طراحان سوالات کنکور چه کسانی هستند؟

کنکور از زمان تولد تاکنون، به یک مثنوی هفتاد من کاغذ بدل شده است. از مافیای موسسات و کتب کمک آموزشی تا گره‌های موجود میان این موسسات و ارتباط آن‌ها با متولیان و گردانندگان کنکور، از بحث حذف این آزمون پراسترس تا فشار مهلکی که تا سال‌ها با شرکت کنندگان آن همراه است. در این میان، سازمان سنجش همواره اخبار منتشرشده درباره فروش سوالات و روش‌های مختلف تقلب در این آزمون را رد کرده یا کم‌اهمیت جلوه داده است؛ ولی با جست‌وجویی در سایت‌های اینترنتی مختلف درمی‌یابیم که تبلیغ فروش سوالات کنکور و انواع روش‌های تقلب در این آزمون امری معمول است و گاه اخبار غیررسمی، برخی موسسات را نیز به عنوان بانی لو رفتن سوالات، معرفی کرده‌اند.

با فراگیر شدن استفاده از گوشی‌های هوشمند، اینک مهم‌ترین چالش برگزارکنندگان کنکور فرصت تقلب از طریق فناوری‌های نوپدید است؛ به‌طوری که در آزمون سال ۱۴۰۱ سازمان سنجش درخواست کرد اینترنت در محدوده جلسات برگزاری کنکور قطع شود. با این همه، باز هم انتشار زودهنگام دفترچه کنکور تجربی حین برگزاری آزمون و ثبت رشته اشتباه شرکت‌کنندگان در کنکور ۱۴۰۱ برای سازمان سنجش حواشی ایجاد کرد وهمین مساله، ابعاد مختلف این آزمون را زیر ذره‌بین برد. یکی از مهم‌ترین این ابعاد، بخش در سایه‌ای بود که کمتر اطلاعاتی درباره آن موجود است؛ طراحان سوالات کنکور.

یک قدم نزدیک‌تر به طراحان کنکوری

شاید تصور کنید آن‌ها در اطراف خود شما هستند! یکی از معلمان شما، اساتید دانشگاه‌ها، افراد حاضر در موسسات آموزشی و تمامی افرادی که به نحوی با مسئله آموزش و کنکور در ارتباط هستند؛ اما ماجرای طراحان کنکور با تصورات موجود در جامعه فاصله بسیاری دارد. افرادی که با عنوان طراحان سوالات کنکور شناخته می‌شوند و سرنوشت داوطلبان این آزمون به طراحی آن‌ها گره خورده است، معمولا اساتیدی هستند که در موسسه‌ای مشغول به تدریس نباشند. آن‌ها از اساتید دانشگاه یا معلمان بازنشسته هستند که آموزش و پرورش یا دانشگاه‌ها به سازمان سنجش معرفی می‌کند و طبق قرائن موجود درصد بالایی از این طراحان، در هیچ مدرسه و آموزشگاهی تدریس نمی‌کنند مگر استثناهایی که همیشه وجود دارد. به بیان دیگر این طراحان، در یک فرآیند امنیتی انتخاب شده و سوالات آن‌ها را در بانک سوالات سازمان سنجش که به شدت از آن مراقبت می‌شود، نگهداری می‌کنند.

قرنطینه‌نشینان کنکور

طراحی سوالات کنکور سراسری شاید یکی از امنیتی ترین فرآیندهایی باشد که در کشور انجام می‌شود. فرآیندی که متولی آن سازمان سنجش است. بسیاری می‌گویند طراحان سوال را به نقطه‌ای دور افتاده تبعید می‌کنند تا آن‌ها هیچ ارتباطی با دنیای خارج نداشته باشند اما این‌ها تصوراتی نادرست است.

سوالات کنکور در طول سالیان مختلف در استان‌های مختلف توسط اساتید و دبیرانی که متعهد شده‌اند به هیچ وجه اعلام نکنند که سوال برای سازمان سنجش طرح می‌کنند و یا در کلاس‌های کنکور مشارکت داشته باشند، طرح می‌شود. سوالات در بانکی در یک رایانه با مراقبت‌های شدید امنیتی نگهداری می شوند. در زمان برگزاری کنکور چندین دسته سوال از بانک استخراج می شود و پس از تطبیق با کتب درسی سال جاری در اختیار کمیته‌ای در سازمان سنجش قرار می‌گیرد. برای برقراری امنیت و افزایش ضریب امنیت چندین بسته از هر درس سوال تهیه می‌شود که به صورت رندم و تصادفی بسته‌ای انتخاب می‌شود.

به بیان دیگر، هیچ طراح سوال کنکوری نمی‌داند چه سوالی از او در چه مبحثی و در کدام گروه و در چه سالی، سوال کنکور خواهد بود. حتی هیچ گزینش‌گری این را نمی‌داند که مجموعه سوالات منتخب او چه زمانی و در چه گروهی انتخاب خواهد شد.

اشتباه طراحان عواقبی دارد؟

هر چند سال‌هاست اصل ماجرای کنکور زیر سؤال قرار دارد و ۲۰ سالی می‌شود بناست این ماراتن غیر عادلانه حذف شود، اما زور مافیای آموزشی به تلاش برای حذف کنکور چربیده و چرخه مالی چندین میلیارد تومانی این ساختار همچنان ادامه دارد. ۱۶‌ سؤال کنکور خارج از کتاب درسی و ۳ سؤال اشتباه در کنکور گذشته اما نشان داد این ساختار منسوخ گزینش دانشجو حتی به لحاظ صحت هم قابل اعتماد نیست. خارج از کتاب بودن سؤالات به خصوص اگر از کتاب‌های کمک درسی طراحی شده‌باشد، فاجعه‌ای است که طراحان سؤالات کنکور را به دلیل سوق دادن کنکوری‌ها به مؤسسات کنکور متهم به تبانی می‌کند. اما تاکنون از تعهدات طراحان سخنی به میان نیامده و تنها سازمان سنجش اعلام کرده که سوالات را حذف خواهد کرد.

اما بیایید ماجرا را از طرف دیگرش نگاه کنیم. داوطلبی که به‌صورت نرمال سر جلسه کنکور در جهنم اضطراب غوطه‌ور است، با سؤالاتی روبه‌رو می‌شود که حتی به چشمش هم آشنا نیست، بعد درصد استرس و اضطراب افزایش ناگهانی پیدا می‌کند و شاید حتی در جواب دادن به بقیه سؤالات هم مشکل پیدا کند و نتیجه‌ای که می‌خواهد را نگیرد. اینجاست که جبران یک سال تلاش و درس خواندن چندان هم آسان نخواهد بود و حذف سؤالات اشتباه و خارج از کتاب، ممکن است دیگر دردی از داوطلب پذیرفته نشده، دوا نکند!

با این حال در تمام این سال‌ها نه در مساله تقلب نه اشتباهات فاحش در طرح سوالات که نمونه‌ای از آن را ذکر کردیم، کوچکترین اشاره‌ای به طراحان و اشتباه احتمالی آن‌ها صورت نگرفته و انگار یک حلقه ایمنی در حال محافظت همه جانبه از آن‌هاست؛ آن‌ها که ساکنان همیشگی تاریک‌خانه‌‌های کنکور هستند و در ابعادی دیگر روی سرنوشت جوانان تاثیر می‌گذارند. اما آیا می‌توان خط و ربطی احتمالی میان طراحان، موسسات کنکوری و غول‌های کتب کمک آموزشی پیدا کرد؟ پاسخ این سوال نیز در همان حلقه ایمنی پنهان است...