌های انرژی، تأثیر چندانی بر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، و کارزار نظامی او نگذاشته‌اند.

مقامات امریکایی وعده داده بودند که در صورت حمله به اوکراین، سیستم مالی روسیه آسیب خواهد دید. در ماه مارس بود که رئیس‌جمهور بایدن با تبختر گفت: «تحریم‌ها، اقتصاد روسیه را در هم خواهند شکست و روبِل (ruble) را به رابِل (ویرانه: rubble) بدل خواهند ساخت.»

اما روبل، پس از سقوطی که در ماه فوریه تجربه کرد، در طول این هفته، در برابر دلار، به بالاترین سطح هفت‌ساله خود رسید.

چرا مردم در آستانه شورش هستند؟

با این وجود مقامات دولت بایدن کماکان بر این باورند که اقتصاد روسیه در هر حال متحمل آسیب‌هایی شده است که به مرور زمان بیشتر نیز خواهند شد... به ویژه آنکه محدودیت در صادرات فناوری به روسیه، به تدریج رشد صنایع این کشور را از هوافضا تا محاسبات متوقف خواهد ساخت.

و سخن‌گوی کاخ سفید، روز پنج‌شنبه گفت که رهبران گروه ۷ کشور صنعتی، در نشست‌هایی که قرار است روز یکشنبه در مادرید برگزار شوند، برنامه‌های جدیدی را برای «تشدید فشار‎ها» بر اقتصاد روسیه به بحث و گفتگو خواهند گذاشت.

دولت اوکراین مدعی است که روزانه ۲۰۰ سرباز این کشور کشته می‌شوند و تاکنون هزاران غیر‎نظامی با تصرف سرزمین‌های روسیه در شرق اوکراین جان خود را از دست داده‌اند.

آقای پوتین نیز کماکان از قدرتِ شبهِ دیکتاتوریِ خود لذت می‌برد و بعید به نظر می‌رسد تا زمانی که ارتشش در حال کسب دستاوردهایی هستند، به طور جدی به مذاکرات صلح ورود کند.

الینا ریباکووا، معاون اقتصاددان ارشد مؤسسه مالی بین‌المللی، هفته پیش در توئیتی نوشت: «سیستم مالی روسیه، چند هفته پس از رکود بانکی شدید، به حالت عادی خود برگشت. و این نشان می‌دهد تصور اینکه قطع کمک‌های مالی به روسیه، به توقف جنگ خواهد انجامید، تصور ساده‌لوحانه‌ای است.»

شمار کمی از مقامات بایدن انتظار داشتند که تحریم‌ها بلافاصله به توقف جنگ بینجامد. اما دولت و همتایان اروپایی او، انتظار فشارِ اقتصادی‌ای را که حالا در حال تجربه‌ی آن هستند را هم نداشتند.

علی‌رغم تضمین‌های ابتدایی مبنی بر اینکه تحریم‌ها، صادرات انرژی روسیه را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهند، امریکا از آن زمان واردات نفتی روسیه را ممنوع کرده و اتحادیه اروپا نیز اعلام نموده است که قصد دارد واردات خود را در سال جاری، تا ۹۰ درصد کاهش دهد.

در نتیجه همین اقدامات، بهای انرژی در ایالات‌متحده و اروپا به حدی افزایش داشته است که بنزین معمولی در برخی ایالات، به طور متوسط بالای ۵ دلار در هر گالن معامله می‌شود.

حالا پرزیدنت بایدن خود را برای انتخابات میان‌دوره‌ای پاییز امسال آماده می‌کند؛ انتخاباتی که احتمالاً در آن جمهوری‌خواهان از افزایش هزینه‌های زندگی به نفع خود بهره خواهند جست.

پایان تابستان همچنین دمای پایین‌تری را برای اروپا به همراه خواهد داشت؛ زیرا هشدارهایی مبنی بر قطعی گاز طبیعی مسکو رو به افزایش است.

همچنین که تحریم‌های مرتبط، به بزرگ‌ترین رقیب استراتژیک امریکا، یعنی چین، اجازه می‌دهد اقدام به خرید مقادیر زیادی از نفت، آن هم با قیمت‌هایی بسیار پایین کند؛ چون روسیه نیز در جستجوی مشتریانی برای جایگزینی در‎آمدهای از دست‌رفته خویش است.

مقامات بایدن ابتدای امر از مجازات‌های سنگین اقتصادی به عنوان ابزاری برای جلوگیری از تهاجم آقای پوتین استفاده می‌کردند. و حالا با شکست این استراتژی، اهداف بعدی این کار مشخص نیست.

آنتونی جی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا روز جمعه در اظهاراتش به خبرنگارانی در آلمان گفت که ایالات‌متحده «هزینه‌های روسیه را با این هدف افزایش داده که از طریق تحریم‌های بی‌سابقه و کنترل صادرات، جنگ را با سرعت بیشتری به آخر برساند.»

اما مقامات ایالات‌متحده علناً هیچ پیشنهادی مبنی بر لغو تحریم‌ها (در ازای امتیازات میدان نبرد روسیه) مطرح نکرده‌اند.

آلینا پولیکوا، رئیس مرکز تحلیل سیاست اروپا گفته است: «به طور قطع تحریم‌ها، باز‎دارنده نیروهای روسی از عملیات نظامی‌ای که در حال انجامش هستند، نیست.»

او افزوده است: «به طور کلی، دولت‌ها اغلب محاسبات‌شان روی دیدگاه‌ها یا جهان‌بینی نخبگان روسی و آنچه پوتین بهشان اهمیت می‌دهد، اشتباه بوده است.»  

در ادامه گفته است: «در بازه‌ای زمانی واضح بود که پوتین و اطرافیانش اهمیتی به رشد اقتصادی نمی‌دهند. آنچه برایشان مهم است درآمد است؛ و کماکان نیز از فروش انرژی در‎آمد کسب می‌کنند.»

اندرو وایس، کارشناس دیرین روسیه و معاون مطالعات بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل گفت: «بخشی از مشکل این‌جاست که اقتصاد کشورهای غربی، بیش از آنچه دولت‌هاشان تصور می‌کنند، در معرض خطر قرار دارد.»

مقامات ایالات‌متحده در ماه فوریه، هر‎گونه طرحی جهت هدف قرار‎دادن صادرات نفت و گاز روسیه را رد کردند.

دیپینگ سینگ، معاون اخیر مشاور امنیت ملی کاخ سفید در امور اقتصاد بین‌الملل، اواخر ماه فوریه گفت: «قصدمان این بود که درد تحریم‌ها را بر اقتصاد روسیه وارد کنیم؛ نه بر پیکره خودمان. هیچ‌یک از اقدامات ما برای ایجاد اختلال در جریان انرژی به بازار‎های جهانی طراحی نشده‌اند.»

اما حمله وحشیانه روسیه به اوکراین، و شجاعت و مقاومتی که اوکراینی‌ها از خود نشان دادند، واکنش حیرت‌انگیزی را در جهان بر‎انگیخت.

دفاع سخت اوکراینی‌ها نیز ورای انتظار کارشناسان و ارزیابان اطلاعاتی بود؛ و در‎گیری را طولانی‌تر کرد و هم روسیه، و هم دشمنانش را درگیر جنگ اقتصادی بلند‌مدتی کرد که هم‌چنان در حال تشدید هست.

آقای وایس گفت: «مثل تمام نقشه‌های نبرد، با آغاز جنگ، طرح فراآتلانتیک ابتدایی (جهت اعمال تحریم‌های شدید و فلج‌کننده علیه روسیه) نیز با واقعیت تعارض پیدا کرد. و رهبران غربی به انجام کار‎هایی وادار شدند که نه برایشان برنامه داشتند و نه دل‌شان می‌خواسته انجام دهند.»

به علاوه، تورم، سریع‌تر از آنچه مقامات کاخ سفید انتظار داشتند، افزایش یافت. بایدن «اقدامات پوتین» را عامل افزایش هزینه‌ها بر‎می‌شمارد؛ و این در حالی است که جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو، این هفته به کمیته سنا اعلام کرد: «تورم قبل از این هم بالا بوده... یعنی پیش از آغاز هجوم روسیه به اوکراین.»

مقامات امریکایی نسبت به دست‌کم گرفتن شوک اقتصادی که روسیه متحمل شده است، هشدار داده‌اند. آقای بلینکن روز جمعه در برلین گفت که بسیاری اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کنند که تولید ناخالص داخلی روسیه در سال جاری، کاهشی ۱۰ تا ۱۵ درصدی داشته باشد.

او افزود که مسکو «تا این لحظه توانسته است با اتخاذ تدابیر خارق‌العاده‌ای برای تقویت ارز خود، از فرو‎پاشی اقتصادی جلوگیری کند... اما در شرایط تأثیر کامل تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری غربی، این تاکتیک‌ها، دیگر پایدار نخواهند بود.»

آقای بلینکن همچنین خاطر‎نشان کرده است که کنترل صادراتی روسیه به این معناست که این کشور دیگر با در‎آمدهای نفتی خود، توان خرید هر چیزی را نخواهد داشت. او گفت اقلامی مثل آیفون هم به زودی تمام خواهند شد... شرکت‌ها به طور فزاینده‌ای در حال محروم‌سازی روسیه هستند.

یک مقام ارشد وزارت امور‎خارجه گفت که تأثیر تحریم‌ها در مسکو به وضوح پیداست: فروشگاه‌های لوکس اطراف میدان سرخ، از جمله آنها که خز و کیف‌های گوچی و لامبورگینی می‌فروختند، تعطیل شده‌اند.

همین مقام که به دلیل حساسیت‌های سیاسی نخواسته نامش فاش شود، گفت: «بسیاری از متمولین روسیه، این کشور را به قصد ترکیه و امارات متحده عربی ترک گفته‌اند.»

اما این مقام همچنین تصدیق کرد که کشورها اغلب تاب‌آوریِ ناباورانه‌ای از خود نشان می‌دهند.

در مورد روسیه به صورت ویژه باید گفت که مقامات ارشد امریکایی پیش‌تر تأثیر تحریم‌های غربی را بیش‌از‎حد بر‎آورد کرده بودند. باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت ایالات‌متحده در سال ۲۰۱۵ مفتخر بود از اینکه گوشمالیِ آقای پوتین برای الحاق شبه‌جزیره کریمه به اوکراین، اقتصاد روسیه را تخریب کرده است.

امروز برخی مقامات سابق اوباما می‌گویند که تحریم‌های آن زمان در بهترین حالت، تأثیری ناچیز بر اقتصاد روسیه گذاشته است؛ اما برخی دیگر استدلال می‌کنند که در غیابِ آن تحریم‌ها، عامل باز‎دارنده‌ای در مقابل تجاوزات گسترده‌ی روسیه وجود نمی‌داشت.

تحریم‌هایی که ایالات‌متحده بر ایران و سوریه و کره شمالی و ونزوئلا و کوبا وارد کرده است، تا حد زیادی بی‌تأثیر بوده‌اند. رفتارهای این دولت‌ها تغییر خاصی نکرده و مردم عادی متحمل فشارها شده‌اند. در حالی که وفادارانِ دولت، همیشه راه‌هایی برای کسب سود پیدا کرده‌اند.

حالا پرسش کلیدی این‌جاست که آیا ممکن است صبر پایتخت‌های غربی تمام شود؟ بایدن هفته گذشته در گفتگو با خبرنگاران گفت: «در مقطعی، این بازی، یک بازی انتظاری است (صبوری می‌خواهد): آنچه روس‌ها قوای حفظش را دارند، و آنچه اروپا برای نگه‌داشتش آماده است.»

بایدن اعلام کرد که این موضوع در نشست سران گروه ۷ مورد بحث قرار خواهد گرفت.

یک بحث رو به رشد در واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی _‌موردی که کرملین نیز با دقت آن را پایش می‌کند‌_ احتمال اختلاف‌نظر شدید میان سیاست‌گذاران در باب تحریم‌های بیشتر است.

در جریان بحثی که اخیراً در مورد تحریم نفت روسیه در میان اروپاییان وجود داشت، مجارستان این اقدام را هفته‌ها به تأخیر انداخته و نهایتاً وادار شد واردات خود را کاهش دهد.

روز دوشنبه، ینس پلوتنر، مشاور سیاست خارجی اولاف شولتز، صدر‎اعظم آلمان، گفت که آلمان‌ها باید در مورد موضوع «مهیج و مرتبط» روابط بلندمدت کشورشان با روسیه، به طور جدی به بحث بنشینند. [روابط میان این دو کشور به طور گسترده‌ای این‌طور تعبیر می‌شود: شولتز، طرف‌دار رویکرد آشتی‌جویانه‌تری با مسکو است.]

جرارد دی‌پیپو، کارشناس ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی و افسر ارشد سابق اطلاعاتی ایالات‌متحده در مورد مسائل اقتصادی، گفت: «به طور کلی فکر می‌کنم که ما به محدودیت‌های سیاسیِ تحریم‌ها رسیده‌ایم. تحریم‌های جدید نیز احتمالاً برای دست‌یابی به پایانی قابل‌قبول در این درگیری، نه ضروری خواهند بود و نه کافی. این موضوع باید محور سیاست‌های ایالات‌متحده باشد.»