سینماداران، تهیه کنندگان، دفاتر پخش و ماجرای یک اختلاف مالی!

معضل کرونا جدا از ایجاد رکود اقتصادی در سینما، بسیاری از مشکلات درون صنفی در این حوزه را تشدید کرده است. مصداق بارز این مدعا، ماجرای کهنه اختلاف سینماداران با تهیه کنندگان و دفاتر پخش است. مدت هاست که تهیه کنندگان از سینماداران می‌خواهند، طبق قانون، بخشی از درآمد حاصل از فروش فیلم‌ها را به آن ها پرداخت کنند، اما این فرایند با مشکل انجام می‌شود. از طرف دیگر، از زمان شيوع ويروس كرونا، گرفتاري‌هاي زيادي نصيب سينماداران نیز شده؛ از تعطيلي‌هاي پي‌درپي سالن‌هاي سينما گرفته تا بيكاري كارمندان سالن‌ها كه باعث شد سينماداران خواستار حمايت مالي دولت براي جبران ضررهاي پيش‌آمده باشند. حال اعتراض دوباره جمعی از تهیه کنندگان كه سال قبل فيلمي روي پرده داشتند، مزید بر علت شده که فشار وارده بر سینماداران گسترده و بدهی آن ها افزون شود؛ بدهی که فشار آن بنا بود با ارائه تسهیلات از سمت دولت سرشکن شود.

وعده ها دولت چقدر عملی شد ؟

در تاريخ ۶ مرداد، روابط عمومي سازمان سينمايي به نقل از سيد محمد مهدي طباطبايي‌نژاد، معاون نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي اعلام كرد: «پيرو جلسات متعددي كه در خصوص بدهي سينماداران با پخش‌كنندگان داشتيم اين ليست نهايي شد كه جمع آن شامل سينماهاي سراسر كشور، ۱۶.۵ میلیارد تومان مي‌شود. اين ليست امروز به صندوق اعتباري هنر اعلام مي‌شود و مقرر شد از طريق صندوق اعتباري وام ۴ درصدي جهت تسويه حساب پخش‌كنندگان به سينماها پرداخت شود». در همين گزارش طباطبايي نژاد با بيان اينكه سينماداران متعهد به پرداخت اين بدهي مي‌شوند ادامه داد: «اين پول بايد به چرخه توليد برگردد تا براي دست اندركاران سينما ايجاد شغل كند و زنجيره توليد تا اكران كامل شود».از طرف دیگر طبق آیین نامه‌ای که در سازمان سینمایی موجود است، تمامی سینماداران بعد از اتمام اکران فیلم‌ها تا دو هفته فرصت دارند که با صاحبان آثار تسویه کنند. اما به نظر می رسد این قانون در صنعت سینمای ما معنا ندارد.

سازمان سینمایی و ادامه روشنگری های ناتمام

اوایل مهر سال جاری سازمان سینمایی در چند جدول لیست سینماهای معرفی شده برای دریافت وام جهت تسویه با دفاتر پخش و مبلغ بدهی به تفکیک فیلم و سینما را منتشر کرد. طبق این جداول، مبلغ کل بدهی سالن های سینما ۱۶۳,۸۶۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بود. بر این اساس پردیس سینمایی کورش با ٢ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان، پردیس سینمایی باغ کتاب با ۱ میلیارد و ٣۰۰ میلیون تومان و پردیس سینمایی آزادی با ۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان بیشترین میزان بدهی را داشتند. لازم به ذکر است که در لیست سینماهای بدهکار، نام ٣٧ سینمای وابسته به حوزه هنری نیز به چشم می خورد.

بدهی دفاتر پخش

طبق جداول منتشر شده از سازمان سینمایی، مبلغ بدهی سینماهای کشور به دفاتر پخش از اکران ۹۸ مبلغ، ۲۹۳ میلیارد و ۱۳۰ میلیون ریال است که نزدیک به نیمی از آن به سینماهای حوزه هنری مربوط می شود. بر این اساس، سینماهای وابسته به حوزه هنری نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان به دفاتر پخش بدهی دارند. مصطفی کیایی اخیرا با اشاره به بودجه مشخصی که حوزه هنری دارد، به ایسنا گفته که از هر کسی که در حوزه هنری می‌داند با وجود این بدهی‌ها چه اتفاقی در حال رخ دادن است نمی‌گذرد، او همچنین اظهار کرد : «این دوستان بدانند گذران امورشان با پول ماست؛ پولی که در جیب آن‌ها بود امانت بود اما خیانت درامانت کردند».

سمفا و انفعال ممتد!

پرداخت همراه با تاخیر فروش فیلم‌ها از سوی سینمادار به پخش‌کننده‌ اتفاق تازه‌ای نیست ولی در شرایط کرونایی کشور و تعطیلی سینماها، ماجرای بدهی سینماها به دفاتر پخش در حالی حاشیه‌ساز شده است که با توجه به فروش بلیت نقدی، مشخص نیست پول‌ها به ویژه در سازمان‌هایی مثل سازمان سینمایی، حوزه هنری یا دستگاه‌های دیگر در کجا خرج شده اند. البته این مشکل قرار بود با راه‌اندازی سامانه مدیریت و فروش فیلم (سمفا) برطرف شود که وضعیت بلاتکلیف سینماها در ماه‌های اخیر هنوز مجالی به ارزیابی دقیق از کارایی این سامانه نداده است. این جا بود که وزارت ارشاد اسلامی و معاونت سینمایی کشور تصمیم گرفتند که با پرداختن وام و میانجی‌گری میان سینماداران و دفاتر پخش این مشکل را حل کنند؛ اما بیانیه تهیه کنندگان گویا خبر از عدم حل این مسأله و اختلاف قدیمی دارد.

٣۰ ميليارد تومان بدهي به صاحبان فيلم‌ها

به نظر می رسد سيستم‌هاي كهنه و ناكارآمد اكران و شيوه غلط گردش مالي در سينماي ايران بیشتر به این معضل دامن زده است. در همین راستا، مصطفي كيايي، محمد شايسته، محمدرضا تخت‌كشيان و امير آشتياني‌پور متني را با عنوان «سهم صاحبان فيلم در جيب سينمادارها» در ايسنا منتشر كردند و نوشتند: «متاسفانه بخش مهمي از سالن‌هاي سينماي دولتي و خصوصي يا متعلق به نهادهاي ديگر حاكميت به بهانه شيوع كرونا و ركود بازار، حاضر به پرداخت سهم تهيه‌كنندگان و سرمايه‌گذاران از فروش فيلم‌هاي سال گذشته - حتي چند ماه پس از پايان اكران - نيستند. اين معضل در ماه‌هاي اخير به بحراني بزرگ و عجيب تبديل شده و سالن‌هاي سينما فقط از سال گذشته حدود ٣۰ ميليارد تومان به سرمايه‌گذاران و تهيه و پخش سينما بدهكارند. در حالي كه اكران عمومي اغلب اين فيلم‌ها پيش از ورود و شيوع كرونا به پايان رسيده و ماه‌هاست كه سهم فروش فيلم‌ها به صاحبان واقعي‌اش نرسيده است سرمايه‌هايي كه اغلب بيش از دو سال راكد مانده و با كاهش سرسام‌آور ارزش پول ملي هر روز بيشتر باعث ضرر و زيان و تعطيلي دفاتر توليد و پخش و نابودي انگيزه‌هاي سرمايه‌گذاري سالم در سينما مي‌شود».

دخالت دولت در معضل درون سینمایی

«پس از آن که دولت اعلام کرد بدهی سینماداران به صاحبان اثر را پرداخت می‌کند، وعده دولت باعث شد سینمادارانی که می‌خواستند پول ما را بدهند، کمی عقب بکشند و از پرداخت پول منصرف شوند. اگر دولت برای دادن این بدهی پا جلو نمی‌گذاشت، صاحبان آثار بلد بودند که با مذاکره پول‌های خود را از سینما داران بگیرند»؛ این را سعید خانی تهیه کننده سینما می گوید. طبق ادعای این تهیه کننده در تاریخ ٢۵ آذر، وعده های دولت پس از ۵ ماه هنوز عملی نشده و سینماداران هم برای گرفتن وام هایشان اقدامی نمی‌کنند. در این میان برخی از سینمادارها می‌گویند پول فروش فیلم‌ها را برای بدهی‌های پیشین فیلم‌ها و نیز امورات مربوط به سالن سینما خرج می‌کنند، اما برخی سینماگرها هم می‌گویند سینمادارها با پول فروش فیلم‌های آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. اگرچه هیچ کدام از این بحث‌ها تا به حال رسمی و تایید نشده، اما نیاز به تغییر در روند پرداخت را ضروری کرده است. این مشکل قرار بود با راه‌اندازی سامانه مدیریت و فروش فیلم (سمفا) برطرف شود که وضعیت بلاتکلیف سینماها در ماه‌های اخیر هنوز مجالی به ارزیابی دقیق از کارایی این سامانه نداده است.